Hệ thống tên họ người La Mã

Theo sử liệu, hệ thống tên họ hoàn chỉnh đầu tiên tại Châu Âu có lẽ xuất hiện từ khi La Mã ra đời. Trước đó, tên của dân La Mã chỉ có một thành phần, thí dụ như Romulus, Remus, Manius. Đến khi người La Mã bắt đầu chia thành bộ lạc, thị tộc, gia tộc thì hệ thống tên người dần dần có 3 thành phần mà tiếng Latin gọi là Praenomen - Nomen Cognomen. Theo tác phẩm Latin Dictionary and Grammar Aid của viện đại học Notre Dame ở Hoa Kỳ thì Praenomen là tên chính;...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Hệ thống tên họ người La Mã Hệ thống tên họ người La MãTheo sử liệu, hệ thống tên họ hoàn chỉnh đầu tiên tại Châu Âu có lẽ xuấthiện từ khi La Mã ra đời. Trước đó, tên của dân La Mã chỉ có mộtthành phần, thí dụ như Romulus, Remus, Manius. Đến khi người LaMã bắt đầu chia thành bộ lạc, thị tộc, gia tộc thì hệ thống tên người dầndần có 3 thành phần mà tiếng Latin gọi là Praenomen - Nomen -Cognomen.Theo tác phẩm Latin Dictionary and Grammar Aid của viện đại học NotreDame ở Hoa Kỳ thì Praenomen là tên chính; Nomen là tên họ; Cognomencũng là tên họ nhưng được đặt theo đặc tính để thêm sự phân biệt. Ví dụ tênGaius Valerius Catullus thì Gaius là Praenomen; Valerius: Nomen; Catullus:Cognomen. Ban đầu, chỉ tên những người thuộc gia đình quý tộc mới có haithành phần : Praenomen và Nomen. Còn tên của giới hạ lưu chỉ có mộtthành phần là Praenomen.Gia phả các hoàng đế La MãTheo tác giả Varro (116-27 tr.C.N.), số tên chính của người La Mã rất giớihạn, gồm có 32 tên nhưng chỉ 18 tên sau đây là thông dụng: Appius, Aulus,Decimus, Gaius, Gnaeus, Kaeso, Lucius, Mamercus, Marcus, Marius,Numerius, Publius, Quintus, Servius, Sextus, Spurius, Tiberius, Titus. Mỗigia đình quý tộc chỉ được chọn một vài tên trên đây. Ví dụ gia tộc Claudiichỉ được chọn tên chính Appius; còn gia đình Cornelli được chọn các tênnhư Gnaeus, Lucius, Pubius, và Servius. Vì sự giới hạn, nên nhiều người cótên chính giống nhau, thành ra tên Praenomen mất ý nghĩa và người tathường viết tắt tên này.Tiếp theo Praenomen là Nomen. Từ Nomen trong hệ thống tên người La Mãđược Bách Khoa Từ Ðiển Britannica định nghĩa là tên gia tộc phụ hệ, tức tênhọ đằng bố (họ nội). Như vậy, ban đầu Nomen là tên họ. Giống như tênchính, Nomen cũng chỉ có một số tên như Antonius, Aurelius, Claudius,Cornelius, Fabius, Tullius. Tên Nomen dành riêng cho các gia đ ình quý tộcnên dù số tên họ Nomen có giới hạn, cũng đáp ứng đủ nhu cầu. Ðến khi xãhội La Mã có nhiều gia đình quý tộc hơn, thì người ta sáng chế thêm thànhphần thứ ba, gọi là Cognomen.Cognomen cũng là tên họ như Nomen, nhưng là các từ chỉ đặc tính, giốngvới đặc tính tên họ mà ta thấy ngày nay tại các nước trên thế giới, như tên họxuất phát từ tên nghề nghiệp, từ nét đặc thù trên cơ thể, từ địa danh. Ví dụtên họ Cicero có nghĩa là hạt đậu, Pictor: họa sĩ, Tacitus: yên lặng. Vậy trảiqua thời gian, cuối cùng tên người La Mã gồm ba thành phần: Praenomen +Nomen + Cognomen, tức Tên Chính + Tên Gia Tộc + Tên Họ. Ví dụ tên củavăn hào Cicero là Marcus Tullius Cicero (106-43 TCN), và tên của danhtướng Caesar là Gaius Julius Caesar (100-44 TCN).Ðiều đáng chú ý là hệ thống tên gồm ba thành phần trên vẫn chỉ dành chogiới quý tộc và nó tồn tại suốt thời đại đế quốc La Mã và các nước thuộc địa.Về sau, vào khoảng thế kỷ thứ 2 trước Công Nguyên, hệ thống tên của ngườiLa Mã bị tàn lụi vì hai lý do:1. Nô lệ được giải phóngMỗi khi người nô lệ được giải phóng, họ lấy tên chủ nhân làm tên của mình.Nhưng khi hàng triệu người trong các thuộc địa được giải phóng, trở thànhcông dân La Mã cả, thì ai cũng có danh xưng gần giống nhau, thành ra hệthống tên người La Mã mất ý nghĩa, không đáp ứng được nhu cầu phân biệt.Ví dụ văn hào Marcus Tullius Cicero giải phóng ba người nô lệ Syria, cả bangười đó sẽ mang tên Marcus Tullius Syria.2. Xuất hiện đạo Thiên ChúaĐang khi hệ thống tên của người La Mã mất dần ý nghĩa thì đạo Thiên Chúaxuất hiện. Tín đồ tôn giáo này không thiết tha với các tên La Mã cũ vì họ lànạn nhân của giai cấp quý tộc trong các cuộc cấm đạo. Thay vào đó, họ lấytên những người mà giáo hội Kitô Giáo nhận là thánh để đặt cho mình. Vídụ Petrus, Joannes, Maria, Thimotheus, Laurentius. Trong lúc Kitô Giáongày càng phát triển và lan tràn khắp Châu Âu thì đế quốc La Mã bước vàogiai đoạn suy tàn. Hệ thống tên của La Mã bị mất đi, phải chờ đến thế kỷ thứ10, Châu Âu mới có hệ thống tên họ mới.