Kiểm nghiệm các yếu tố quyết định gần sát mức sinh theo Boongaarts - Nguyễn Lan Phương

Nghiên cứu "Kiểm nghiệm các yếu tố quyết định gần sát mức sinh theo Boongaarts" thu được các kết quả về hôn nhân và sự phá vỡ hôn nhân, tình trạng vô sinh sau khi đẻ, sử dụng các biện pháp tránh thai, nạo hút thai,... Mời các bạn cùng tham khảo nội dung bài viết để nắm bắt đầy đủ nội dung chi tiết.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Kiểm nghiệm các yếu tố quyết định gần sát mức sinh theo Boongaarts - Nguyễn Lan Phương90Trao đổi nghiệp vụ Xã hội học số 3 (55), 1996Kiểm nghiệm các yếu tố quyết địnhgần sát mức sinh theo Bongaarts NGUYỄN LAN PHƯƠNG 1. ĐẶT VẤN ĐỀ Hiện nay ở Việt Nam, mức sinh là một vấn đề được quan tâm đến nhiều hơn cả vì nó là yếu tố trực tiếp tácđộng tới sự thay đổi dân số của quốc gia. Đã có nhiều công trình nghiên cứu khác nhau tìm hiểu về các yếu tốảnh hưởng đến mức sinh, nhằm giúp cho các nhà hoạch định chính sách đưa ra các quyết định phù hợp cho sựphát triển kinh tế-xã hội. Các nghiên cứu về mức sinh đã có một hướng di mới từ khi hai tác giả Kingsley Davis và Judith Blake tìmra được một tập hợp 11 biến số trung gian tác động đến mức sinh. Các biến số được đưa ra dựa trên quá trình táisinh sản gồm ba giai đoạn: quan hệ tình dục, thụ thai và thai nghén1 . Tất cả các yếu tố khác đều là các yếu tố tắcđộng gián tiếp và ảnh hưởng tới mức sinh thông qua một hay nhiều biến số trung gian. Các biến số trung gian đã đóng góp một phần đáng kể trong việc giải thích về xu hướng sinh đê ở các khuvực khác nhau trên thế giới. Giữa hai xã hội chậm phát triển và phát triển cổ thể dễ dàng nhận thấy các biến sốtrung gian có giá trị cao thấp khác nhau. Chẳng hạn, ở những xã hội tiền công nghiệp, giá trị cao về mức sinhhướng về các yếu tố tách ra với thời điểm thực của việc sinh đẻ và do đó dẫn đến một hoàn cảnh chung thuận lợicho việc sinh đẻ như kết hôn sớm và tỷ lệ kết hôn cao, ít sử dụng BPTT và như vậy yếu tố nuôi con bằng sữa mẹđóng vai trò quan trọng nhất đối với việc giảm sinh. Trái lại, trong các xã hội công nghiệp, kết hôn tương đốimuộn; sử dụng và sử dụng có hiệu quả các BPTT là hai yếu tố có giá trị quan trọng nhất trong quá trình giảmsinh. Từ những luận điểm đã được đưa ra của Kingsley David và Judith Blake, với đặc trưng cơ bản là các yếu tốhành vi sinh vật mà thông qua đó các biến số kinh tế-xã hội, tâm lý, môi trường... ảnh hưởng tới mức sinh, JohnBongaarts đã tổng kết thành một tập hợp rút gọn hơn các nhân tố ảnh hưởng tới mức sinh Lý thuyết của ông đãđược đưa ra từ những thập kỷ gần đây hơn, nhằm đánh giá cụ thể về các yếu tố tác động tới mức sinh ở tất cảcác nước trên toàn thế giới. Từ thời điểm hôn nhân, thường được coi là điểm đánh dấu những năm bắt đầu thờikỳ tái sinh sản, cho tới thời kỳ hết khả năng sinh đẻ của người phụ nữ (nếu không có sự phá vỡ hôn nhân) đã xáclập nên những yếu tố quyết định gần sát tới mức sinh là: 1. Kết hôn; 2. Hết khả năng sinh sản; 3. Vô sinh sau đẻ;4. Có khả năng sinh đẻ; 5. Sử dụng và hiệu quả sử dụng các BPTT; 6. Chết bào thai tự phát và 7. Phá thai. Trong tất cả các thuận tố được đưa ra, không nhất thiết toàn bộ có giá trị thấp thì mức sinh mới hạ xuốngđược, mà điều chủ yếu là có một hay vài biến số chủ chất có giá trị thấp đối với mức sinh. Điều này được thểhiện rõ ở các nước công nghiệp hóa, nơi mà việc sử dụng có hiệu quả các BPTT đóng vai trò quan trọng tạo ragiá trị thấp về mức sinh và sự hỗ trợ của các biến số khác như kết hôn muộn và phá thai là không cần thiết. 1. Xem bài Cơ cấu xã hội và mức sinh: Một khung phân tích của Kingsley Davis và Judith Plake trong Tuyển tập cáccông trình chọn lọc trong dân số học xã hội. Nhà xuất bản Khoa học Xã hội. Hà Nội - 1994. Bản quyền thuộc Viện Xã hội học www.ios.org.vn Nguyễn Lan Phương 91 Ở Việt Nam, mức sinh đã bắt đầu giảm trong thời kỳ gần đây. Các cuộc tổng điều tra dân số và điều tra dân số giữa kỳcủa Tổng cục thống kê đã cung cấp một bức tranh sống động về động thái dân số Việt Nam qua các năm. Nhìn chung, cácsố liệu định lượng đã cho thấy một khuynh hướng khá tích cực trong việc giảm mức sinh. Có thể dễ dàng nhận thấy rằng,mức sinh giảm xuống do tắc động của nhiều nhân tố kinh tế xã hội khác nhau như sự phát triển kinh tế, yếu tố đô thị hóa,sự gia tăng địa vị phụ nữ, tác động của chương trình KHHGĐ quốc gia... Tuy nhiên, tất cả các yếu tố đó đều có tác động tớimức sinh thông qua bẩy biến số quyết định gần sát đã được Bongaarts đưa ra. Trong khi có nhiều cuộc khảo sát thu thập số liệu định lượng được tiến hành thì chỉ có rất ít sự phân tích định tính vềnhững cảm nhận của dân cư xung quanh các yếu tố quyết định gần sát tới thức sinh. Nhằm bổ sung thêm vào sự hiểu biếtvề hoạt động của các yếu tố quyết định gân sát, trong năm 1995, Viện Xã hội học đã thực hiện một cuộc nghiên cứu bằngphương pháp phỏng vấn sâu tại ba khu vực đại diện cho ba trình độ phát triển khác nhau ở miền bắc: nông thôn xa cáchthành phố chừng 25 Km - xã Dương Quang, huyện Gia Lâm, nông thôn gần cách thành phố 20 km-xã Kim Sơn, huyện GiaLâm và khu vực đô thị, thị xã Sơn Tây, tỉnh Hà Tây (cách đây không l ...