Giáo trình Quản lý Nhà nước về Tài chính Công

Giáo trình Quản lý Nhà nước về Tài chính Công trình bày những vấn đề cơ bản về tài chính Nhà nước và quản lý tài chính nhà nước, ngân sách nhà nước và quản lý chu trình ngân sách nhà nước, quản lý thường xuyên của ngân sách nhà nước,...Đây là tài liệu tham khảo hữu ích cho sinh viên chuyên ngành Tài chính - Kế toán.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Giáo trình Quản lý Nhà nước về Tài chính Công FORUM OF PUBLIC ADMINISTRATION’ STUDENT Giáo trình Quản lý Nhà nước về Tài chính Công (Sưu tầm bởi hanhchinhvn.com@gmail.com) 2004 WWW.HANHCHINH.COM.VN Ch­¬ng thø nhÊt Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ tµi chÝnh Nhµ n­íc vµ qu¶n lý tµi chÝnh nhµ n­íc PhÇn I Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ tµi chÝnh nhµ n­íc I. Kh¸i niÖm vµ ®Æc ®iÓm cña tµi chÝnh Nhµ n­íc 1. Kh¸i niÖm Tµi chÝnh Nhµ n­íc Tµi chÝnh Nhµ n­íc lµ mét bé phËn h÷u c¬ cña nÒn tµi chÝnh quèc gia. Nã ra ®êi, tån t¹i vµ ph¸t triÓn gÇn víi sù ra ®êi, tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña Nhµ n­íc vµ sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸, tiÒn tÖ. Nhµ n­íc xuÊt hiÖn ®ßi hái ph¶i cã nguån lùc vËt chÊt nhÊt ®Þnh ®Ó nu«i sèng bé m¸y Nhµ n­íc vµ thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng kinh tÕ, x· héi do céng ®ång giao phã. Trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ tiÒn tÖ, c¸c nguån lùc vËt chÊt ®ã, kh«ng nh÷ng ®· ®­îc tiÒn tÖ ho¸ mµ cßn ngµy cµng trë nªn dåi dµo. ChÝnh trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nh­ vËy, tµi chÝnh Nhµ n­íc míi ra ®êi, tån t¹i vµ ph¸t triÓn. Ngµy nay, tµi chÝnh Nhµ n­íc, kh«ng chØ lµ c«ng cô ®éng viªn, khai th¸c mäi nguån lùc tµi chÝnh cña x· héi t¹o nªn søc m¹nh tµi chÝnh cña Nhµ n­íc mµ cßn lµ c«ng cô qu¶n lý, ®iÒu chØnh mäi ho¹t ®éng kinh tÕ, x· héi cña mäi quèc gia. XuÊt ph¸t tõ tÇm quan träng ®ã, sù tån t¹i, ph¸t triÓn tµi chÝnh Nhµ n­íc lµ mét ®ßi hái kh¸ch quan vµ hÕt søc cÇn thiÕt. Tuy nhiªn, ®Ó sö dông cã hiÖu qu¶ ph¹m trï tµi chÝnh Nhµ n­íc trong thùc tiÔn, ®ßi hái tr­íc hÕt ph¶i nhËn thøc mét c¸ch ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c ph¹m trï ®ã. Trong thùc tiÔn ®êi sèng x· héi, ho¹t ®éng tµi chÝnh thÓ hiÖn ra nh­ lµ c¸c hiÖn t­îng thu, chi b»ng tiÒn - sù vËn ®éng cña c¸c nguån tµi chÝnh - g¾n liÒn víi viÖc t¹o lËp hoÆc sö dông c¸c quü tiÒn tÖ nhÊt ®Þnh. Trªn ph¹m vi toµn bé nÒn kinh tÕ, g¾n liÒn víi sù ho¹t ®éng cña c¸c chñ thÓ trong c¸c lÜnh vùc kinh tÕ - x· héi kh¸c nhau cã c¸c quü tiÒn tÖ kh¸c nhau ®­îc h×nh thµnh vµ ®­îc sö dông. Cã thÓ kÓ nh­: Quü tiÒn tÖ cña c¸c hé gia ®×nh; quü tiÒn tÖ cña c¸c doanh nghiÖp; quü tiÒn tÖ cña c¸c tæ chøc b¶o hiÓm , tÝn dông; quü tiÒn tÖ cña Nhµ n­íc … Quü tiÒn tÖ cña Nhµ n­íc lµ mét bé phËn 2 cña hÖ thèng cña c¸c quü tiÒn tÖ trong nÒn kinh tÕ vµ cã mèi quan hÖ h÷u c¬ víi quü tiÒn tÖ kh¸c ®i liÒn víi mèi quan hÖ rµng buéc phô thuéc gi÷a c¸c chñ thÓ kinh tÕ - x· héi trong khi tham gia ph©n phèi c¸c nguån tµi chÝnh. G¾n víi chñ thÓ lµ Nhµ n­íc, c¸c quü tiÒn tÖ cña Nhµ n­íc ®­îc t¹o lËp vµ sö dông g¾n liÒn víi quyÒn lùc chÝnh trÞ cña Nhµ n­íc vµ viÖc thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng kinh tÕ - x· héi cña Nhµ n­íc. Nãi mét c¸ch kh¸c, c¸c quü tiÒn tÖ cña Nhµ n­íc lµ tæng sè c¸c nguån lùc tµi chÝnh ®· ®­îc tËp trung vµo trong tay Nhµ n­íc, thuéc quyÒn n¾m gi÷ cña Nhµ n­íc vµ ®­îc Nhµ n­íc sö dông cho viÖc thùc hiÖn c¸c sø mÖnh x· héi cña m×nh. Trªn quan niÖm ®ã, quü tiÒn tÖ cña Nhµ n­íc, cã thÓ ®­îc xem nh­ lµ sù tæng hîp cña c¸c quü tiÒn tÖ chung cña Nhµ n­íc vµ quü tiÒn tÖ cña c¸c doanh nghiÖp thuéc së h÷u Nhµ n­íc. C¸c quü tiÒn tÖ chung cña Nhµ n­íc l¹i bao gåm: Quü Ng©n s¸ch Nhµ n­íc vµ c¸c quü ngoµi NSNN. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ sö dông c¸c quü tiÒn tÖ cña Nhµ n­íc kÓ trªn chÝnh lµ qu¸ tr×nh Nhµ n­íc tham gia ph©n phèi c¸c nguån tµi chÝnh th«ng qua c¸c ho¹t ®éng thu, chi b»ng tiÒn cña tµi chÝnh Nhµ n­íc. C¸c ho¹t ®éng thu, chi b»ng tiÒn ®ã lµ mÆt biÓu hiÖn bªn ngoµi cña tµi chÝnh Nhµ n­íc, cßn c¸c quü tiÒn tÖ Nhµ n­íc n¾m gi÷ lµ biÓu hiÖn néi dung vËt chÊt cña tµi chÝnh Nhµ n­íc. Tuy vËy, cÇn nhËn râ r»ng, qu¸ tr×nh diÔn ra c¸c ho¹t ®éng thu, chi b»ng tiÒn do Nhµ n­íc tiÕn hµnh trªn c¬ së c¸c luËt lÖ do Nhµ n­íc quy ®Þnh ®· lµm n¶y sinh c¸c quan hÖ kinh tÕ gi÷a Nhµ n­íc víi c¸c chñ thÓ kh¸c trong x· héi. §ã chÝnh lµ c¸c quan hÖ kinh tÕ n¶y sinh trong qu¸ tr×nh Nhµ n­íc tham gia ph©n phèi vµ sö dông c¸c nguån tµi chÝnh ®Ó t¹o lËp hoÆc sö dông c¸c quü tiÒn tÖ cña Nhµ n­íc. C¸c quan hÖ kinh tÕ ®ã chÝnh lµ mÆt b¶n chÊt bªn trong cña tµi chÝnh Nhµ n­íc, biÓu hiÖn néi dung kinh tÕ - x· héi cña tµi chÝnh Nhµ n­íc. Tõ nh÷ng ph©n tÝch trªn ®©y cã thÓ cã kh¸i niÖm tæng qu¸t vÒ tµi chÝnh Nhµ n­íc nh­ sau: Tµi chÝnh Nhµ n­íc lµ tæng thÓ c¸c ho¹t ®éng thu, chi b»ng tiÒn do Nhµ n­íc tiÕn hµnh trong qu¸ tr×nh t¹o lËp vµ sö dông c¸c quü tiÒn tÖ cña Nhµ n­íc nh»m phôc vô c¸c chøc n¨ng kinh tÕ - x· héi cña Nhµ n­íc. Tµi chÝnh Nhµ n­íc ph¶n ¸nh hÖ thèng c¸c quan hÖ kinh tÕ gi÷a Nhµ n­íc víi c¸c chñ thÓ kh¸c trong x· héi n¶y sinh trong qu¸ tr×nh Nhµ n­íc tham gia ph©n phèi c¸c nguån tµi chÝnh. 3 Quan niÖm tµi chÝnh Nhµ n­íc nh­ trªn cho phÐp nh×n nhËn mét c¸ch ®Çy ®ñ, toµn diÖn vÒ tµi chÝnh Nhµ n­íc, quan niÖm ®ã võa chØ ra mÆt cô thÓ, h×nh thøc bªn ngoµi - néi dung vËt chÊt cña tµi chÝnh Nhµ n­íc lµ c¸c quü tiÒn tÖ cña Nhµ n­íc; võa v¹ch râ mÆt trõu t­îng, mÆt b¶n chÊt bªn trong - néi dung kinh tÕ - x· héi cña tµi chÝnh Nhµ n­íc lµ c¸c quan hÖ kinh tÕ n¶y sinh trong qu¸ tr×nh Nhµ n­íc ph©n phèi nguån tµi chÝnh ®Ó t¹o lËp vµ sö dông c¸c quü tiÒn tÖ cña Nhµ n­íc. Nh­ ®· ph©n tÝch ë trªn, c¸c quan hÖ kinh tÕ cÊu thµnh b¶n chÊt tµi chÝnh Nhµ n­íc n¶y sinh do Nhµ n­íc tiÕn hµnh c¸c kho¶n thu, chi trªn c¬ së c¸c luËt lÖ do Nhµ n­íc quy ®Þnh. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ, c¸c quan hÖ kinh tÕ ®ã do Nhµ n­íc ®Þnh h­íng ®iÒu chØnh th«ng qua c¸c ho¹t ®éng thu, chi cña tµi chÝnh Nhµ n­íc. Tõ ®ã cho thÊy, b¶n chÊt cña tµi chÝnh Nhµ n­íc còng chÞu sù quy ®Þnh bëi b¶n chÊt vµ ph¹m vi chøc n¨ng cña Nhµ n­íc thÝch øng víi nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi kh¸c nhau. Tµi chÝnh Nhµ n­íc thùc sù trë thµnh c«ng cô cña Nhµ n­íc ®Ó phôc vô vµ thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng cña Nhµ n­íc. Nhµ n­íc sö dông tµi chÝnh Nhµ n­íc th«ng qua c¸c chÝnh s¸ch thu, chi cña tµi chÝnh Nhµ ...