Kết quả nghiên cứu đặc điểm hình thái, sinh học của mọt đục quả cà phê Stephanoderes hampei Ferriere (Coleoptera : Scolytidae)

Mọt đục quả cà phê Stephanoderes hampei Ferr, tên gọi khác là Hyphothenemus hampei (Ferrarri, 1987) thuộc họ Scolytidae, bộ Coleoptra. Chúng thường xuất hiện và gây hại nặng trên cà phê thời kỳ kinh doanh, đặc biệt giai đoạn quả chín trên những vườn cây rậm rạp không được đốn tạo, sửa tán. Nếu không được phát hiện và phòng trừ kịp thời sẽ làm giảm năng suất và phẩm chất cà phê một cách đáng kể (Tôn Nữ Tuấn Nam & cs, 1997). Mọt đục quả được phát hiện trên cà phê chè ở các tỉnh phía Bắc,...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Kết quả nghiên cứu đặc điểm hình thái, sinh học của mọt đục quả cà phê Stephanoderes hampei Ferriere (Coleoptera : Scolytidae) KÕt qu¶ Nghiªn cøu ®Æc ®iÓm h×nh th¸i , sinh häc cña mät ®ôc qu¶ cµ phª Stephanoderes hampei Ferriere (Coleoptera : Scolytidae) Study on morphological and biological characteristics of the coffee berry borer Stephanoderes hampei Ferriere (Coleoptera: Scolytidae) Hµ Quang Hïng, NguyÔn §øc ThuÊn summaryAn investigation was carried out to examine the morphological and biological characteristics of thecoffee berry borer Stephanoderes hampei Ferriere occurring in Son La province. Stephanodereshampei Ferriere is a holometaboluos insect. Their developmental stages include egg, first andsecond instar larvae, pupae and adult. Stephanoderes hampei Ferr is a key insect pest of Arabicacoffee (Coffea arabica. L.) in Son La Province. The life cycle of Stephanoderes hampei Ferr lasts44,68±0.33 days at temperature 25°C and humidity 83%; 35,10± 0,29 days at temperature 30°C andhumidity 83%. The damage caused by Stephanoderes hampei Ferr was higher in mature fruits comparedwith the young ones, particularly 112-154 days after fruit set. Key words: Coffee berry borer (Stephanoderes hampei Ferriere), morphological, biologicalcharacteristics, life cycle.1. §Æt vÊn ®Ò Mät ®ôc qu¶ cµ phª Stephanoderes hampei Ferr, tªn gäi kh¸c lµ Hyphothenemus hampei(Ferrarri, 1987) thuéc hä Scolytidae, bé Coleoptra. Chóng th−êng xuÊt hiÖn vµ g©y h¹i nÆng trªn cµphª thêi kú kinh doanh, ®Æc biÖt giai ®o¹n qu¶ chÝn trªn nh÷ng v−ên c©y rËm r¹p kh«ng ®−îc ®ènt¹o, söa t¸n. NÕu kh«ng ®−îc ph¸t hiÖn vµ phßng trõ kÞp thêi sÏ lµm gi¶m n¨ng suÊt vµ phÈm chÊt cµphª mét c¸ch ®¸ng kÓ (T«n N÷ TuÊn Nam & cs, 1997). Mät ®ôc qu¶ ®−îc ph¸t hiÖn trªn cµ phª chÌ ë c¸c tØnh phÝa B¾c, ViÖt Nam tõ nh÷ng n¨m 1990 –1994 (TrÇn Huy Thä, 1994). Tuy nhiªn, c¸c nghiªn cøu vÒ mät ®ôc qu¶ cµ phª ch−a ®−îc quan t©mnhiÒu vµ tiÕn hµnh mét c¸ch hÖ thèng. §Ó cã thªm dÉn liÖu vÒ mät ®ôc qu¶ cµ phª, chóng t«i tiÕnhµnh nghiªn cøu ®Æc ®iÓm h×nh th¸i, sinh häc cña mät ®ôc qu¶ cµ phª Stephanoderes hampei Ferrt¹i S¬n La. §©y lµ c¬ së ®Ó x©y dùng vµ thùc hiÖn biÖn ph¸p qu¶n lý dÞch h¹i tæng hîp (IPM) trªnc©y cµ phª nh»m ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ vµ m«i tr−êng (Hµ Quang Hïng, 1998).2. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu TiÕn hµnh thu nhÆt nh÷ng qu¶ cµ phª cßn sãt l¹i trªn c©y, r¬i rông trªn v−ên sau vô thu ho¹cht¹i Hua La, tØnh S¬n La, sau ®ã ®−a vÒ phßng thÝ nghiÖm nh©n nu«i theo ph−¬ng ph¸p nh©n nu«i c¸thÓ (ViÖn BVTV- 1998, côc BVTV 1995, TCN .Bé NN & PTNT 2001, T.Lewis 1973) b»ng c¸ch th¶tr−ëng thµnh vµo nh÷ng hép nhùa chøa nh÷ng qu¶ cµ phª ch−a bÞ mät ®ôc, ®Ó nghiªn cøu ®Æc ®iÓmh×nh th¸i, sinh häc cña mät ®ôc qu¶ cµ phª. Hµng ngµy lÊy qu¶ cµ phª ®· tiÕp xóc víi mät ®Ó quans¸t d−íi kÝnh lóp soi næi, ®o ®Õm, ghi chÐp, chôp ¶nh kÝch th−íc c¸c pha ph¸t dôc, ®ång thêi tÝnhthêi gian ph¸t dôc trøng ®Õn s©u non (tuæi 1, 2) nhéng vµ tr−ëng thµnh trong ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é, Çm®é trung b×nh cña phßng thÝ nghiÖm sinh th¸i c«n trïng, Bé m«n C«n trïng, §H NNI. §Ó thÊy râ h¬n vÒ thêi gian ph¸t dôc c¸c pha cña mät Stephanoderes hampei, c¸c qu¶ cµ phª®−îc bãc t¸ch trong 45 ngµy, mçi ngµy 20 qu¶ cµ phª (qu¶ thu tõ Hua La - S¬n La ngµy 28 th¸ng 2 1n¨m 2005) trong ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é phßng thÝ nghiÖm. §Õm sè l−îng c¸c pha ph¸t dôc cña mät, dùavµo cao ®iÓm cña c¸c pha cã thÓ tÝnh ®−îc thêi gian ph¸t dôc c¸c pha mét c¸ch gi¸n tiÕp vµ so s¸nhvíi vßng ®êi nu«i ë 300C. Ph©n tÝch mÉu vËt theo ph−¬ng ph¸p cña Côc BVTV (1995, 1998). TiÕn hµnh thö nghiÖm tÝnh g©y h¹i cña mät trªn qu¶ cµ phª ë 5 ®é tuæi kh¸c nhau: 42 ngµytuæi, 63 ngµy tuæi, 84 ngµy tuæi, 112 ngµy tuæi vµ qu¶ chÝn (154 ngµy tuæi ) ®Ó t×m hiÓu mèi liªnquan gi÷a tuæi qu¶ cµ phª quan hÖ vµ tû lÖ mät ®ôc. Mçi ®é tuæi cho 50 qu¶ vµo hép nhùa, sau ®ãth¶ 100 mät tr−ëng thµnh vµo hép chøa mÉu. Sau mét tuÇn kiÓm tra, theo dâi c¸c qu¶ bÞ mät ®ôc.3. KÕt qu¶ vµ th¶o luËn3.1. §Æc ®iÓm h×nh th¸i cña mät ®ôc qu¶ cµ phª (Stephanoderes hampei Ferr). Mät ®ôc qu¶ cµ phª lµ c«n trïng thuéc d¹ng biÕn th¸i hoµn toµn, tr¶i qua c¸c pha: Trøng, s©unon (tuæi 1, tuæi 2), nhéng, tr−ëng thµnh. §Æc ®iÓm h×nh th¸i cña mät ®ôc qu¶ cµ phª ®−îc quan s¸td−íi kÝnh lóp soi næi. KÕt qu¶ ph©n tÝch nh÷ng ®Æc ®iÓm c¸c pha thÓ hiÖn ë b¶ng 1 vµ h×nh 1. - Trøng: Cã h×nh elÝp, míi ®Î gi÷a qu¶ trøng cã mµu tr¾ng s÷a, hai ®Çu cã mµu tr¾ng trong vµbãng, khi s¾p në cã mµu tr¾ng s÷a. Trøng ®−îc ®Î trong néi nhò h¹t cµ phª. - S©u non cã 2 tuæi, c¬ thÓ cong h×nh ch÷ C, mµu tr¾ng, bãng, ch©n kÐm ph¸t triÓn, trªn c¬ thÓcã c¸c l«ng tr¾ng dµi vµ th−a, ®Çu mµu n©u, ngùc cã 3 ®èt, bông cã 9 ®èt, phÇn phô miÖng rÊt ph¸ttriÓn. S©u non c¸i cã hai gai giao phèi rÊt râ ë phÝa cuèi bông. KÝch th−íc cña s©u non tuæi 2 lín h¬nrÊt nhiÒu so víi s©u non tuæi 1 (kho¶ng 1,5 lÇn). B¶ng 1. KÝch th−íc c¸c pha ph¸t dôc cña mät ®ôc qu¶ cµ phª (Stephanoderes hampei Ferr) (n=30) ChiÒu dµi (mm) ChiÒu réng (mm) Pha ph¸t dôc Ng¾n nhÊt Dµi nhÊt Trung b×nh Ng¾n nhÊt Dµi nhÊt Trung b×nh Trøng 0,55 0,80 0,68±0,04 0,25 0,40 0,31±0,03 Tuæi 1 0,65 1,00 0,82±0,05 0,20 0,40 0,30±0,03 S©u non Tuæi 2 1,65 2,20 1,88±0,07 0,50 0,85 0,69±0,05 §ùc 0,90 1,30 1,10±0,06 0,40 0,65 0,53±0,04 Nhéng C¸i 1,65 1,80 1,72±0,03 0,70 1,05 0,86±0,05 Tr−ëng Thµnh §ùc 1,00 1,30 1,16±0,05 ...