Lược sử xã hội học tôn giáo: Trường phái cấu trúc, chức năng - Nguyễn Nguyên Hồng

Một trong những đóng góp quan trọng của xã hội học tôn giáo là những khám phá từ phương diện cấu trúc và chức năng mà đại diện tiêu biểu của nó là Emile Durkheim một nhà xã hội học người Pháp. Mời các bạn cùng tham khảo nội dung bài viết "Lược sử xã hội học tôn giáo: Trường phái cấu trúc, chức năng" dưới đây để hiểu hơn về vấn đề này.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Lược sử xã hội học tôn giáo: Trường phái cấu trúc, chức năng - Nguyễn Nguyên HồngTrao ®æi nghiÖp vô Xã hội học, số 2(110), 2010 67 L¦îC Sö X· HéI HäC T¤N GI¸O TR¦êNG PH¸I CÊU TRóC - CHøC N¡NG NguyÔn Nguyªn Hång * F 0 P T 7 1. G¾n liÒn víi tªn tuæi cña c¸c nhµ s¸ng lËp nh M. Weber, E. Durkheim,G. Simmel,… , sù ra ®êi cña x· héi häc t«n gi¸o lµ kÕt qu¶ cña sù vËn ®éng mangtÝnh tÊt yÕu diÔn ra m¹nh mÏ trong khoa häc hiÖn ®¹i tõ thÕ kû XIX: mét mÆt,chuyªn biÖt ho¸ ®èi tîng nghiªn cøu; mÆt kh¸c, tÝch - tæng hîp, liªn ngµnh lýthuyÕt vµ ph¬ng ph¸p. Víi t c¸ch lµ mét khoa häc liªn ngµnh gi÷a hai dßngnghiªn cøu: X· héi häc vµ t«n gi¸o häc, vµo thêi ®iÓm khi mµ khoa x· héi häc nontrÎ b¾t ®Çu qu¸ tr×nh chuyªn biÖt ho¸ vµ t«n gi¸o häc t×m ®êng tho¸t ra khái chiÕc¸o triÕt häc t«n gi¸o ®· trë nªn qu¸ chËt, x· héi häc t«n gi¸o ®· ®em l¹i mét c¸chnh×n, c¸ch tiÕp cËn míi, nhê ®ã cã thÓ dÇn lÊp ®Çy nh÷ng kho¶ng trèng tri thøc vÒkh¸ch thÓ mµ tríc ®ã t«n gi¸o häc kh«ng gi¶i quyÕt ®îc v× sù giíi h¹n vÒ ph¹m vi®èi tîng vµ ph¬ng ph¸p nghiªn cøu. Mét trong nh÷ng ®ãng gãp quan träng cña x· héi häc t«n gi¸o lµ nh÷ng kh¸mph¸ tõ ph¬ng diÖn cÊu tróc - chøc n¨ng mµ ®¹i diÖn tiªu biÓu cña nã kh«ng aikh¸c chÝnh lµ Emile Durkheim - nhµ x· héi häc næi tiÕng ngêi Ph¸p. T tëngt¬ng tù vÒ c¸ch tiÕp cËn nµy vÒ sau ®îc Radcliffe Brown, Bronislaw Malinowskyvµ ®Æc biÖt lµ Talcott Parsons vµ Robert Merton ph¸t triÓn. Theo c¸c nhµ cÊu tróc - chøc n¨ng, x· héi gièng nh mét c¬ thÓ sèng vµ lµ hÖthèng - cÊu tróc cã thø bËc, ®îc t¹o nªn tõ v« sè c¸c tiÓu hÖ thèng (t«n gi¸o, luËtph¸p, kinh tÕ v.v.). Mçi mét tiÓu hÖ thèng trong sè ®ã ®Òu ®¶m b¶o nh÷ng chøcn¨ng nhÊt ®Þnh nh»m duy tr× ho¹t ®éng vµ sù bÒn v÷ng cña hÖ thèng. §Õn lît nã,mçi tiÓu hÖ thèng trong sè ®ã l¹i bao gåm c¸c hÖ thèng kh¸c nhá h¬n… Trung t©mchó ý cña c¸c nhµ cÊu tróc - chøc n¨ng lµ nh÷ng vÊn ®Ò vÒ mèi liªn kÕt, sù thèngthÊt, sù c©n b»ng, æn ®Þnh, sù thay ®æi, sù ph©n ho¸… vµ c¸c ®Þnh chÕ, vai trß,chuÈn mùc cña c¸c tiÓu hÖ thèng trong mèi t¬ng quan lÉn nhau vµ víi hÖ thèngnãi chung. T«n gi¸o ®îc coi lµ mét tiÓu hÖ thèng x· héi nh vËy, cã cÊu tróc phøc t¹p,chiÕm mét ®Þa vÞ nµy hay kh¸c vµ thùc hiÖn hµng lo¹t c¸c chøc n¨ng, ¶nh hëng®Õn c¸c tiÓu hÖ thèng kh¸c vµ toµn x· héi. 2. Emile Durkheim (1858 - 1917) lµ ngêi ®i tiªn phong trong viÖc t¹o lËp vµvËn dông c¸ch tiÕp cËn cÊu tróc - chøc n¨ng trong x· héi häc t«n gi¸o. Coi t«n gi¸olµ “sù kiÖn” (b»ng chøng, sù vËt) x· héi - tøc lµ c¸i tån t¹i kh«ng phô thuéc vµo ýmuèn chñ quan cña con ngêi, Durkheim t×m c¸ch lý gi¶i t«n gi¸o tõ gãc ®é cÊutróc vµ kh¸m ph¸ chøc n¨ng cña nã.* TS, ViÖn X· héi häc, Häc viÖn CT- HCQG Hå ChÝ Minh. Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn68 Lược sử xã hội học Tôn giáo….. ChÞu ¶nh hëng cña thuyÕt tiÕn ho¸, Durkheim quan niÖm r»ng c¸c t«ngi¸o phøc t¹p ®Òu lµ s¶n phÈm tiÕn ho¸ cña c¸c tÝn ngìng cæ xa, nguyªn thuû,vµ viÖc kh¸m ph¸ c¸c thµnh tè tÊt yÕu, c¬ b¶n cña bÊt cø t«n gi¸o nµo trongnh÷ng t«n gi¸o phøc t¹p cã thÓ gÆp khã kh¨n v× nh÷ng yÕu tè t¹m thêi, ph¸isinh, thø yÕu che lÊp. V× vËy, «ng t×m ®Õn víi hÖ thèng tÝn ngìng T«tem cñac¸c d©n ch©u óc nh lµ mét h×nh thøc s¬ khai vµ nguyªn b¶n cña t«n gi¸o, tõ ®ãx¸c ®Þnh c¸c thµnh tè cÊu tróc cña nã trong hai ph¹m trï: tÝn ngìng vµ nghi lÔ.TÝn ngìng lµ tr¹ng th¸i ®Æc biÖt cña ý thøc vµ ®îc thÓ hiÖn cô thÓ th«ng quac¸c biÓu tîng; nghi lÔ lµ ph¬ng thøc hµnh ®éng x¸c ®Þnh. Theo Durkheim, t«ngi¸o lµ “ hÖ thèng thèng nhÊt nh÷ng tÝn ngìng vµ nghi lÔ cã liªn quan ®Õn c¸csù vËt thiªng, tøc lµ nh÷ng sù vËt bÞ t¸ch riªng ra, bÞ cÊm ®o¸n; ®ã lµ hÖ thèngtÝn ngìng vµ nghi lÔ liªn kÕt tÊt c¶ nh÷ng ai tin theo thµnh mét céng ®ång tinhthÇn gäi lµ Gi¸o héi ” 1 .1F P 7T 7T P §iÒu ®¸ng chó ý lµ, mÆc dï cã rÊt nhiÒu quan ®iÓm vµ ®Þnh nghÜa kh¸c nhauvÒ b¶n chÊt cña t«n gi¸o, song c¸ch hiÓu cña Durkheim ®îc thõa nhËn kh¸ phæbiÕn vµ tá ra lµ c«ng cô h÷u hiÖu gióp c¸c nhµ x· héi häc dÔ nhËn diÖn ®èi tîngkhi tiÕn hµnh nghiªn cøu. Víi quan ®iÓm cÊu tróc - chøc n¨ng, Durkheim dµnh mét vÞ trÝ xøng ®¸ng chot«n gi¸o khi «ng coi ®ã lµ mét thµnh tè quan träng nhÊt trong hÖ thèng biÓu trngcña x· héi, nhiÖm vô cña hÖ thèng nµy lµ thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng nhÊt ®Þnh cã ýng ...