Giáo trình Công nghệ sinh học trong sản xuất và đời sống part 5

34 CNSH với bảo vệ sức khỏe cộng đồng91 Trương Văn Lungthể hiện rối loạn teo cơ Duchenne và bệnh tâm thần trí tuệ kém phát triển Huntington. Triển vọng của việc chữa trị các bệnh có liên quan đến di truyền rất lớn. Trong vài năm trở lại đây đã xuất hiện một số cách tiếp cận để giải quyết vấn đề này. Đó là việc gắn bổ sung gene bình thường vào bộ máy di truyền của người bệnh hoặc lai và cấy tế bào khỏe mạnh vào cơ thể người bệnh để chữa trị một số bệnh...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Giáo trình Công nghệ sinh học trong sản xuất và đời sống part 5 91 34CNSH với bảo vệ sức khỏe cộng đồng Trương Văn Lungthể hiện rối loạn teo cơ Duchenne và bệnh tâm thần trí tuệ kém phát triểnHuntington. Triển vọng của việc chữa trị các bệnh có liên quan đến di truyềnrất lớn. Trong vài năm trở lại đây đã xuất hiện một số cách tiếp cận để giảiquyết vấn đề này. Đó là việc gắn bổ sung gene bình thường vào bộ máy ditruyền của người bệnh hoặc lai và cấy tế bào khỏe mạnh vào cơ thể ngườibệnh để chữa trị một số bệnh hiểm nghèo và bệnh di truyền. Tuy còn phảikhắc phục nhiều trở ngại, nhưng các biện pháp chữa trị này rất có triểnvọng trong tương lai. 5. Kháng thể đơn dòng (monoclonal antibody) Hybridoma và kháng thể đơn dòng. Các kháng thể đơn dòng từ tế bào ung thư: khi người ta tiêm vàochuột hay thỏ một chất lạ, lập tức cơ thể phản ứng tạo ra một loại phảnứng đặc hiệu để chống lại một kháng nguyên. Một kháng thể có tính đặchiệu cao và chỉ chống lại một kháng nguyên. Trong cơ thể chỉ có một loạitế bào đặc biệt sản xuất ra một kháng thể đó. Nếu ta tách một mô để nuôivà chọn đúng dòng cho ra kháng nguyên mà ta cần thì người ta có thểđược một dòng tạo ra kháng thể đặc hiệu với loại kháng nguyên. Nhưng tếbào mà ta tách là tế bào bình thường nên sinh sản có hạn (chỉ phân chiamột số làn rồi chết). Trong khi đó, dòng tế bào ung thư là bất tử. Như trên đã đề cập đến, năm 1975, Kohler Milsstein phát minh rađược kháng thể đơn dòng. Nguyên lí của nó là: + Gây ra những tế bào bình thường có khả năng tạo kháng thể. + Lai những tế bào này với tế bào myeloma (tế bào tủy) ung thư.Quá trình này có hiệu quả khi dùng virus Sendaii bằng phương pháp dunghợp tế bào. + Chọn các loài mà ta cần, đó là dòng lai vừa mang tính chất tạokháng thể, vừa có tính chất sinh sản vô hạn (gọi là dòng hybrodoma). Chúng được ứng dụng trong nhiều lĩnh vực: - Tăng độ nhạy của phép thử dùng các phản ứng miễn nhiễm cáckháng nguyên không dung nạp (histocompability) thử các kháng nguyêncủa nhóm máu, của tinh trùng, thử có progesterol không, thử các yếu tốlàm đông máu. - Chẩn đoán xem một bệnh nào đó có truyền theo đường sinh dụchay không hay là việc chẩn đoán ung thư. - Về liệu pháp, chỉnh đốn lại thuốc quá liều, giảm nguy hiểm trongtrường hợp ghép tủy sống, chữa trị ung thư đúng chỗ , đúng vị trí cần thiết. - Dùng làm tinh sạch các sản phẩm, nhất là sản phẩm protein. Bằngkĩ thuật di truyền ta có thể nuôi cấy vi sinh vật để sản xuất ra insulin. 92 34CNSH với bảo vệ sức khỏe cộng đồng Trương Văn Lung - Trong nghiên cứu giúp người ta phát hiện ra vị trí của protein. - Việc sử dụng các kháng thể đơn dòng sẽ nhanh chóng thay thếcác phương pháp miễn dịch và huyết thanh học thông thường trong các xétnghiệm sau: Thứ nhất là xác định mức độ hormone để đánh giá chức năngtuyến nội tiết hoặc thay đổi tổng hợp hormone do khối u. Thứ hai là phát hiện một số protein có ý nghĩa chuẩn đoán khối uhoặc một số điều kiện đặc biệt trước khi sinh đẻ. Thứ ba là xác định vi khuẩn gây bệnh. Phát hiện các thuốc bị cấm trong máu hoặc kiểm tra nồng độ thuốctrong máu và tổ chức nhằm đảm bảo liều dùng thuốc không vượt quángưỡng gây độc. Các ứng dụng khác bao gồm: . Ức chế phản ứng thải loại khi ghép các cơ quan. . Miễn dịch hóa thụ động chống lại các kháng nguyên tham gia vàosinh sản (chống thụ thai bằng phương pháp miễn dịch). . Định vị khối u với những kháng thể đặc hiệu. . Tác động độc tố định hướng tới tế bào ung thư, bằng độc tố hóahọc gắn với kháng thể. Các chất sau đây có thể dùng kháng thể đơn dòng để phát hiện:vitamin, thuốc giảm đau, thuốc ngủ, kháng sinh, thuốc chống viêm, thuốcchống tân sản (chống ung thư), thuốc tim mạch, thuốc gây ảo giác, thuốchạ đường huyết, các hormone động vật và thực vật, thuốc làm dịu và anthần , thuốc lợi tiểu, steroid (androgene, estrogene, progestin), thuốc trừsâu, độc tố (aflatoxin). Nhờ tính đặc hiệu và chính xác cao, sử dụng dễ dàng, kháng thểđơn dòng đã tạo nên một nhánh phát triển mau lẹ nhất của CNSH. Theotạp chí “High Technology magazine thị trường kháng thể đơn dòng từ 15triệu USD năm 1982 đến năm 1992 vượt quá 5 tỉ USD. Loại sản phẩm kháng thể đơn dòng dùng chủ yếu là các thuốc thửnghiên cứu, thuốc thử cho chẩn đoán in vitro và các kháng thể dùng đểphân lập các chất sinh học. Kháng thể đơn dòng được các nhà khoa học Nhật Bản sử dụngtrong chẩn đoán ung thư đường tiêu hóa, được công ti CNSH CentocorInc. Hoa Kì dùng chẩn đoán ung thư tụy, trường Đại học Y khoa Nhậ ...