Giáo trình Lịch sử Việt Nam từ đầu thế kỷ X đến giữa thế kỷ XIX: Phần 2

Phần 2 Giáo trình Lịch sử Việt Nam từ đầu thế kỷ X đến giữa thế kỷ XIX gồm nội dung các chương: Chương III - Thời kỳ khủng hoảng của chế độ phong kiến Đại Việt, chương IV - Triều Tây Sơn và triều Nguyễn. Tham khảo nội dung giáo trình để nắm bắt nội dung chi tiết.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Giáo trình Lịch sử Việt Nam từ đầu thế kỷ X đến giữa thế kỷ XIX: Phần 2Lòch söû Vieät Nam töø ñaàu theá kyû X ñeán giöõa theá kyû XIX - 65 - CHÖÔNG III: THÔØI KYØ KHUÛNG HOAÛNG CUÛA CHEÁ ÑOÄ PHONG KIEÁN ÑAÏI VIEÄT (Töø ñaàu theá kyû XVI ñeán nöûa sau theá kyû XVIII)I. Thôøi kyø Leâ – Maïc vaø noäi chieán Nam – Baéc trieàu Ñaàu theá kyû 16, trieàu Leâ baét ñaàu suy yeáu. Vua, quan suy ñoài, baét ñaàu töø ñôøi Hieán Toâng. Leâ Uy Muïc vaø Leâ Töông Döïc laø nhöõng oâng vua sa ñoïa, beänh hoaïn. Naïn chieám ñoaït ruoäng ñaát cuûa ñòa chuû gia taêng. Maâu thuaãn giai caáp giöõa noâng daân vaø ñòa chuû phong kieán trôû neân saâu saéc. Khôûi nghóa noâng daân lan roäng. Trong khi chính quyeàn trung öông suy yeáu thì nhieàu phe phaùi phong kieán ñaõ maïnh leân: phaùi Trònh Tuy vaø phaùi Nguyeãn Hoaèng Duï. Trong boái caûnh hoãn loaïn cuoáæ trieàu Leâ sô, thôøi Chieâu Toâng, moät phe phaùi phong kieán do Maïc Ñaêng Dung caàm ñaàu ñaõ troãi daäy, pheá truaát Vua Leâ (Cung Hoaøng), laäp ra nhaø Maïc (naêm 1527). Maïc Ñaêng Dung sinh ngaøy 23-11-1483, ngöôøi laøng Coå Trai (Nghi Döông - Haûi Höng), voán laø doøng doõi Maïc Ñónh Chi ñôøi Traàn. Trieàu Maïc ra ñôøi trong boái caûnh gaëp söï choáng ñoái maïnh meõ cuûa cöïu thaàn trieàu Leâ neân choã döïa chuû yeáu laø quaân só. Chính vì theá, trieàu Maïc tích cöïc toå chöùc Khoa thi ñeå boå sung boä maùy quan lieâu. Nhaø Maïc ñaõ thaønh laäp, nhöng söï tranh chaáp cuûa caùc theá löïc phong kieán vaãn tieáp dieãn. Moät nhaân vaät laø Nguyeãn Kim, con cuûa Nguyeãn Hoaèng Duï ñaõ chieám giöõ vuøng Thanh Hoùa, laáy danh nghóa phuø Leâ, toân moät ngöôøi Hoaøng toäc laø Leâ Duy Ninh leân laøm vua, choáng ñoái nhaø Maïc. Lòch söû thöôøng goïi nhaø Maïc ñoùng ñoâ ôû Thaêng Long laø Baéc Trieàu vaø nhaø Leâ - maø thöïc chaát quyeàn haønh töø naêm 1545 ñaõ loït vaøo tay Trònh Kieåm (con reå Nguyeãn Kim)- laø Nam Trieàu, töùc trieàu Leâ Trung Höng. Cuoäc noäi chieán Nam- Baéc trieàu daãn ñeán tình traïng ñaát nöôùc bò khuûng hoaûng trong hôn nöûa theá kyû. Nhaø Maïc thaäm chí ñaõ ñaàu haøng nhaø Minh, ñem daâng moät phaàn ñaát ñai phía Baéc cuûa toå quoác cho ngoaïi bang. Cuoäc noäi chieán Nam - Baéc trieàu keùo daøi töø naêm 1539 ñeán naêm 1592 môùi cô baûn keát thuùc baèng söï thaéng lôïi cuûa hoï Trònh. Tuy vaäy, taøn quaân cuûa nhaø Maïc vaãn coøn coá thuû ôû Cao Baèng vaø cuoäc xung ñoät Trònh - Maïc coøn keùo daøi ñeán cuoái theá kyû 17. -Theá thöù thôøi cöôøng thònh cuûa trieàu Maïc 1. Maïc Thaùi Toå (1527 – 1529); hoï, teân : Maïc Ñaêng Dung, sinh naêm Quùy Maõo (1483)Traàn Vaên Baûo Khoa Lòch SöûLòch söû Vieät Nam töø ñaàu theá kyû X ñeán giöõa theá kyû XIX - 66 - 2. Maïc Thaùi Toâng (1530 – 1540); hoï, teân : Maïc Ñaêng Doanh. 3. Maïc Hieán Toâng (1540 – 1546); hoï, teân : Maïc Phuùc Haûi. 4. Maïc Tuyeân Toâng (1546 – 1561); hoï, teân : Maïc Phuùc Nguyeân. 5. Maïc Maäu Hôïp (1562 – 1592) -Theá thöù thôøi suy taøn cuûa nhaø Maïc 1. Maïc Toaøn (1592 – 1593) 2. Maïc Kính Chæ (1592 – 1593) 3. Maïc Kính Cung (1593 – 1625) 4. Maïc Kính Khoan (1623 – 1638) 5. Maïc Kính Vuõ (1638 – 1677).II. Noäi chieán Trònh - Nguyeãn vaø cuïc dieän chia caét Ñaøng Trong - Ñaøng Ngoaøi Sau khi nhaø Maïc bò ñaùnh ñoå, nguy cô noäi chieán vaãn tieàm taøng bôûi söï hình thaønh moät vuøng caùt cöù môùi ôû xöù Thuaän - Quaûng (Bình-Trò-Thieân vaø Quaûng Nam) cuûa Nguyeãn Hoaøng, con thöù hai cuûa Nguyeãn Kim. Töø khi Nguyeãn Kim bò aùm saùt (1545), noäi boä Nam trieàu baét ñaàu chia reõ. Quyeàn haønh ôû Nam Trieàu loït vaøo tay Trònh Kieåm. Trònh Kieåm aâm möu loaïi tröø theá löïc hoï Nguyeãn, giaønh quyeàn theá taäp. Tröôùc tình hình ñoù, Nguyeãn Hoaøng vaän ñoäng xin vaøo traán thuû vuøng Thuaän - Quaûng töø naêm 1558, thöïc chaát ñeå traùnh söï kieåm soaùt cuûa hoï Trònh. Ñeán naêm 1614, hoï Nguyeãn ñaõ xaây döïng ñöôïc theá löïc, chính thöùc li khai khoûi chính quyeàn hoï Trònh. Quan heä cuûa hai taäp ñoaøn phong kieán caøng ngaøy caøng gay gaét daãn ñeán cuoäc noäi chieán Trònh - Nguyeãn buøng noå naêm 1627 vaø keùo daøi gaàn nöûa theá kyû (1627 - 1672). Sau baûy laàn giao tranh baát phaân thaéng baïi vaøo caùc naêm 1627, 1630, 1643, 1648, 1655, 1661 vaø 1572, hoï Trònh vaø hoï Nguyeãn ñi ñeán giaûng hoøa, laáy soâng Linh Giang (soâng Gianh) laøm giôùi tuyeán. Phía baéc soâng Gianh laø phaàn ñaát thuoäc hoï Trònh, lòch söû goïi laø Ñaøng Ngoaøi. Phía nam soâng Gianh goïi laø ñaát Ñaøng Trong, thuoäc chuùa Nguyeãn. Caû hai taäp ñoaøn phong kieán cuø ...