Luận ngữ - Mạnh tử - Đại học - Trung dung - Tứ thư bình giải: Phần 2

Nối tiếp nội dung của phần 1 Tài liệu Tứ thư bình giải (Luận ngữ - Mạnh tử - Đại học - Trung dung), phần 2 giới thiệu tới người đọc các nội dung của hai Đại học và Trung dung bao gồm: Chu Hy chương cú, Minh Minh đức, chỉ ưa chí thiện, bản mạt, cánh vật trí tri, thành ý, chính tâm tu thân,... Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Luận ngữ - Mạnh tử - Đại học - Trung dung - Tứ thư bình giải: Phần 2 CHƯƠNG VIII: LY LÂU HẠ 離婁下 Ly Lâu, phần sau1. 孟子曰：舜生於諸馮，遷於負夏，卒於鳴條，東夷 之人也。文王生於岐周，卒於畢郢，西夷之人也。 地之相去也，千有餘里；世之相後也，千有餘歲。 得志行乎中國，若合符節。先聖後聖，其揆一也。 Mạnh Tử viết: “Thuấn sinh ư Chư Phùng, thiên ư Phụ Hạ, tốt ư Minh Điều, Đông di chi nhân dã. Văn Vương sinh ư Kỳ Châu, tốt ư Tất Dĩnh, Tây di chi nhân dã. Địa chi tương khứ dã, thiên hữu dư lý; thế chi tương hậu dã, thiên hữu dư tuế. Đắc chí hành hồ trung quốc, nhược hợp phù tiết. Tiên thánh, hậu thánh, kỳ quỹ nhất dã.”Dịch nghĩa: Mạnh Tử nói: “Vua Thuấn sinh ở Chư Phùng, dời đến Phụ Hạ, mất ở Minh Điều, là người thuộc miền rợ Đông. Vua Văn Vương sinh ở Kỳ Châu, mất ở Tất Dĩnh, là người thuộc miền rợ Tây. Từ đất này đến đất kia, có trên nghìn dặm; đời nọ sang đời kia, có trên nghìn năm. Đạt được chí hướng mà hành động tại Trung quốc, dường như mảnh thẻ tre làm tin kết với nhau. Thánh trước, thánh sau, đường lối của hai ngài là một.”BÌNH GIẢI: Vua Thuấn là người miền rợ Đông; Văn Vương là người miền rợ Tây; cảhai đều không phải là những người gốc ở Trung quốc. Ngày xưa, người Trungquốc vẫn có thành kiến cho những người ở miền cực bắc, cực nam, cực đông,cực tây đều là những giống dân man di, mọi rợ, kém văn hoá, thiếu lễ nghĩa(Bắc địch, Nam man, Đông di, Tây nhung). Tuy nhiên, vua Thuấn và Văn Vương mặc dầu sinh ở hai miền đất xa cáchnhau trên một nghìn dặm, sống ở hai thời đại cách nhau trên một nghìn năm(khoảng năm 2206 và năm 1072 trước Công nguyên), đều là những ngườimang tiếng mọi rợ, nhưng lại là hai vị thánh vương của Trung quốc vào thờicổ.758 MẠNH TỬ Đường lối cai trị của hai ngài giống nhau như hai mảnh tre dùng làm tincủa cùng một phù tiết vậy. Phù tiết là một phiến tre để làm tin. Người xưamuốn kết ước với nhau thì viết chữ trên phiến tre ấy rồi chẻ đôi ra thành haimảnh, mỗi bên giữ một mảnh. Một thời gian sau, hai bên xa cách. Khi haingười hay hậu duệ của hai người gặp lại nhau, cùng đem hai mảnh tre ghéplại, thấy dấu vết in khít; cả hai sẽ cùng nhận ra nhau đã từng kết ước, rồicùng thực hiện điều kết ước. Đường lối cai trị của vua Thuấn và Văn Vương ăn khớp với nhau như haimảnh tre của một phù tiết. Đó là đường lối đức trị, lấy nhân nghĩa mà trịdân. Đường lối này còn có tên là vương đạo, luôn luôn lấy ý dân làm trọng,lấy hạnh phúc của dân làm mục tiêu. Cũng nhờ cách cai trị ấy, đời sau đã tônhai ngài là thánh vương.2. 子產聽鄭國之政，以其乘輿濟人於溱，洧。 孟子曰：惠而不知為政，歲十一月徒杠成，十二月 輿梁成，民未病涉也。君子平其政，行辟人可也； 焉得人人而濟之？故為政者，每人而悅之，日亦不 足矣。 Tử Sản thính Trịnh quốc chi chính, dĩ kỳ thặng dư tế nhân ư Trăn, Vĩ. Mạnh Tử viết: “Huệ, nhi bất tri vi chính. Tuế, thập nhất nguyệt, đồ giang thành; thập nhị nguyệt, dư lương thành. Dân vị bệnh thiệp dã. Quân tử bình kỳ chính, hành tịch nhân, khả dã. Yên đắc nhân nhân nhi tế chi? Cố vi chính giả, mỗi nhân nhi duyệt chi, nhật diệc bất túc hỹ.”Dịch nghĩa: Tử Sản coi sóc nền chính trị của nước Trịnh, đã lấy xe cộ của mình giúp người ở sông Trăn, sông Vĩ. Mạnh Tử nói: “Đó là làm ơn, nhưng không biết làm chính trị. Mỗi năm, vào khoảng tháng 11, hãy hoàn thành những cây cầu nhỏ; vào khoảng tháng 12, hãy hoàn thành những cây cầu lớn. Dân chúng sẽ không bị nỗi khổ phải lội sông. Người quân tử cân bằng việc cai trị của mình, cần phải khiến người ta biết nhường tránh. Sao lại phải đi giúp đỡ từng người này người kia? Vì thế, nếu làm chính trị cứ làm cho mỗi người được vui lòng thì hằng ngày làm cũng chẳng đủ.” 759TỨ THƯ BÌNH GIẢIBÌNH GIẢI: Tử Sản là quan đại phu và cũng là một hiền nhân nước Trịnh, tên gọiCông Tôn Kiều. Ông điều khiển nền hành chính nước Trịnh vào thời XuânThu, được nhiều người ái mộ. Khổng Tử từng khen ngợi Tử Sản là người giữđạo quân tử được bốn điều: giữ mình khiêm cung, phụng sự bậc trên một cáchkính cẩn, thường làm ơn cho dân, sai khiến dân hợp lẽ. Ông làm chính trị vào thời đại trước Mạnh Tử gần 200 năm. Dân nướcTrịnh quý mến ông vì ông đã lấy xe cộ của mình chở người qua sông Trăn,sông Vĩ. Ở đây, Mạnh Tử khen Tử Sản có đức huệ, đó là hay làm ơn cho dân, nhưngchê Tử Sản chưa thông tỏ phép cai trị. Nếu giỏi cai trị, mỗi năm, vào khoảng tháng 11, là mùa gặt, dân chúngphải bận rộn việc thu gom thóc lúa, thường xuyên qua lại trên sông, nhà cầmquyền hãy làm mới hay tu sửa những cây cầu nhỏ, khiến cho dân chúng cóthể đi bộ qua lại dễ dàng. Vào khoảng tháng 12, là thời gian cận Tết, dânchúng phải chuyên chở hàng hoá buôn bán rộn rịp trên những xe cộ năng nề,nhà cầm quyền hãy làm mới hay tu sửa những cây cầu lớn, khiến cho dân cóthể đem xe ngựa qua lại trên cầu. Làm được như vậy trong khắp ...