Một số biến đổi kinh tế, xã hội nông thôn vùng châu thổ sông Hồng hiện nay - Trương Xuân Trường

Nội dung bài viết "Một số biến đổi kinh tế, xã hội nông thôn vùng châu thổ sông Hồng hiện nay" trình bày về một số chỉ báo về đời sống sinh hoạt, thu nhập của cư dân nông thôn vùng châu thổ sông Hồng, xu hướng chuyển đổi cơ cấu lao động nghề nghiệp, phân tầng xã hội,... Với các bạn chuyên ngành Xã hội học thì đây là tài liệu tham khảo hữu ích.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Một số biến đổi kinh tế, xã hội nông thôn vùng châu thổ sông Hồng hiện nay - Trương Xuân Trường 28 X· héi häc thùc nghiÖm X· héi häc sè 3 (83), 2003 Mét sè biÕn ®æi kinh tÕ - x· héi ë n«ng th«n vïng ch©u thæ s«ng Hång hiÖn nay Tr−¬ng xu©n tr−êng Nãi ®Õn n«ng th«n vïng ch©u thæ s«ng Hång lµ nãi ®Õn ®Þa bµn d©n c− cña 9 tØnh vµ thµnh phè: Hµ Néi, H¶i Phßng, Hµ T©y, H¶i D−¬ng, H−ng Yªn, Hµ Nam, Nam §Þnh, Th¸i B×nh, Ninh B×nh. §Õn nay còng cã nhiÒu tµi liÖu xÕp tØnh B¾c Ninh vµo khu vùc ch©u thæ s«ng Hång. NÕu chØ tÝnh riªng 9 tØnh th× vïng ch©u thæ s«ng Hång cã diÖn tÝch lµ 12.510km2. Theo Tæng ®iÒu tra d©n sè 1999, hiÖn nay vïng ch©u thæ s«ng Hång cã sè d©n lµ 14.800.072 ng−êi, trong ®ã d©n sè thµnh thÞ lµ 3.117.030 vµ n«ng th«n lµ 11.683.042 ng−êi (78,9%), lµ khu vùc cã sè d©n cao thø hai sau vïng ®ång b»ng s«ng Cöu Long trªn tæng sè 8 khu vùc cña c¶ n−íc (tr−íc ®©y c¶ n−íc chia thµnh 7 khu vùc). Theo niªn gi¸m thèng kª tõng n¨m, mËt ®é d©n sè cña vïng ch©u thæ s«ng Hång ®· t¨ng lªn nhanh chãng tõ 683 ng−êi/km2 n¨m 1976 lªn 691 ng−êi/km2 n¨m 1980, 761 ng−êi/km2 n¨m 1985, 1045 ng−êi/km2 n¨m 1990, 1142 ng−êi/km2 n¨m 1995 vµ ®Õn nay lµ 1180 ng−êi/km2. Nh− vËy, mËt ®é d©n sè ë vïng ch©u thæ s«ng Hång cao gÇn gÊp ba vïng cã mËt ®é d©n sè cao ®øng thø hai lµ ®ång b»ng s«ng Cöu Long (408 ng−êi/km2) vµ cao gÊp h¬n 20 lÇn so víi vïng cã mËt ®é d©n sè thÊp nhÊt lµ vïng T©y B¾c (50 ng−êi/km2). Tû lÖ t¨ng d©n sè ë vïng ch©u thæ s«ng Hång hiÖn nay lµ kh¸ thÊp, chØ 1,36%, xÕp thø hai so víi vïng cã tû lÖ t¨ng d©n sè thÊp nhÊt lµ ®ång b»ng s«ng Cöu Long, chØ cã 1,13%. Lµ c¸i n«i cña nÒn v¨n hãa d©n téc, ngay tõ trong lÞch sö, kü thuËt canh t¸c lóa n−íc cña ng−êi n«ng d©n ch©u thæ s«ng Hång ®· ®¹t ®Õn tr×nh ®é rÊt cao vµ thuÇn thôc. §iÒu ®ã ®−îc «ng P.Gourou, mét häc gi¶ ng−êi Ph¸p ngay tõ ®Çu thÕ kû XX ®· thõa nhËn trong cuèn “Ng−êi n«ng d©n ®ång b»ng B¾c Bé” (1936). Vµ còng ngay tõ thêi kú xa x«i ®ã, n«ng th«n ch©u thæ s«ng Hång còng ®· ®èi diÖn víi vÊn ®Ò søc Ðp d©n sè trªn con ®−êng m−u sinh vµ ph¸t triÓn. ChÝnh P. Gourou còng tõng nãi vÒ ®iÒu nµy khi «ng viÕt: “Tuy vËy d−êng nh− còng kh«ng c¶i thiÖn ®−îc bao nhiªu vÒ mÆt vËt chÊt sè phËn cña ng−êi n«ng d©n B¾c Kú: mËt ®é d©n sè qu¸ cao lµ c¨n bÖnh kh«ng cã thuèc ch÷a. Khã cã thÓ ®em l¹i mét nguån lîi bæ sung cho mét d©n sè n«ng th«n v−ît qu¸ 400 ng−êi/km2. Nh÷ng ng−êi n«ng d©n ®ã ®· rót ra tõ m¶nh ®Êt cña hä hÇu nh− toµn bé c¸i g× nã cã thÓ cung cÊp; nh÷ng c«ng tr×nh thuû lîi, c¶i tiÕn kü thuËt n«ng nghiÖp kh«ng thÓ n©ng cao ®−îc s¶n l−îng ®Õn møc lµm ®¶o lén ®iÒu Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn  Tr−¬ng Xu©n Tr−êng 29 kiÖn sinh ho¹t vËt chÊt. NÒn c«ng nghÖ cã thÓ ph¸t triÓn h¬n nh−ng kh«ng thÓ cung cÊp thªm c«ng ¨n viÖc lµm cho nhiÒu ng−êi h¬n b©y giê”1. ThÕ mµ ®· gÇn mét thÕ kû tr«i qua ng−êi n«ng d©n ch©u thæ s«ng Hång vÉn tiÕp tôc tån t¹i vµ ph¸t triÓn, hÇu nh− bá qua lêi tiªn nghiÖm x¸c ®¸ng ®ã. MËt ®é d©n sè ë ®©y hiÖn nay cao gÇn gÊp ba so víi thêi ®ã, vµ ®êi sèng vËt chÊt cña ng−êi n«ng d©n nh×n chung cao gÊp nhiÒu lÇn so víi cha «ng hä. V× vËy vÊn ®Ò n«ng th«n vïng ch©u thæ s«ng Hång ®· tõng ®èi diÖn vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò søc Ðp d©n sè sÏ cßn tiÕp tôc lµ mét ®Ò tµi nghiªn cøu ®Çy cuèn hót ®èi víi nhiÒu nhµ khoa häc trong vµ ngoµi n−íc. Trong ph¹m vi bµi viÕt nµy chØ xin ®i vµo mét sè khÝa c¹nh biÕn ®æi kinh tÕ x· héi ë n«ng th«n vïng ch©u thæ s«ng Hång trong thêi kú ®æi míi hiÖn nay trªn c¸c khÝa c¹nh sau: C¸c chØ b¸o vÒ ®êi sèng sinh ho¹t, thu nhËp; xu h−íng chuyÓn ®æi c¬ cÊu lao ®éng- nghÒ nghiÖp vµ ph©n tÇng x· héi; nh÷ng biÕn ®æi thiÕt chÕ vµ khung c¶nh lµng quª. Thêi kú ®æi míi ®−îc §¶ng vµ Nhµ n−íc ViÖt Nam chñ tr−¬ng tiÕn hµnh tõ n¨m 1986 ®Õn nay. §©y lµ thêi kú ®−êng lèi ph¸t triÓn ®Êt n−íc ®−îc x¸c lËp theo h−íng c«ng nghiÖp hãa vµ hiÖn ®¹i hãa trªn c¬ së kinh tÕ thÞ tr−êng theo ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa. NÐt næi bËt cña xu thÕ nµy lµ sù thõa nhËn mäi h×nh thøc së h÷u, kh¼ng ®Þnh s¶n xuÊt hµng hãa, kÓ c¶ søc lao ®éng. ë ®Þa bµn n«ng th«n ®· diÔn ra qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi hîp t¸c x· kiÓu cò sang dÞch vô, s¶n xuÊt - kinh doanh hµng hãa. Vai trß cña kinh tÕ hé gia ®×nh ®−îc kh¼ng ®Þnh lµ ®¬n vÞ kinh tÕ c¬ b¶n ë n«ng th«n khi vÒ mÆt lý thuyÕt ®−îc hoµn toµn tù chñ trong s¶n xuÊt vµ kinh doanh. Lao ®éng n«ng th«n - n«ng nghiÖp vÒ c¬ b¶n ®−îc tù do lùa chän nghÒ nghiÖp vµ viÖc lµm tïy theo chiÕn l−îc ph¸t triÓn kinh tÕ cña hé gia ®×nh. §ã lµ nh÷ng thay ®æi quan träng, lµ nÒn t¶ng cho nh÷ng biÕn ®æi kinh tÕ- x· héi trong thêi kú ®æi míi. 1. Mét sè chØ b¸o vÒ ®êi sèng sinh ho¹t, thu nhËp cña c− d©n n«ng th«n vïng ch©u thæ s«ng Hång. Lµ mét n−íc ®ang ph¸t triÓn víi gÇn 80% d©n sè sèng ë n«ng th«n, mét thµnh qu¶ lín cña sù nghiÖp §æi míi lµ c«ng cuéc xãa ®ãi gi ...