Một số biện pháp rèn luyện tư duy cho học sinh tiểu học thông qua dạy học giải toán có lời văn

Bài viết này trình bày một một số biện pháp sư phạm nhằm rèn luyện tư duy cho học sinh tiểu học thông qua dạy học toán có lời văn. Kết quả thực nghiệm cho thấy biện pháp được sử dụng bước đầu có những hiệu quả nhất định trong việc rèn tư duy cho học sinh tiểu học.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Một số biện pháp rèn luyện tư duy cho học sinh tiểu học thông qua dạy học giải toán có lời văn 136 MỘT SỐ BIỆN PHÁP RÈN LUYỆN TƯ DUY CHO HỌC SINH TIỂU HỌC THÔNG QUA DẠY HỌC GIẢI TOÁN CÓ LỜI VĂN SV. Nguyễn Trang Sử Ngọc SV. Nguyễn Phan Mỹ Ni ThS. Nguyễn Hữu Hiệu Tóm tắt. Tư duy chỉ nảy sinh trên cơ sở hoạt động thực tiễn trong môi trường cụ thể. Như vậy, không thể tự nhiên con người có tư duy tốt mà cần tạo ra môi trường xã hội có lợi cho sự phát triển tư duynghĩa là phải rèn luyện. Toán là môn đặc biệt quan trọng, chiếm nhiều giờ và do tính chất đặc thù của môn học nó có rất nhiều lợi thế trong việc rèn luyện và phát triển tư duy cho học sinh. Bài viết này trình bày một một số biện pháp sư phạm nhằm rèn luyện tư duy cho học sinh tiểu học thông qua dạy học toán có lời văn. Kết quả thực nghiệm cho thấy biện pháp được sử dụng bước đầu có những hiệu quả nhất định trong việc rèn tư duy cho học sinh tiểu học. Từ khóa: tư duy, rèn luyện tư duy, toán có lời văn, học sinh tiểu học. 1. Lý do chọn đề tài – mục đích – phương pháp nghiên cứu: 1.1. Lý do chọn đề tài Toán học là môn khoa học rất quan trọng trong trường Tiểu học. Cùng với các môn học khác toán học góp phần vào việc phát triển năng lực tư duy, phát huy khả năng sáng tạo và rèn luyện kĩ năng cần thiết cho học sinh (HS). Để nâng cao chất lượng giáo dục ngoài việc áp dụng các phương pháp giáo dục mới người giáo viên còn phải chú trọng rèn luyện tư duy nhằm vào việc phát triển năng lực tư duy, khả năng sáng tạo của HS. Việc dạy học giải toán ở tiểu học nhằm giúp học sinh biết cách vận dụng những kiến thức về toán, rèn luyện kĩ năng thực hành với những yêu cầu đa dạng phong phú. Việc thường xuyên rèn luyện tư duy làm cho kết quả hoạt động của các em sẽ hiệu quả hơn. Xuất phát từ những lý do trên, tôi đã quyết định chọn đề tài “Rèn luyện tư duy cho học sinh tiểu học thông qua dạy học giải toán có lời văn” để nghiên cứu nhằm góp phần nâng cao chất lượng dạy học đáp ứng nhu cầu “đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục” hiện nay. 1.2. Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn việc dạy – học TCLV qua đó đề xuất một số biện pháp giúp học sinh tiểu học rèn luyện tư duy, góp phần nâng cao chất lượng dạy và học. 1.3. Phương pháp nghiên cứu 1.3.1. Phương pháp nghiên cứu lí luận - Thu thập, đọc, nghiên cứu các tài liệu liên quan đến đề tài. - Phương pháp phân tích và tổng hợp. - Phương pháp phân loại, hệ thống hóa. 137 1.3.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Điều tra thực trạng rèn luyện tư duy trong dạy học Toán. - Trao đổi với giảng viên, giáo viên đứng lớp về việc rèn luyện tư duy ở Tiểu học. - Thực nghiệm sư phạm. 1.3.3. Phương pháp thống kê toán học Sử dụng toán thống kê để xử lí số liệu thực nghiệm sư phạm. 2. Tóm tắt nội dung và kết quả nghiên cứu 2.1. Tư duy Theo Từ điển tiếng Việt: “Tư duy là giai đoạn cao của quá trình nhận thức, đi sâu vào bản chất và phát hiện ra tính quy luật của sự vật bằng những hình thức như biểu tượng, khái niệm, phán đoán, suy lý” [5, tr. 1034]. Theo quan niệm của Tâm lý học: “Tư duy là một quá trình tâm lý thuộc nhận thức lý tính, là một mức độ nhận thức mới về chất so với cảm giác và tri giác. Tư duy phản ánh những thuộc tính bên trong, bản chất, những mối liên hệ có tính quy luật của sự vật, hiện tượng mà trước đó ta chưa biết” [3, tr. 122]. Như vậy có thể hiểu tư duy là một quá trình tâm lí mà nhờ đó con người phản ánh được đối tượng và hiện tượng của hiện thực thông qua những dấu hiệu bản chất của chúng, đồng thời con người vạch ra được những mối quan hệ khác nhau trong mỗi đối tượng, hiện tượng và giữa các đối tượng, hiện tượng với nhau. Nói cách khác, tư duy là một quá trình tâm lý, là sự vận động có mở đầu, có diễn biến, có kết thúc và mỗi hành động tư duy là một quá trình giải quyết nhiệm vụ nào đó nảy sinh trong quá trình nhận thức hay trong hoạt động thực tiễn của con người. Đó là quá trình tìm kiếm cái mới từ những kiến thức, kinh nghiệm đã có. 2.2. Một số biện pháp rèn luyện tư duy cho HS tiểu học thông qua dạy học giải toán có lời văn 2.1.1. Biện pháp 1: Rèn luyện các thao tác tư duy cơ bản cho học sinh Tiểu Học thông qua việc hình thành đường lối chung giải toán Biện pháp này hình thành và yêu cầu HS và vận dụng đường lối chung giải toán trong quá trình giải bài tập qua đó rèn luyện phối hợp các thao tác tư duy cơ bản thông qua các bước: - Đọc đề, tóm tắt bài toán. - Phân tích bài toán tìm cách giải. - Trình bày bài giải. - Kiểm tra đánh giá. Ví dụ 1.1. Có 3 thùng dầu, mỗi thùng chứa ...