Hà Tĩnh, một vùng văn hóa truyền thống yêu nước trước và sau Cách mạng tháng Tám - Nguyễn Trường Lịch

Nhằm giúp các bạn chuyên ngành Xã hội học có thêm tài liệu tham khảo, mời các bạn cùng tham khảo nội dung bài viết "Hà Tĩnh, một vùng văn hóa truyền thống yêu nước trước và sau Cách mạng tháng Tám" dưới đây, nội dung bài viết giới thiệu đến các bạn những nét văn hóa truyền thống của vùng đất Hà Tĩnh. Hy vọng nội dung bài viết phục vụ hữu ích nhu cầu học tập và nghiên cứu.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Hà Tĩnh, một vùng văn hóa truyền thống yêu nước trước và sau Cách mạng tháng Tám - Nguyễn Trường Lịch66 Sù kiÖn - NhËn ®Þnh X· héi häc sè 1 (85), 2004Hµ TÜnh, mét vïng v¨n hãa yªu n−íc truyÒn thèngtr−íc vµ sau C¸ch m¹ng th¸ng T¸m NguyÔn Tr−êng LÞch C¸ch m¹ng th¸ng T¸m bïng næ, t«i võa tèt nghiÖp tiÓu häc vµ may m¾n thay,t«i l¹i ®−îc b−íc tiÕp vµo tr−êng Trung häc c¬ së mang tªn TrÇn Phó, cã lÏ lµ ng«itr−êng ®−îc x©y dùng ®Çu tiªn d−íi chÕ ®é ViÖt Nam d©n chñ céng hßa t¹i huyÖn lþ§øc Thä (10-1945), m¶nh ®Êt héi tô nhiÒu trÝ thøc nhÊt c¶ n−íc. T«i kh«ng thuéc thÕhÖ cha chó tr−íc ®©y, ngay tõ tuæi Êu th¬ ®· ch¨m lo giïi mµi kinh sö, häc ch÷ th¸nhhiÒn theo giÊc m¬ hoa “vâng anh ®i tr−íc vâng nµng theo sau”. Tuy thÕ, t«i còng cã biÕtÝt nhiÒu ch÷ H¸n ngo»n ngoÌo theo kiÓu häc tù ph¸t tõ c¸c bËc cao niªn qua hoµnh phic©u ®èi t¹i nhµ thê hä, hoÆc n¬i ®×nh chïa. Nh−ng v× xuÊt th©n trong mét gia ®×nh nhµnho truyÒn thèng, nªn t«i am hiÓu t−¬ng ®èi kh¸ vÒ ch©n dung cuéc sãng c¸c vÞ tócnho trong vïng, mét thêi tr−íc vµ sau cuéc C¸ch m¹ng th¸ng T¸m 1945. ViÕt nh÷ng dßng nµy, t«i mong muèn cung cÊp cho con ch¸u trong gia d×nh vµlíp trÎ mai sau mét c¸ch nh×n hiÖn thùc, biÖn chøng vÒ qu¸ khø tæ tiªn «ng bµ nh»mtr¸nh ®−îc nh÷ng thiªn lÖch kh«ng ®¸ng cã (ch¼ng h¹n coi nh÷ng g× thuéc vÒ phongkiÕn ®Òu lµ “thèi n¸t ” nh− ai ®ã th−êng nãi! ) Tr−íc hÕt t«i nh×n vµo hä NguyÔn Tr−¬ng cña gia téc t«i: theo gia ph¶ th×d−êng nh− tÊt c¶ c¸c thµnh viªn trong hä ®Òu ®−îc h−íng theo hai nghÖp chÝnh:lµm ruéng vµ ®i häc ch÷ Nho. NÕu téc ph¶ chÝnh x¸c th× cô Tæ hä NguyÔn t«i vèn tõhuyÖn Quúnh L−u - NghÖ An vµo lËp nghiÖp ë huyÖn H−¬ng S¬n, lµng Xa Lang, tØnhHµ TÜnh tõ n¨m 1676. §Õn ®êi thø hai ®· cã mét vÞ ®ç TiÕn sÜ lµm quan ®¹i thÇn vµothêi Lª. Song qu¸ khø xa x¨m l·ng ®·ng nh− huyÒn tho¹i, t«i chØ ghi nh÷ng nÐt hiÖnthùc gÇn gòi, mµ t«i hiÓu biÕt tõ thuë Êu th¬ qua lêi kÓ cña «ng bµ, hä hµng cïng bµcon lµng xãm… ChØ tÝnh qua bèn ®êi, cô néi t«i lµ NguyÔn Tr−¬ng San vèn lµ nhµnho ®ç Tó tµi, lµm nghÒ d¹y häc ch÷ H¸n tõ cuèi thÕ kû 19 ®Õn nh÷ng n¨m ®Çu thÕkû XX; hä hµng lµng xãm vÉn th−êng gäi lµ Cô Hµn (theo häc vÞ Hµn l©m ®¹i chiÕu)Cïng løa víi cô néi t«i, trong hä cã bèn anh em ®ç Tó tµi. Cßn «ng néi t«i ®· dù thiH−¬ng nhiÒu lÇn kh«ng ®ç, chØ dõng l¹i ë møc §Çu huyÖn, còng nh− «ng ngo¹i t«i®−îc gäi lµ «ng §Çu huyÖn. Hai b¸c ruét cïng cËu ruét cña mÑ t«i ®Òu ®ç Tó tµi.D−êng nh− c¸c vÞ trong hä néi ngo¹i t«i ®Òu ch¨m lo «n luyÖn kinh s¸ch chèn cöaKhæng s©n Tr×nh, kh«ng biÕt lµm kinh tÕ, nªn ®êi sèng th−êng ngµy gÆp khã kh¨n(cô thÓ lµ «ng néi t«i kh«ng biÕt nÊu c¬m, dï khi tuæi ®· cao). ThËt kh«ng ph¶i ngÉu Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn NguyÔn Tr−êng LÞch 67nhiªn «ng ®å NguyÔn C«ng Trø (ë huyÖn Nghi Xu©n) tõng hµi h−íc mµ ai o¸n VÞnhc¶nh nghÌo, tiªu biÓu cho tÇng líp Nho gia xø NghÖ thêi bÊy giê: Ngµy ba b÷a, vç bông rau b×nh bÞch, §ªm n¨m canh, ngon giÊc ng¸y o o ..! Tuy vËy, còng kh«ng Ýt ng−êi sau khi thi ®ç, råi ra lµm quan vµ dÇn dÇn giµucã h¬n, thõa tiÒn mua ruéng ®Êt, x©y nhµ ngãi s©n g¹ch, cßn phÇn lín hä vÉn sèngtrong c¶nh an bÇn l¹c ®¹o, nhµ gianh v¸ch nøa. §iÓm næi bËt lµ c¸c cô còng nh− líptrÎ thuéc c¸c gia ®×nh nhµ Nho ®Òu vµo Héi V¨n cña lµng, thê §øc Th¸nh Khæng Tö.Lµng t«i cã ng«i ®×nh kh¸ lín, ®Ñp ®Ï khang trang, th−êng gäi lµ nhµ V¨n Th¸nh,®−îc x©y dùng bªn c¹nh ®Òn thê c¸c vÞ ThÇn lµng, n¬i mµ tr−íc c¸ch m¹ng th¸ngT¸m, t«i tõng theo gãt «ng ngo¹i vµ cËu t«i ®Õn lµm lÔ th¸nh hiÒn vµ ¨n cç lµng. H¬nn÷a, lµng cßn cÊp ruéng ®Ó lo viÖc häc hµnh cho con ch¸u gäi lµ häc ®iÒn. §¸ng tiÕc lµvµo n¨m 1948, ch¼ng hiÓu tõ ®©u mµ vïng ®Êt NghÖ TÜnh xuÊt hiÖn phong trµo ph¸®Òn chïa, cÊm lÔ b¸i, v× cho r»ng c¸ch m¹ng lµ v« thÇn! §· l©u l¾m råi, c¸c vÞ khoab¶ng trong vïng ®Òu ®−îc gäi theo häc vÞ kh¸ träng väng kÐo dµi ®Õn sau c¸ch m¹ngth¸ng T¸m; m·i tíi sau thêi C¶i c¸ch ruéng ®Êt (1954- 1955) th× c¸ch x−ng h« Êy míichÊm døt. VÝ dô «ng Tó , «ng Cö, «ng nghÌ, cô Hoµng (gi¸p), cô Th¸m (hoa), v.v… Rârµng lµ hÖ ý thøc Nho gi¸o ngù trÞ kh¸ s©u nÆng trong sinh ho¹t ®êi th−êng cña mäing−êi sau lòy tre xanh tõ bao ®êi. TiÕp b−íc Cô t«i, «ng néi t«i còng chuyªn d¹y ch÷ H¸n cho ®Õn sau C¸chm¹ng vµ kÐo dµi m·i tíi khi «ng t«i tõ trÇn (1950). Theo chç t«i biÕt, m«n sinh ®Õnhäc t¹i nhµ ®Òu lµ con em nh©n d©n cïng lµng, giµu còng nh− nghÌo, trõ mét sèqu¸ nghÌo thuéc líp bÇn cè n«ng vµ bè mÑ kh«ng biÕt ch÷ th× con c¸i kh«ng thÓ ®ihäc. Häc phÝ rÊt Ýt, mçi n¨m chØ biÕu thÇy vµo hai dÞp TÕt: Nguyªn §¸n vµ §oanNgä. Bè hoÆc me chØ mang mét vµi quan tiÒn tïy t©m, vµi c©n nÕp, chai r−îu, cãkhi thªm mét con gµ trèng thiÕn. RÊt kÝnh träng, lÔ män ch¼ng ®¸ng bao nhiªu mµlßng thµnh. Do ®ã c¸ ...