Khuyến học, khuyến tài ở 'làng khoa bảng' ven đô Hà Nội trong bối cảnh hội nhập

Bài viết trên cơ sở khảo sát thực tế việc học ở các dòng họ tiêu biểu, giới thiệu mô hình làm khuyến học hiệu quả, chỉ ra bài học kinh nghiệm từ công tác khuyến học, khuyến tài ở làng Hội Phụ hiện nay. Mời các bạn cùng tham khảo.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Khuyến học, khuyến tài ở “làng khoa bảng” ven đô Hà Nội trong bối cảnh hội nhập JOURNAL OF SCIENCE OF HNUE Interdisciplinary Sci., 2013, Vol. 58, No. 10, pp. 140-146 KHUYẾN HỌC, KHUYẾN TÀI Ở “LÀNG KHOA BẢNG” VEN ĐÔ HÀ NỘI TRONG BỐI CẢNH HỘI NHẬP Đỗ Xuân Đức Viện Việt Nam học & Khoa học phát triển, Đại học Quốc Gia Hà Nội Tóm tắt. Làng Hội Phụ hiện nay (xưa với tên gọi làng khoa bảng Cự Trình) ngoại thành Hà Nội vốn nổi tiếng về truyền thống khoa bảng và hiếu học trong lịch sử khoa cử Thăng Long –Hà Nội xưa. Trong bối cảnh đất nước thủ đô đang đẩy mạnh quá trình hội nhập, truyền thống hiếu học của làng Hội Phụ được phát huy. Làng Hội Phụ trở thành điểm sáng trong công tác khuyến học, khuyến tài. Bài viết trên cơ sở khảo sát thực tế việc học ở các dòng họ tiêu biểu, giới thiệu mô hình làm khuyến học hiệu quả, chỉ ra bài học kinh nghiệm từ công tác khuyến học, khuyến tài ở làng Hội Phụ hiện nay. Từ khóa: Khuyến học, khuyến tài, “làng khoa bảng”, bối cảnh hội nhập.1. Mở đầu Làng Hội Phụ nay thuộc xã Đông Hội, huyện Đông Anh, ngoại thành Hà Nội vốntrước đây nổi tiếng với tên gọi làng khoa bảng Cự Trình. Trong làng có nhiều người họchành đỗ đạt, nhiều dòng họ với nhiều đời khoa bảng góp phần hình thành nên truyền thốnghiếu học và khoa cử qua nhiều thế hệ. Hội Phụ là một làng nông nghiệp như nhiều làngxã khác nhưng trong những năm đất nước đổi mới, hội nhập, việc học của làng có nhữngbước phát triển mạnh mẽ, hàng năm số học sinh, con em của làng Hội Phụ thi đỗ vào đạihọc chiếm tỉ lệ ngày càng cao, làng Hội Phụ còn trở thành điểm sáng tiêu biểu của xãĐông Hội trong công tác khuyến học, khuyến tài. Năm 1994 chi hội khuyến học Hội Phụ được thành lập cho đến nay, làng Hội Phụthành lập được 9/12 Ban khuyến học của các dòng họ, tiêu biểu cho công tác khuyến họcdòng họ ở Hội Phụ là hoạt động khuyến học, khuyến tài ở họ Phạm và họ Chử, đây cũnghai dòng họ có truyền thống khoa cử và có số con cháu học hành thành đạt chiếm tỉ lệ caonhất so với các họ khác trong làng Hội Phụ hiện nay.Ngày nhận bài 15/8/2013. Ngày nhận đăng 28/12/2013.Liên lạc Đỗ Xuân Đức, e-mail: doxuanduc.khpt@gmail.com140 Khuyến học, khuyến tài ở “làng khoa bảng” ven đô Hà Nội trong bối cảnh hội nhập2. Nội dung nghiên cứu2.1. Khuyến học, khuyến tài ở dòng họ Chử Họ Chử thôn Hội Phụ là dòng họ lớn nhất ở làng Hội Phụ. Ông Chử Văn Luận, 59tuổi. bí thư chi Bộ thôn Hội Phụ cho biết: “Trong gia phả của họ Chử có ghi lại việc họChử cùng với họ Đào, họ Vương, Trương Tạ là 1trong 4 họ đầu tiên đến lập làng ở HộiPhụ từ rất xa xưa” [2]. Hiện nay họ Chử gồm “5 chi họ, 151 hộ gia đình, 604 nhân khẩu”,xưa kia họ Chử có đến 4 người đỗ đại khoa (tiến sĩ thời phong kiến) được khắc bia tiến sĩở Văn bia Quốc Tử Giám Hà Nội. “Trong lịch sử khoa cử của làng thì dòng họ Chử nổitiếng có 4 đời đều đỗ Tiến sĩ, (Chử Phong (1472), Chử Thiên Khải (1502), Chử Sư Đổng(1514), Chử Sư Văn (1544)” [6]. Tại nhà thờ họ Chử có đôi câu đối (đã bị mất nửa vế) nóivề 4 người trong họ lần lược đăng đại khoa “Tứ đại khoa danh, hậu bồi thiên đức, Báchnhiên đường thản ...” [2]. Phát huy truyền thống của dòng họ, năm 1994, khi Hội Khuyến học Hội Phụ đượcthành lập thì phong trào khuyến học dòng họ Chử cũng dần đi vào nền nếp, hoạt động cóchiều sâu và phát huy hiệu quả. Gia tộc họ Chử đã cử những người có uy tín, năng lực tâmhuyết làm nhiệm vụ đôn đốc, giám sát việc học tập của các cháu, đồng thời động viên cácgia đình tham gia công tác khuyến học. Hàng năm, Ban Khuyến học họp toàn thể các gia đình trong dòng họ, phân tíchđánh giá tình hình học tập của từng con em, đề ra những biện pháp khắc phục để thúc đẩyphong trào học tập của các cháu. Cũng trong lần họp này, dòng họ tổ chức phát động cácthành viên ủng hộ quỹ khuyến học bằng nhiều hình thức khác nhau: Đến tận nhà các giađình vận động, viết thư tới mọi thành viên của dòng họ đang sinh sống và công tác trênkhắp mọi miền của Tổ quốc để thông báo kết quả học tập hàng năm của các cháu, vậnđộng họ ủng hộ quỹ. Vì vậy số quỹ khuyến học của dòng họ hàng năm lên tới gần 20 triệuđồng. Vận động khuyến học đã làm thay đổi nhận thức và hành động của mọi người, mọinhà trong dòng tộc ở họ Chử, các gia đình trong các chi họ đã quan tâm và tạo mọi điềukiện tốt nhất cho con em được học hành góp phần hình thành một phong trào thi đua họctập trong con em dòng họ. Hàng năm Ban khuyến học dòng họ Chử còn tập trung vàoviệc triển khai cuộc vận động xây dựng “gia đình hiếu học”, nội dung cuộc vận động đãđược nhiều gia đình trong dòng họ hưởng ứng tích cực và đăng kí phấn đấu, số gia đìnhđược công nhận gia đình hiếu học trong dòng họ hàng năm đều tăng, “năm 1998 có 22gia đình thì đến năm 2011 có 97 hộ gia đình” [2]. Vào ngày giỗ tổ của dòng họ những giađình hiếu học được biểu dương có tác dụng ...