Khả năng của truyện ngắn trong việc thể hiện con người

Truyện ngắn có nhiều khả năng trong việc thể hiện quan niệm về con người. Do dung lượng nhỏ, nắm bắt những nét bản chất nhất của cuộc sống,... truyện ngắn có khả năng chuyển tải những vấn đề của thời đại, con người, một cách chính xác nhạy bén.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Khả năng của truyện ngắn trong việc thể hiện con người Khả năng của truyện ngắn trong việc thể hiện con người Truyện ngắn có nhiều khả năng trong việc thể hiện quan niệm về conngười. Do dung lượng nhỏ, nắm bắt những nét bản chất nhất của cuộcsống,... truyện ngắn có khả năng chuyển tải những vấn đề của thời đại,con người, một cách chính xác nhạy bén. Cũng chính điều này đã khiếntruyện ngắn trở thành thể loại cho phép nhà văn thử nghiệm và triển khainhững khía cạnh mới mẻ, linh hoạt trong quan niệm nghệ thuật về conngười. Những day dứt của kiếp người nhiều khi lại thể hiện trong một anhkéo xe, trong một con điếm muốn tìm một khách làng chơi trong nhữngphút giây cuối cùng của một năm (Ngựa người, người ngựa - NguyễnCông Hoan); những ám ảnh về cuộc sống tù đọng nhiều khi không phảichỉ thể hiện ở những trí thức, mà nó trở thành nhức nhối trong nhữngkiếp người bé nhỏ (Hai đứa trẻ - Thạch Lam)... Truyện ngắn đề cập đếnnhiều loại người trong xã hội, gắn với mỗi loại người ấy là một vấn đề cầntrăn trở, cần lưu tâm của cuộc sống nhân sinh. Anh trí thức có những vấnđề của anh trí thức; người nông dân có những vấn đề của người nôngdân, kẻ lang thang có những vấn đề của kẻ lang thang... Truyện ngắnthường chớp lấy những khoảnh khắc của kiếp người, lại có thể chú trọngđến nhiều loại người, cho nên, những vấn đề thời sự, nổi cộm nhất củacuộc sống được nó nắm bắt một cách nhanh chóng, nhạy bén. Sự nhanhchóng nhạy bén này không chỉ thể hiện ở việc nắm bắt vấn đề, mà chỉ tínhriêng đến thời gian để ra đời một truyện ngắn cũng có thể nói lên điều đó.Nhà tiểu thuyết phát hiện ra một vấn đề, nhưng để viết được một tiểuthuyết có dung lượng vừa phải, ít nhất nghệ sĩ phải mất một năm. Nhữngvấn đề nóng hổi của thời đại, những cách nhìn nhận mới về con người loélên trong đầu nhà văn, có thể nói, thời gian để quan niệm ấy hoá thânthành thế giới nghệ thuật sẽ không cần nhiều như tiểu thuyết. Đây là mộtđặc điểm gắn liền với báo chí của thể loại cỡ nhỏ này. Cùng thể hiện quanniệm con người khó mà hoà hợp được khi bước từ thời chiến vào thờibình, Bảo Ninh đã sử dụng đến dung lượng hàng trăm trang trong tiểuthuyết Thân phận tình yêu, còn Nguyễn Huy Thiệp chỉ cần dùng mộttruyện ngắn với dung lượng vài chục trang mà cũng không kém phần ấntượng (Tướng về hưu)... Truyện ngắn không chỉ nắm bắt một cách nhanh nhạy, mà còn thểhiện một cách ấn tượng và linh hoạt những khía cạnh trong quan niệmnghệ thuật về con người. Không phải là trong tiểu thuyết không xuất hiệnnhững kiểu người như trong truyện ngắn, chỉ có điều những nhân vật đóxuất hiện với tư cách nhân vật phụ nên thường không gây được sự chú ýcủa người đọc, nhà văn không tập trung làm sáng tỏ những quan niệm màloại nhân vật này có khả năng thể hiện. Những nhân vật phụ trong tiểuthuyết trở nên ấn tượng hơn, những quan niệm về con người được thểhiện trong những nhân vật đó trở nên sắc nét hơn khi đi vào truyện ngắn,bởi vì trong truyện ngắn, những nhân vật đó trở thành nhân vật chính, mọichi tiết, sự kiện, ngôn từ chỉ tập trung làm sáng tỏ nhân vật đó, con ngườiđó. Truyện ngắn không chỉ tạo điều kiện cho nhà văn thể nghiệm và triểnkhai những khía cạnh mới mẻ, linh hoạt trong quan niệm nghệ thuật vềcon người mà còn tạo điều kiện khai thác khả năng đồng sáng tạo của độcgiả. Đặt con người vào trong tổng hoà các mối quan hệ xã hội, bên cạnhý thức, nhân vật còn hiện diện cả phần nội tâm, tiềm thức và vô thức, cáctác giả truyện ngắn đã khêu gợi ở người đọc cách lý giải, nhìn nhận conngười. Truyện ngắn thường nêu ra các vấn đề của nhân sinh để ngườiđọc tự suy ngẫm, lí giải theo quan niệm của riêng mình. Phương thức tồntại đầy đủ nhất của tác phẩm văn học chính là tồn tại trong chủ quan tácgiả, trong văn bản và trong sự tiếp nhận của độc giả. Khai thác sự đồngsáng tạo từ phía người tiếp nhận không chỉ tạo nên tính dân chủ trongtiếp nhận mà còn tăng sức nặng của những vấn đề được đặt ra. Nhữngvấn đề nhà văn chỉ nêu lên sẽ lớn dần trong sự tiếp nhận. Người đọckhông đơn giản là người tiếp nhận một cách thụ động mà còn là ngườitích cực chủ động tham gia cùng nhà văn vào việc nhìn nhận về conngười, bổ sung những quan niệm của mình. Chính vì thế hình tượng nghệthuật nói chung và quan niệm nghệ thuật về con người nói riêng trongtruyện ngắn trở nên phong phú và sâu sắc hơn. Vấn đề đặt ra đối với sángtác văn học nói chung không đơn giản là chuyện nhà văn viết cái gì, mà làchuyện nhà văn đã gợi lên được điều gì trong lòng độc giả sau khi đọcxong truyện đó. Truyện ngắn đã làm được điều này nhờ sức gợi của mình.Để tạo nên sức gợi, bên cạnh việc lựa chọn cách trần thuật, tác giả truyệnngắn cũng rất chú trọng đến lựa chọn những sự kiện, chi tiết thể hiện cáckhả năng có thể có của cuộc đời con người. Những số phận, những conngười, những sự kiện phức tạp tự nó đã cho phép nhiều cách hiểu khácnhau. Truyện ngắn thường sử dụng cách trần thuật đầy ẩn ý, thường sửdụng các biểu tượng ...