Khái niệm cảnh quan và nghiên cứu cảnh quan trong quy hoạch xây dựng phát triển bền vững đô thị tại Pháp

Bài viết "Khái niệm cảnh quan và nghiên cứu cảnh quan trong quy hoạch xây dựng phát triển bền vững đô thị tại Pháp" với tiêu chí đảm bảo được cảnh quan chính là đảm bảo được mối liên kết giữa môi trường sống của con người với môi trường tự nhiên, điều này sẽ thúc đẩy sự phát triển hài hòa giữa con người với tự nhiên và góp phần đến gần với mục tiêu phát triển bền vững đô thị. Mời các bạn cùng tham khảo!
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Khái niệm cảnh quan và nghiên cứu cảnh quan trong quy hoạch xây dựng phát triển bền vững đô thị tại Pháp RISK GOVERNANCE AND SUSTAINABLE URBAN DEVELOPMENT KHÁI NIỆM CẢNH QUAN VÀ NGHIÊN CỨU CẢNH QUAN TRONG QUY HOẠCH XÂY DỰNG PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG ĐÔ THỊ TẠI PHÁP Lương Thùy Trang* Tóm tắt: Các nước phát triển ở Châu Âu, đặc biệt là Pháp rất quan tâm đến nghiên cứu cảnh quan và cách họ áp dụng những nghiên cứu này vào quá trình thực hiện quy hoạch lãnh thổ rất hiệu quả. Những tìm hiểu về cách thức áp dụng nghiên cứu cảnh quan của họ sẽ là một ví dụ tham khảo có ích cho Việt Nam hiện nay. Qua tổng hợp và phân tích các tài liệu, các nghiên cứu và các dự án về cảnh quan và quy hoạch đô thị của Pháp và 1 số nước Tây Âu khác thực hiện trong 30 gần đây, chúng ta thấy được nghiên cứu cảnh quan thực sự mang lại lợi ích cho PTBV bởi cả 2 đều liên quan đến mối quan hệ giữa môi trường tự nhiên và con người. Tính hiệu quả của nghiên cứu cảnh quan cũng được minh chứng qua việc tham gia xuyên suốt những dự án quy hoạch cải tạo đô thị, từ giai đoạn lập dự án, đánh giá hiện trạng đến hoàn thiện dự án. Việt Nam là đất nước giàu bản sắc văn hóa và điều kiện tự nhiên phong phú. Hiện nay các nhà nghiên cứu chuyên môn vẫn đang tìm kiếm xây dựng một mô hình đô thị PTBV mà vẫn yêu cầu đảm bảo giữ được “cảnh quan truyền thống” và “cảnh quan tự nhiên”. Đây là một ví dụ tham khảo rất cụ thể giúp cho các nhà nghiên cứu có thêm cơ sở lý thuyết và phương pháp phân tích đánh giá đối với các dự án quy hoạch xây dựng đô thị trong tương lai. Từ khóa: Cảnh quan; Nghiên cứu cảnh quan; Phát triển bền vững; Quy hoạch đô thị. 1. Đặt vấn đề Cảnh quan đã và đang dần trở thành một phần quan trọng trong các chính sách quản lý đất đai và vùng lãnh thổ ở Châu Âu. Năm 2000, với sự ra đời của công ước cảnh quan châu Âu thì cảnh quan chính thức được công nhận như một chủ để quan trọng trong loạt chính sách liên quan đến xây dựng phát triển lãnh thổ của các nước trong châu Âu và của Hội đồng chung châu Âu. Các chuyên gia cho rằng, hiện nay, mỗi một khu vực trên thế giới không chỉ có tham vọng về một nơi chốn có xã hội, môi trường và kinh tế vượt trội mà họ còn đang cố gắng làm tăng giá trị đặc trưng tiêu biểu của mình. Một số nơi đã gỡ bỏ đi các mô hình đa chức năng (bao gồm cả mô hình xanh), những mô hình mà trước đó được cho là có thể áp dụng trên tất cả các trường hợp, đề phát triển theo nét riêng. Họ thực hiện việc quy hoạch sử dụng đất bằng cách tìm kiếm một khái niệm * Thạc sĩ, Giảng viên, Trường Đại học Kiến trúc Hà Nội. 389 QUẢN TRỊ RỦI RO VÀ PHÁT TRIỂN ĐÔ THỊ BỀN VỮNG cảnh quan có thể tập hợp tất cả các quan điểm của các nhà khoa học, các nhà nghiên cứu xã hội. Khái niệm này lại giúp họ xây dựng các chính sách phối kết hợp để quản lý sự phát triển của cảnh quan sau này. Tại Việt Nam, « Cảnh quan » hầu như luôn xuất hiện trong cụm từ « kiến trúc cảnh quan ». Cách đây hơn 20 năm, PGS.TS. Hàn Tất Ngạn biên soạn trong giáo trình giảng dạy của mình đưa ra định nghĩa « Kiến trúc cảnh quan là một môn khoa học tổng hợp, liên quan đến nhiều lĩnh vực chuyên ngành khác nhau nhằm giải quyết vấn đề tổ chức môi trường nghỉ ngơi - giải trí, thiết lập và cải thiện môi sinh, bảo vệ môi trường, tổ chức nghệ thuật kiến trúc »11. Qua định nghĩa trên có thể thấy, kiến trúc sư cảnh quan có vai trò rất quan trọng, là người kết nối tự nhiên với không gian sống của con người. Tuy nhiên đến thời điểm hiện tại, khi nói đến cảnh quan, nhiều người cho rằng thiết kế cảnh quan là công việc liên quan đến làm sân vườn. Thêm vào đó, khi tìm những nghiên cứu khoa học về cảnh quan phổ biến ở Việt Nam hiện nay hầu hết đều là các đề tài liên quan đến phân tích địa lý khí hậu, cải tạo môi trường để đáp ứng cho nông nghiệp hay hỗ trợ cho việc quản lý đất đai. Trong xã hội tương lai, các phong tục, những thói quen mới được hình thành, sẽ có những đổi mới tạo sự tương thích giữa con người và môi trường sống vì vậy nếu cảnh quan cho phép chúng ta hiểu được sự vận hành của một xã hội thì đó cũng là công cụ để hiểu được sự phát triển của xã hội. Nghiên cứu cảnh quan được cho là đóng vai trò tích cực bởi cảnh quan phản ánh văn hóa và nếp sống. Với tiêu chí : đảm bảo được cảnh quan chính là đảm bảo được mối liên kết giữa môi trường sống của con người với môi trường tự nhiên, điều này sẽ thúc đẩy sự phát triển hài hòa giữa con người với tự nhiên và góp phần đến gần với mục tiêu PTBV đô thị. 2. Khái niệm về cảnh quan và nghiên cứu cảnh quan 2.1. Khái niệm về cảnh quan Tại Châu Âu, theo Pierre Donadieu (Michel Périgord et Pierre Donadieu, 2012), từ « cảnh quan » xuất hiện tại Bắc Âu - landschaft (mang hàm ý miêu tả về một khu vực) vào thế kỷ thứ 8 và tại Nam Âu cụ thể là tại Italia - paese vào thế kỷ thứ 15 mang ý nghĩa bức vẽ tái hiện lại hình ảnh của một đất nước. Nếu nhìn vào những ngôn ngữ phổ biến trên thế giới hiện nay, có thể thấy đây chính là 2 từ gốc mà các nước sử dụng để tạo thành từ chỉ cảnh quan trong ngôn ngữ của mỗi nước. Cụ thể như tiếng Anh là Landscape, tiếng Đức là landschaft, tiếng Hà Lan là landschap, còn tiếng Pháp là paysage, tiếng ý là paesaggio, tiếng Bồ Đào Nha là paysagem…Dựa trên giải thích của từ điển ngôn ngữ của các nước đều cho thấy từ cảnh quan có hai quan điểm cơ bản: thứ nhất là để chỉ những hình ảnh nghệ thuật (tranh miêu tả cảnh vật) ; thứ hai chính là khoảng rộng không gian vật thể của một khu vực. Tại châu Á, khi mà ngôn ngữ và chữ viết được hình thành theo hình thức khác thì sự hình thành của thuật ngữ cảnh quan cũng có 1 lịch sử riêng. Theo các ghi chép, ý niệm về cảnh quan 390 RISK GOVERNANCE AND SUSTAINABLE URBAN DEVELOPMENT tại châu Á được ra ...