Hành trình đến với giải Nobel của tác gia hoa ngữ Cao Hành Kiện

Giải Nobel văn chương năm 2000 trao cho nhà văn Pháp gốc Hoa Cao Hành Kiện để biểu dương “sự mẫn nhuệ của ngôn ngữ, cái nhìn đắng chát thấu triệt, giá trị phổ quát của trước tác, mở đường mới cho kịch nghệ và tiểu thuyết Hoa ngữ”.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Hành trình đến với giải Nobel của tác gia hoa ngữ Cao Hành Kiện TẠP CHÍ KHOA HỌC  SỐ 30/2019 5 HÀNH TRÌNH ĐẾN VỚI GIẢI NOBEL CỦA TÁC GIA HOA NGỮ CAO HÀNH KIỆN Lê Thời Tân Trường Đại học Thủ đô Hà Nội Tóm tắt: Giải Nobel văn chương năm 2000 trao cho nhà văn Pháp gốc Hoa Cao Hành Kiện để biểu dương “sự mẫn nhuệ của ngôn ngữ, cái nhìn đắng chát thấu triệt, giá trị phổ quát của trước tác, mở đường mới cho kịch nghệ và tiểu thuyết Hoa ngữ”. Thông qua việc điểm thuật hành trình đến với Giải Nobel của Cao, bài viết đồng thời cố gắng phác họa lại chân dung văn học tác gia này. Từ khóa: Cao Hành Kiện, giải Nobel văn chương, Hoa ngữ, chân dung văn học Nhận bài ngày 31.1.2019; gửi phản biện, chỉnh sửa và duyệt đăng ngày 10.4.2019 Liên hệ tác giả: Lê Thời Tân; Email: lttan@hnmu.edu.vn 1. MỞ ĐẦU Cao Hành Kiện (高行健, 1940 -) tiểu thuyết gia, kịch tác gia, họa sĩ, dịch giả, đạo diễn, nhà nghiên cứu văn học người Trung Quốc, nhập quốc tịch Pháp từ năm 1997. Giải Nobel văn chương năm 2000 được trao cho Cao Hành Kiện để biểu dương “sự mẫn nhuệ của ngôn ngữ, cái nhìn đắng chát thấu triệt, giá trị phổ quát của trước tác, mở đường mới cho kịch nghệ và tiểu thuyết Hoa ngữ” (Thông cáo của Viện Hàn lâm Thụy Điển)1 [1]. Từ sau khi nhận giải, Cao cũng đã nhận bằng Tiến sĩ danh dự từ nhiều trường đại học lớn tại Đài Loan và Hương Cảng2. Bài viết này cố gắng phác họa lại con đường từ Trung Quốc qua Pháp đến với giải Nobel văn chương của tác giả Hoa ngữ này. 1 Thông cáo của Viện Hàn lâm Thụy Điển bốn thứ tiếng: tiếng Thụy Điển, Hoa ngữ, tiếng Anh, tiếng Pháp, tiếng Đức. Đoạn trên dịch từ bản Hoa ngữ. 2 Tiến sĩ danh dự của Đại học Trung Sơn (Đài Loan 國立中山大學 National Sun Yat-sen University), Đại học Trung văn Hương Cảng (Chinese University of Hong Kong) năm 2001, Đại học Giao thông Đài Loan (國立交通大學 National Chiao Tung University) năm 2002, Đại học Đài Loan (國立臺灣大學 National Taiwan University) năm 2005, Tiến sĩ danh dự Đại học Sư phạm Đài Loan (國立臺灣師範大學 National Taiwan Normal University) năm 2017. 6 TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ ĐÔ HÀ NỘI 2. NỘI DUNG 2.1. Từ Bắc Kinh đến Paris - một quốc tịch mới Cao Hành Kiện quê gốc Thái Châu, tỉnh Giang Tô. Ông sinh ra ở Cống Châu, tỉnh Giang Tây. Bố là nhân viên ngân hàng. Mẹ là thành viên Hội thanh niên Cơ Đốc giáo, trong kháng chiến chống Nhật từng là diễn viên tham gia các đoàn kịch. Thiên hướng sân khấu cũng như văn chương của nhà văn bắt đầu từ thời thơ ấu dưới ảnh hưởng trực tiếp của mẹ ông. Cao Hành Kiện sinh trưởng trong một gia đình khá giả, tiếp xúc sớm với cầm kì thi họa. Như ông nhớ lại, gia đình trong những năm sơ tán thời kháng chiến chống Nhật vẫn còn mang theo được đàn piano. Năm 1950, cả nhà ông dời lên Nam Kinh. Năm 1952, Cao Hành Kiện vào học Trường trung học số 15 thành phố Nam Kinh. Vốn là một trường do giáo hội quản lý (tòng thuộc Kim Lăng Đại học trước đó) nên nguồn sách dịch rất dồi dào. Cao Hành Kiện vì vậy có điều kiện tiếp xúc với văn hóa phương Tây thông qua thư viện trường. Cũng trong những năm học trung học, ông theo học hội họa và tượng đất nặn với họa gia Vận Tông Doanh (鄆宗嬴). Cao Hành Kiện cho rằng “Nền tảng của bản thân đắp xây từ những năm tháng trung học”. Năm 1957, ông tốt nghiệp trung học. Nghe lời mẹ, ông không thi vào Học viện Mĩ thuật Trung ương mà chuyển qua Đại học Ngoại ngữ Bắc Kinh (北京外国语大学 - Beijing Foreign Studies University). Năm 1962 ông tốt nghiệp khoa Tiếng Pháp, ra trường làm phiên dịch tại Nhà sách Quốc tế Trung Quốc (Trung Quốc Quốc tế Thư điếm 中國國際書店 - Chinese International Bookstore). Năm 1970, trong phong trào chung của Đại Cách mạng Văn hóa, ông bị đưa về nông thôn lao động. Cao vào Đảng cộng sản Trung Quốc trong thời gian này. Năm 1975, Cao trở về Bắc Kinh, phụ trách bộ phận dịch Pháp ngữ cho Tòa soạn tạp chí Trung Quốc Kiến thiết (China Reconstructs). Năm 1977, ông công tác trong Ủy ban Liên lạc Đối ngoại trực thuộc Hội liên hiệp Văn học Nghệ thuật Trung Quốc (中国作家协会 - China Writers Association). Tháng 5 năm 1979 ông là phiên dịch cho phái đoàn nhà văn Trung Quốc do Ba Kim dẫn đầu đi thăm Pháp1. Năm 1980, ông làm công tác biên tập tại Nhà hát Nghệ thuật kịch Nhân dân Bắc Kinh (Bắc Kinh Nhân dân Nghệ thuật Kịch viện 北京人民艺术剧院 - Beijing Peoples Art Theatre). Chính từ đây Cao Hành Kiện bước chân vào con đường nghệ thuật. Hai vở kịch Tuyệt đối tín hiệu (Báo động “絕對信號”, 1982, soạn chung với Lưu Hội Nguyên - kịch tác gia, nhà hoạt động sân khấu, con trai của Cốc Mục - một nguyên lão của Đảng Cộng sản Trung Quốc) và Xa trạm (Bến xe buýt - 車站 - Chezan 1983)2 đưa ông lên 1 Ba Kim (巴金 1904-2005), nhà văn, dịch giả Trung Quốc hiện đại. 2 Như Hạnh dịch Trạm xe đăng trên ...