Kinh nghiệm cải cách tư pháp của Trung Quốc trong ba thập niên gần đây

Bài viết tìm hiểu kinh nghiệm cải cách tư pháp của Trung Quốc trong ba thập niên gần đây, góp phần gợi mở một số bài học bổ ích cho việc thực hiện chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2000 của Việt Nam.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Kinh nghiệm cải cách tư pháp của Trung Quốc trong ba thập niên gần đâyKINH NGHIÖM C¶I C¸CH T¦ PH¸P CñA TRUNG Qu QuèC TRONG BA THËP NI£N GÇN §¢Y Tr−¬ng ThÞ Thu Trang(*)H o¹t ®éng t− ph¸p lu«n cã vÞ trÝ, vai trß rÊt quan träng ®èi víi mäinhµ n−íc vµ x· héi. Ho¹t ®éng t− ph¸p viÖc thùc hiÖn chiÕn l−îc c¶i c¸ch t− ph¸p ®Õn n¨m 2020 cña ViÖt Nam. 1. C¶i c¸ch t− ph¸p ë Trung Quèc ba thËp niªngãp phÇn duy tr× vµ b¶o vÖ c«ng lý, trËt gÇn ®©ytù ph¸p luËt, tÝnh m¹ng, tµi s¶n, danh Môc tiªu, nguyªn t¾c c¶i c¸ch t−dù, nh©n phÈm, c¸c quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña Trung Quèc (*)ph¸p vµ chÝnh ®¸ng cña c«ng d©n, xö lýc¸c hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt hoÆc gi¶i Theo S¸ch tr¾ng vÒ c¶i c¸ch t− ph¸pquyÕt c¸c tranh chÊp ph¸p luËt nh»m cña Trung Quèc, c¸c môc tiªu c¬ b¶næn ®Þnh x· héi vµ ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt cña c¶i c¸ch t− ph¸p lµ ®Ó ®¶m b¶o r»ngn−íc. Víi vÞ trÝ vµ vai trß quan träng Toµ ¸n nh©n d©n vµ ViÖn kiÓm s¸t nh©nnh− vËy, c¸c c¬ quan t− ph¸p còng nh− d©n thùc hiÖn quyÒn xÐt xö vµ quyÒnc¸c ho¹t ®éng t− ph¸p lu«n cÇn ®−îc lùc kiÓm s¸t c«ng b»ng vµ ®éc lËp, thiÕthoµn thiÖn vµ ®æi míi cho phï hîp víi lËp mét hÖ thèng t− ph¸p XHCN c«nghoµn c¶nh míi, ®¸p øng ®−îc yªu cÇu b»ng, hiÖu qu¶ vµ cã thÈm quyÒn, vµcña thùc tiÔn. NhiÒu n−íc, trong ®ã cã b¶o l·nh t− ph¸p v÷ng ch¾c vµ ®¸ng tinTrung Quèc, ®· ®Ò ra vµ thùc hiÖn chiÕn cËy cho viÖc b¶o vÖ c¸c quyÒn vµ lîi Ýchl−îc hoÆc ch−¬ng tr×nh c¶i c¸ch t− ph¸p cña nh©n d©n, c«ng b»ng x· héi vµ c«ngvíi nh÷ng môc tiªu râ rµng, cô thÓ vµ lý, sù æn ®Þnh l©u dµi cña ph¸p luËtyªu cÇu ph¶i hoµn tÊt trong mét thêi quèc gia (Xem White Paper, 2012).gian nhÊt ®Þnh. Bµi viÕt t×m hiÓu kinh VÒ nguyªn t¾c, Trung Quèc thùcnghiÖm c¶i c¸ch t− ph¸p(*) cña Trung hiÖn c¶i c¸ch t− ph¸p dùa trªn ®iÒu kiÖnQuèc trong ba thËp niªn gÇn ®©y, gãp quèc gia cña m×nh vµ tham kh¶o thùc tÕphÇn gîi më mét sè bµi häc bæ Ých cho c¶i c¸ch t− ph¸p cña c¸c quèc gia kh¸c nh−ng kh«ng mï qu¸ng sao chÐp. Lé(*) tr×nh c¶i c¸ch ë Trung Quèc ®−îc tiÕn C¶i c¸ch t− ph¸p ®−îc hiÓu lµ viÖc thùc hiÖnnh÷ng ®iÒu chØnh lín, t¹o ra nh÷ng thay ®æi hµnh tõng b−íc thËn träng chø kh«ngmang tÝnh hÖ thèng trªn quy m« réng lín, s©us¾c vµ triÖt ®Ó vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña c¬ (*)quan t− ph¸p. ThS. LuËt häc, ViÖn Th«ng tin KHXH.Kinh nghiÖm c¶i c¸ch t− ph¸p… 35véi vµng. C¶i c¸ch t− ph¸p phÊn ®Êu ®Ó ch¸nh toµ vµ phã ch¸nh toµ, tiÕp tôc®¸p øng mong ®îi cña nh©n d©n, kh¾c gi¶m bít vai trß cña ñy ban thÈm ph¸nphôc c¸c vÊn ®Ò quan t©m ®Æc biÖt cho trong viÖc quyÕt ®Þnh c¸c vô ¸n;ng−êi d©n, ®¶m b¶o c¶i c¸ch lµ cho + TiÕp tôc c¶i c¸ch n©ng cao tr×nh ®éng−êi d©n, dùa vµo nh©n d©n vµ v× lîi chuyªn m«n cña ®éi ngò c¸n bé t− ph¸p;Ých ng−êi d©n. C¶i c¸ch theo h−íng mäiho¹t ®éng ph¶i phï hîp víi ph¸p luËt, + C¶i c¸ch n©ng cao tr¸ch nhiÖmtu©n thñ HiÕn ph¸p, ph¸p luËt vµ c¸c cña thÈm ph¸n trong xÐt xö;quy ®Þnh kh¸c, c¸c biÖn ph¸p tr¸i víi + HiÖn ®¹i ho¸ toµ ¸n, sö dông hÖph¸p luËt hiÖn hµnh chØ nªn ®−îc thùc thèng c«ng nghÖ th«ng tin - ®iÒu khiÓnhiÖn sau khi luËt ph¸p ®−îc söa ®æi. C¶i häc ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cñac¸ch t− ph¸p ph¶i tu©n thñ c¸c nguyªn toµ ¸n;t¾c cña quy ho¹ch tæng thÓ, thiÕt kÕ + C¶i tiÕn hÖ thèng gi¸m s¸t vµ n©ngtoµn diÖn vµ tr×nh tù thùc hiÖn dÇn dÇn, cao tÝnh c«ng b»ng trong viÖc xÐt xö;cã trËt tù. C¶i c¸ch t− ph¸p ë Trung + TiÕp tôc c¶i c¸ch m« h×nh xÐt xö;Quèc ®· tr¶i qua 4 giai ®o¹n nh− sau: + C¶i c¸ch hÖ thèng chøng cø (Xem Giai ®o¹n 1978 - 1998 Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao, 1999). Tõ n¨m 1978, Trung Quèc b¾t ®Çuc¶i c¸ch vµ më cöa vÒ kinh tÕ. Nh÷ng Giai ®o¹n 2004 - 2008thµnh c«ng tõng b−íc cña c«ng cuéc c¶i Ch−¬ng tr×nh c¶i c¸ch toµ ¸n 5 n¨mc¸ch kinh tÕ vµ nh÷ng th¸ch thøc cña lÇn thø hai (2004-2008) cã quy m« lín,nÒn t− ph¸p truyÒn thèng lµ tiÒn ®Ò dÉn theo mét quy ho¹ch tæng thÓ nh»m môc®Õn nh÷ng c¶i c¸ch t− ph¸p giai ®o¹n tiªu c¶i tiÕn cÊu tróc c¸c c¬ quan t−1978-1998. Néi dung c¶i c¸ch trong giai ph¸p, chia nhá chøc n¨ng vµ hÖ thèng®o¹n nµy tËp trung vµo c¶i c¸ch xÐt xö qu¶n lý t− ph¸p, qua ®ã thiÕt lËp mét hÖt¹i toµ gåm: c¶i thiÖn n¨ng lùc xÐt xö vµ thèng t− ph¸p cã thÈm quyÒn vµ tr¸chh×nh ¶nh cña toµ, c¶i c¸ch ph−¬ng thøc nhiÖm ®−îc x¸c ®Þnh râ rµng, hîp t¸c vµxÐt xö, c¶i c¸ch chÕ ®é luËt s−. kiÒm chÕ lÉn nhau, ho¹t ®éng mét c¸ch Giai ®o¹n 1999 - 2003 hiÖu qu¶. Néi dung cña Ch−¬ng tr×nh c¶i c¸ch lÇn nµy tËp trung vµo: c¶i c¸ch Môc tiªu cña Ch−¬ng tr×nh c¶i c¸ch ho¹t ®éng xÐt xö; c¶i c¸ch c«ng t¸c thilÇn nµy lµ gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò: hµnh ¸n; tiÕp tôc ®æi míi vai trß cña ñythiÕu nguån lùc t− ph¸p, thiÕu c¸c thÈm ban thÈm ph¸n, vai trß cña héi thÈmph¸n cã tr×nh ®é, thiÕu nh÷ng b¶o ®¶m viªn; c¶i tiÕn c«ng t¸c qu¶n lý t− ph¸p;cho sù ®éc lËp trong xÐt xö tõ sù can t¨ng c−êng t ...