Giáo trình Phương pháp giảng dạy văn học: Phần 2 - Phan Trọng Luận

Phần 2 của cuốn Giáo trình Phương pháp giảng dạy văn học gồm 5 chương cuối (từ chương IV đến chương VIII) có nội dung giới thiệu đến người học các kiến thức cơ bản về phương pháp dạy học bộ môn. Trong đó nội dung cụ thể trình bày về: phương pháp dạy học tác phẩm văn chương ở trung học phổ thông, phương pháp dạy học phổ thông, phương pháp dạy học lý luận văn học ở trung học phổ thông, tổng kết giáo trình.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Giáo trình Phương pháp giảng dạy văn học: Phần 2 - Phan Trọng Luận PHÇN II: PH¦¥NG PH¸P D¹Y HäC Bé M¤N Ch−¬ng IV PH−¬NG PH¸P D¹Y HäC T¸C PHÈM V¡N CH−¬NG ë TRUNG HäC PHæ TH«NG A − VÊN §Ò GI¶NG V¡N ë TRUNG HäC PHæ TH¤NG Trong nhµ tr−êng trung häc Ph¸p - ViÖt håi tr−íc C¸ch m¹ng th¸ng T¸m th−êng dïng thuËt ng÷ Gi¶ng v¨n (Explication littÐraire) ®Ó chØ viÖc gi¶ng d¹y t¸c phÈm v¨n ch−¬ng trong nhµ tr−êng. Sau C¸ch m¹ng th¸ng T¸m, gi¶ng v¨n vÉn ®−îc dïng trong nhµ tr−êng cïng mét hµm nghÜa. ChuyÖn thuËt ng÷ hÇu nh− ch¼ng cã g× ph¶i bµn. N¨m 1949, gi¸o s− §Æng Thai Mai khi biªn so¹n chuyªn kh¶o Gi¶ng v¨n Chinh phô ng©m Ýt nhiÒu ®· cã c¸ch hiÓu míi vÒ néi dung gi¶ng d¹y t¸c phÈm v¨n ch−¬ng nh−ng tªn gäi th× vÉn gi÷ nguyªn. M·i ®Õn nh÷ng n¨m 70, khi b¾t ®Çu thay s¸ch c¶i c¸ch m«n V¨n vµ tiÕng ViÖt th× vÊn ®Ò thuËt ng÷ Gi¶ng v¨n míi ®−îc ®Æt ra víi lËp luËn cho r»ng, kh¸i niÖm gi¶ng v¨n ph¶n ¸nh quan niÖm cò vÒ gi¶ng d¹y t¸c phÈm v¨n ch−¬ng trong nhµ tr−êng. Gi¶ng v¨n gîi lªn tinh thÇn thô ®éng ë ng−êi häc vµ tÝnh thuyÕt gi¶ng ë ng−êi d¹y. Sù c©n nh¾c vÒ tªn gäi còng ph¶n ¸nh nh÷ng ®ßi hái ®æi míi vÒ quan niÖm ®èi víi viÖc gi¶ng v¨n ë nhµ tr−êng phæ th«ng tr−íc yªu cÇu xo¸ bá lèi gi¶ng v¨n thô ®éng, mét chiÒu. Tuy nhiªn, ®ã ®©y c¸ch dïng thuËt ng÷ míi vÉn ch−a thËt thèng nhÊt. Hai tiÕng Gi¶ng v¨n ®· thµnh mét thuËt ng÷ khoa häc quen thuéc l¹i cã phÇn gän gµng, dÔ gäi. §iÒu quan träng h¬n c¶ lµ sù thèng nhÊt vÒ quan niÖm. ThuËt ng÷ dï sao còng chØ lµ mét quy −íc. §Õn khi nµo ®ã thùc sù cÇn thiÕt th× thuËt ng÷ míi sÏ thay thÕ cho thuËt ng÷ cò. ChuyÖn gi¶ng v¨n, b×nh v¨n th¬ ®· cã tõ bao ®êi ë trong n−íc còng nh− ë ngoµi n−íc, nhÊt lµ ë nh÷ng n−íc cã truyÒn thèng v¨n ho¸ l©u ®êi nh− ë Trung Hoa hay ë Ph¸p, b×nh v¨n th¬ ®· thµnh thó ch¬i tao nh· cña nh÷ng bËc mÆc kh¸ch tao nh©n. Trong häc ®−êng, m«n Gi¶ng v¨n còng ®· cã lÞch sö nhiÒu thÕ kû. §äc v¨n, thÈm v¨n, b×nh v¨n ®· tõng ®−îc coi lµ m¶nh ®Êt thi thè tµi n¨ng trÝ tuÖ t©m hån kÎ nho sÜ, bËc v¨n nh©n. ë Trung Quèc, víi Méng Liªn §−êng, Mao T«n C−¬ng, Phµn Thanh S¬, b×nh thÈm v¨n ®· trë thµnh mét nghÖ thuËt, mét ho¹t ®éng v¨n ho¸ tinh diÖu. Víi V©n ®µi lo¹i ng÷ b×nh th¬ v¨n còng ®· ®−îc ®óc kÕt thµnh mét nghÖ thuËt, mét khoa häc tinh tÕ cña bËc th−îng häc. ë Ph¸p, cïng víi sù ph¸t triÓn cña khoa häc kü thuËt hiÖn ®¹i, nh÷ng c«ng tr×nh vÒ gi¶ng v¨n, b×nh v¨n cña Lanson, Tuffreau, Desgranges, v.v. ®· ®−a bé m«n nµy lªn mét ®Þa vÞ xøng ®¸ng trong nhµ tr−êng còng nh− trong ®êi sèng v¨n ho¸. ë ta, tr−íc C¸ch m¹ng th¸ng T¸m, hÇu nh− chØ cã Quèc v¨n trÝch diÔm cña D−¬ng Qu¶ng Hµm lµ cã Ýt nhiÒu bµn ®Õn viÖc gi¶ng v¨n ë nhµ tr−êng. Suèt trong chÝn n¨m kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p, chØ cã mét c«ng tr×nh cña §Æng Thai Mai. §ã lµ cuèn Gi¶ng v¨n Chinh phô ng©m. Hai c«ng tr×nh trªn dï sao còng vÉn lµ nh÷ng cuèn s¸ch thiªn vÒ néi dung v¨n häc h¬n lµ khoa häc vÒ ph−¬ng ph¸p gi¶ng v¨n. 69 Sau hoµ b×nh lËp l¹i n¨m 1954, ë miÒn B¾c còng ch−a cã mét c«ng tr×nh nµo vÒ ph−¬ng ph¸p gi¶ng v¨n, trõ mét vµi kinh nghiÖm gi¶ng v¨n cña T¹ Phong Ch©u viÕt n¨m 1962 d−íi gãc nh×n cña mét c¸n bé chØ ®¹o m«n V¨n cò ë Bé Gi¸o dôc. BÊy giê, ë tr−êng §¹i häc S− ph¹m Hµ Néi cã biªn so¹n cuèn Gi¸o tr×nh gi¶ng d¹y v¨n häc ë phæ th«ng cña nhãm t¸c gi¶ Bïi Hoµng Phæ, Qu¸ch Hy Dong, Hoµng L©n. Gi¸o tr×nh cã dµnh mét ch−¬ng cho ph−¬ng ph¸p gi¶ng v¨n. Cã thÓ nãi, ®©y lµ c«ng tr×nh ®Çu tiªn nghiªn cøu trùc tiÕp ®èi t−îng gi¶ng v¨n ë nhµ tr−êng phæ th«ng cña n−íc ta tõ sau C¸ch m¹ng th¸ng T¸m. Nh−ng ph¶i ®Õn nh÷ng n¨m 60 vµ 70 th× míi thùc sù cã ®−îc nh÷ng c«ng tr×nh chuyªn s©u vÒ ph−¬ng ph¸p gi¶ng v¨n. §iÒu ®¸ng chó ý lµ, cã mét sè nhµ nghiªn cøu tuy kh«ng chuyªn vÒ ph−¬ng ph¸p nh−ng ®· cã nh÷ng c«ng tr×nh ®¸ng quý vÒ ph−¬ng ph¸p gi¶ng v¨n. Nhµ ng«n ng÷ häc §inh Träng L¹c viÕt Tu tõ häc víi vÊn ®Ò gi¶ng v¨n (NXB Gi¸o dôc, 1969). Nhµ ng«n ng÷ häc §¸i Xu©n Ninh vËn dông thµnh tùu cña ng«n ng÷ häc hiÖn ®¹i vµo viÖc gi¶ng v¨n ë nhµ tr−êng (NXB Gi¸o dôc, 1977). T¸c gi¶ ®· cã nh÷ng gîi ý bæ Ých vÒ ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch cÊu tróc ng«n ng÷, ph−¬ng ph¸p hÖ thèng còng nh− ph−¬ng ph¸p ®i tõ h×nh thøc ®Õn néi dung, c¸ch lùa chän yÕu tè then chèt, v.v. trong gi¶ng v¨n. Lo¹i trõ khuynh h−íng tuyÖt ®èi ho¸ vai trß cña ng«n ng÷ trong viÖc tiÕp cËn v¨n ch−¬ng th× ®©y lµ mét c«ng tr×nh cã nh÷ng gîi ý míi mÎ vÒ ph−¬ng h−íng nghiªn cøu liªn ngµnh còng nh− mét sè biÖn ph¸p kh¶ thi trong viÖc ph©n tÝch t¸c phÈm v¨n ch−¬ng b»ng c«ng cô ng«n ng÷ häc hiÖn ®¹i. NguyÔn Duy B×nh, nhµ nghiªn cøu v¨n häc ViÖt Nam hiÖn ®¹i viÕt D¹y c¸i hay c¸i ®Ñp cña V¨n (NXB Gi¸o dôc, 1988) ®· ®Æc biÖt nhÊn m¹nh ®Õn b¶n chÊt thÈm mü cña v¨n ch−¬ng trong qu¸ tr×nh d¹y v¨n ë nhµ tr−êng. Hoµng TiÕn Tùu, chuyªn gia vÒ v¨n häc d©n gian cã c«ng tr×nh MÊy vÊn ®Ò vÒ gi¶ng d¹y v¨n häc d©n gian (NXB Gi¸o dôc, 1983) ; NguyÔn SÜ CÈn viÕt MÊy vÊn ®Ò gi¶ng d¹y th¬ v¨n cæ ë phæ th«ng (NXB Gi¸o dôc, 1 ...