Khai thác sữa -Năng suất - chất lượng - vệ sinh -Chương 1

Khai thác sữa, Năng suất, chất lượng, vệ sinh, Chương 1.tuyến sữa và bầu vú.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Khai thác sữa -Năng suất - chất lượng - vệ sinh -Chương 1 Ch−¬ng 1 tuyÕn s÷a vµ bÇu vó1. TuyÕn s÷a TuyÕn s÷a (hay cßn gäi lµ tuyÕn vó) lµ c¬ quans¶n xuÊt s÷a cña bß (H×nh 1). TuyÕn vó bao gåm m«tuyÕn vµ m« liªn kÕt, ngoµi ra cßn cã hÖ c¬, m¹chqu¶n, l©m ba vµ thÇn kinh. H×nh 1: TuyÕn s÷a cña bß a. M« tuyÕn M« tuyÕn gåm 2 phÇn chÝnh: hÖ thèng tuyÕnbµo vµ hÖ thèng èng dÉn (H×nh 2). §ã lµ c¬ quan t¹os÷a duy nhÊt ë bß. Sù ph¸t triÓn cña tuyÕn cã liªn quantrùc tiÕp ®Õn n¨ng suÊt s÷a. §éng m¹ch TB ph©n Xoang Mµng ®¸y èng dÉn TB c¬ biÓu m« H×nh 2: TuyÕn bµo vµ èng dÉn s÷a - TuyÕn bµo TuyÕn bµo (nang tuyÕn, bao tuyÕn) lµ ®¬n vÞchÕ tiÕt chñ yÕu cña tuyÕn s÷a (H×nh 3). TuyÕn bµo cãsè l−îng rÊt lín (kho¶ng 80.000 tuyÕn bµo/cm3).TuyÕn bµo cã d¹ng khèi cÇu, mÆt trong ®−îc bao phñbëi c¸c tÕ bµo biÓu m« tuyÕn (tÕ bµo tiÕt s÷a). §ã lµtËp hîp mét tÇng tÕ bµo th−îng b× ®¬n. H×nh d¹ng tÕbµo thay ®æi theo chu kú ph©n tiÕt s÷a. Khi ph©n tiÕtm¹nh, trong tÕ bµo tÝch tr÷ nhiÒu dÞch ph©n tiÕt. TÕbµo cã h−íng h×nh trô cao ®Çu nhá h−íng vµo xoangtuyÕn bµo. TÕ bµo tuyÕn chøa nhiÒu h¹t mì vµ proteincã kÝch th−íc kh¸c nhau. Khi kh«ng ph©n tiÕt tÕ bµobiÓu m« tuyÕn thu hÑp l¹i. H×nh 3: CÊu t¹o tuyÕn bµo ChÝnh gi÷a mçi tuyÕn bµo cã mét xoang, gäi lµxoang tiÕt. Xoang nµy ¨n th«ng víi èng dÉn s÷a nhá.Trong bÇu vó, tuyÕn bµo hîp l¹i víi nhau thµnh tõngchïm ng−êi ta gäi lµ chïm tuyÕn bµo hoÆc tiÓu thuú.Mçi mét phÇn t− bÇu vó ®−îc tËp hîp bëi nhiÒu chïmtuyÕn bµo vµ biÖt lËp víi nhau bëi líp ng¨n mµng treogi÷a vµ c¸c m« liªn kÕt kh¸c. - HÖ thèng èng dÉn vµ bÓ s÷a HÖ thèng èng dÉn bao gåm hÖ thèng èng, ph©nnh¸nh theo kiÓu cµnh c©y, b¾t ®Çu lµ c¸c èng dÉn s÷anhá xuÊt ph¸t tõ c¸c xoang tiÕt cña tuyÕn bµo (nªn cßngäi lµ c¸c èng dÉn tuyÕn bµo). NhiÒu èng dÉn nhá tËptrung l¹i thµnh mét èng dÉn trung b×nh. NhiÒu èng dÉntrung b×nh tËp trung l¹i thµnh èng dÉn lín. NhiÒu èngdÉn lín ®æ vÒ bÓ s÷a. BÓ s÷a ®−îc ph©n ra lµm 2 phÇn, phÇn trªn gäilµ bÓ tuyÕn, phÇn d−íi gäi lµ bÓ ®Çu vó. Giíi h¹n gi÷a2 bÓ lµ nÕp nh¨n niªm m¹c vßng. Cuèi cïng lµ lç ®Çuvó. Cuèi cïng cña nóm vó cã c¬ th¾t ®Çu nóm vó. C¬nµy ng¨n kh«ng cho s÷a tù ch¶y ra ngoµi. b. M« liªn kÕt M« liªn kÕt cña tuyÕn s÷a thùc hiÖn chøc n¨ng®Þnh h×nh, b¶o vÖ c¬ giíi vµ sinh häc. Chóng bao gåmc¸c tæ chøc sau: - Da: Da bao bäc bªn ngoµi, lµ phÇn b¶o vÖ vµhç trî sù ®Þnh h×nh cña tuyÕn. Da gi÷ cho bÇu vó g¾nchÆt vµo thµnh bông cña bß. - M« liªn kÕt máng: §©y lµ líp m« máng n»m ëphÇn n«ng kh¾p bÒ mÆt da. - M« liªn kÕt dµy: Líp m« nµy n»m s©u bªntrong líp m« liªn kÕt máng, g¾n phÇn da vµ tuyÕn thÓb»ng sù t¹o thµnh mét líp liªn kÕt ®µn håi. - Mµng treo bªn n«ng: Líp m« liªn kÕt nµy b¾tnguån tõ khung chËu tr¶i réng xuèng phÝa d−íi baophñ vµ n©ng ®ì phÇn bªn tuyÕn thÓ. - Mµng treo bªn s©u: B¾t ®Çu tõ khung chËu ®ixuèng phÝa d−íi vµ hç trî m« tuyÕn cña bÇu vó. - Mµng treo gi÷a: §ã lµ mµng treo kÐp, b¾t ®Çutõ ®−êng gi÷a cña thµnh bông chia bÇu vó thµnh nöatr¸i vµ n÷a ph¶i. Mµng nµy n©ng ®ì phÇn gi÷a cña vóchèng l¹i lùc kÐo xuèng, gi÷ bÇu vó ë vÞ trÝ c©n b»ngnÕu c¸c cÊu tróc phô trî kh¸c bÞ t¸ch rêi. - Tæ chøc liªn kÕt ®Öm: Gi÷a c¸c nang tuyÕn cãc¸c tæ chøc mì. Tæ chøc nµy cã hai chøc n¨ng: + Cã t¸c dông ®Öm nh»m tr¸nh x©y x¸t cho c¸cnang tuyÕn khi bÇu vó c¨ng s÷a vµ cã kÝch thÝch c¬giíi bªn ngoµi lªn bÇu vó. + Cã t¸c dông gi÷ cho tuÇn hoµn m¸u l−u th«ngtrong thêi kú c¨ng s÷a. c. HÖ c¬ tuyÕn vó Xung quanh c¸c nang tuyÕn cã c¬ biÓu m«. Khic¬ nµy co bãp s÷a ®−îc ®Èy tõ nang tuyÕn vµo hÖthèng èng dÉn ®Ó ®æ vµo bÓ s÷a. Xung quanh c¸c èngdÉn s÷a lín vµ bÓ s÷a cã hÖ thèng c¬ tr¬n. Xung quanh®Çu vó cã hÖ c¬ vßng gäi lµ c¬ th¾t ®Çu vó. Khi c¬biÓu m« co bãp th× c¬ tr¬n d·n vµ c¬ th¾t ®Çu vó col¹i. Khi c¬ tr¬n co th× c¬ th¾t ®Çu vó d·n vµ s÷a ®−îc®Èy ra ngoµi thµnh tia. d. M¹ch m¸u - HÖ thèng ®éng m¹ch HÇu hÕt m¸u cung cÊp cho bÇu vó do ®«i ®éngm¹ch ©m ngoµi. §éng m¹ch ®i tõ khoang bông, th«ngqua r·nh bÑn, chui qua èng bÑn, quanh co uèn khóclµm cho tèc ®é dßng ch¶y cña m¸u chËm l¹i. §éngm¹ch tuyÕn s÷a lµ tiÕp tôc cña ®éng m¹ch ©m ngoµi.Khi ®Õn tuyÕn s÷a ph©n thµnh 2 nh¸nh lín lµ ®éngm¹ch tuyÕn s÷a tr−íc vµ ®éng m¹ch tuyÕn s÷a sau,mét ph©n nh¸nh nhá ®éng m¹ch d−íi da bông b¾tnguån tõ ®éng m¹ch tuyÕn s÷a tr−íc (tr−íc khi ®éngm¹ch nµy ph©n nh¸nh) cung cÊp m¸u cho phÇn tr−íctuyÕn s÷a. §éng m¹ch ®¸y chËu b¾t nguån tõ trong x−¬ngchËu cung cÊp m¸u cho phÇn rÊt nhá phÝa sau bÇu vó. §éng m¹ch tuyÕn s÷a tr−íc, ®éng m¹ch tuyÕns÷a sau, ®éng m¹ch d−íi da bông, ®éng m¹ch ®¸ychËu ph©n nh¸nh däc vµ ngang nhiÒu lÇn, cuèi cïngthµnh c¸c vi ti huyÕt qu¶n bao bäc dµy ®Æc quanhtuyÕn bµo ®Ó cung cÊp c¸c chÊt cÇn thiÕt cho sù t¹os÷a. - TÜnh m¹ch tuyÕn s÷a TÜnh m¹ch tuyÕn s÷a tõ 2 nöa sau cña bÇu vóthu thËp m¸u vµo tÜnh m¹ch tuyÕn s÷a sau. Hai tÜnhm¹ch tuyÕn s÷a sau th«ng víi nhau trªn bÒ mÆt cñatuyÕn thÓ. TÜnh m¹ch ®¸y chËu còng thu nhËn m¸u tõphÇn sau tuyÕn s÷a vµ phÇn sau cña c¬ thÓ, sau ®ã ®ævµo tÜnh m¹ch s÷a sau. Nh− vËy, m¸u ë tÜnh m¹ch sautuyÕn s÷a ®i ra kh«ng thÓ hiÖn ®óng b¶n chÊt cña m¸u®i ra tõ tuyÕn s−·. TÜnh m¹ch tuyÕn s÷a tr−íc ®−îc t¹othµnh b»ng sù thu nhËn m¸u cña phÇn tr−íc bÇu vó.Chóng nhËp víi tÜnh m¹ch d−íi da bông, sau ®ã ®i vµothµnh bông t¹o thµnh tÜnh m¹ch s÷a. C¸c tÜnh m¹chtuyÕn s÷a tr−íc vµ sau ®−îc th«ng víi nhau b»ng tÜnhm¹ch nèi cã kÕt cÊu van, nh÷ng van nµy ho¹t ®énglinh ®éng, cho nªn m¸u cã thÓ ch¶y theo bÊt cø chiÒunµo tuú thuéc vµo vÞ trÝ cña gia sóc. e. HÖ thèng l©m ba HÖ thèng l©m ba trong tuyÕn s÷a cã chøc n¨ngvËn chuyÓn dÞch thÓ hoÆc dÞch l©m ba tõ bÒ mÆt tÕ bµo®Õn h¹ch l©m ba vµ tr¶ l¹i dÞch t ...