Một số đặc trưng cơ bản của tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên của cộng đồng người Việt ở Nam Bộ

Trong bài viết này, tác giả trình bày một số đặc trưng của tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên của người Việt ở Nam bộ: mang tính đơn giản, phổ biến, gần gũi với đời thường; mang đậm yếu tố tâm linh hơn ý nghĩa triết lý; mang tính tự nguyện, tự phát, ít mang tính xã hội; chịu ảnh hưởng văn hóa, tín ngưỡng của các dân tộc cộng cư và là cơ sở nghi lễ thờ cúng của các đạo địa phương ở Nam bộ. Nghiên cứu các đặc trưng này góp phần tìm hiểu văn hóa ở vùng Nam bộ nói riêng, văn hóa Việt Nam nói chung.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Một số đặc trưng cơ bản của tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên của cộng đồng người Việt ở Nam BộGIÁO DỤC – XÃ HỘI100MỘT SỐ ĐẶC TRƯNG CƠ BẢN CỦA TÍN NGƯỠNG THỜ CÚNGTỔ TIÊN CỦA CỘNG ĐỒNG NGƯỜI VIỆT Ở NAM BỘ1Ngày nhận bài: 04/07/2015Ngày nhận lại: 17/08/2015Ngày duyệt đăng: 04/09/2015TÓM TẮTThờ cúng tổ tiên là một loại hình tín ngưỡng dân gian có ảnh hưởng sâu đậm trong tâm thứccủa người Việt. Đây chính là đạo lý ngàn đời của dân tộc Việt luôn hướng về cội nguồn dân tộc“uống nước nhớ nguồn”.Tìm hiểu tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên của cộng đồng người Việt ở Nam bộ là việc làm mangtính khoa học và thực tiễn, góp phần hiểu sâu hơn về đời sống văn hóa tinh thần và hiểu rõ hơnvề thế giới quan và nhân sinh quan của người Việt nơi đây.Trong bài viết này, tác giả trình bày một số đặc trưng của tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên củangười Việt ở Nam bộ: mang tính đơn giản, phổ biến, gần gũi với đời thường; mang đậm yếu tốtâm linh hơn ý nghĩa triết lý; mang tính tự nguyện, tự phát, ít mang tính xã hội; chịu ảnh hưởngvăn hóa, tín ngưỡng của các dân tộc cộng cư và là cơ sở nghi lễ thờ cúng của các đạo địaphương ở Nam bộ. Nghiên cứu các đặc trưng này góp phần tìm hiểu văn hóa ở vùng Nam bộ nóiriêng, văn hóa Việt Nam nói chung.ừ k óa: Tín ngưỡng, thờ cúng tổ tiên, người Việt, Nam bộ.ABSTRACTAncestor worship is a type of folk beliefs which has a profound effect on the mind ofVietnamese people. This is the deeply-rooted tradition of the Vietnamese people with their mottoof “when drinking water, remember its source”.Studying ancestor worship beliefs of the Vietnamese community in Southern Vietnam issignificant in contributing to a better understanding of the cultural and spiritual life as well asthe world view and philosophy of life of the Vietnamese local communities.In this article, the author presents some characteristics of the veneration of the dead inSouthern Vietnam: simple, popular, closer to real life; spiritual rather than philosophical;voluntary, spontaneous, less social; influenced by the culture and beliefs of ethnic communities.It is also the foundation of worship procedures observed by local religious sects in SouthernVietnam. This study contributes to the understanding of cultures in the Southern region inparticular and in Vietnam in general.Keywords: Beliefs, ancestor worship, Vietnamese, Southern.1. Đặt vấn đề1Việc nghiên cứu tín ngưỡng thờ cúng tổtiên đã được rất nhiều nhà nghiên cứu quantâm, đặc biệt là các nhà văn hóa học. Bởi vì1ThS, Trường Đại học Tiền Giang.đây là một loại hình tín ngưỡng dân gian từlâu đã thấm đượm và ảnh hưởng sâu sắc đếnđời sống tinh thần của mọi người dân Việt.Tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên không chỉ chứaTẠP CHÍ KHOA HỌC TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ TP.HCM – SỐ 5 (44) 2015đựng những giá trị văn hóa, đạo đức tốt đẹpcủa dân tộc mà còn thể hiện quan niệm củangười Việt về thế giới, về nhân sinh.Nam bộ là cái nôi của văn hóa phươngNam, có nền văn minh nông nghiệp lúa nướcvà nền văn hóa Óc Eo phát triển rực rỡ. Nơiđây, tuy là vùng đất mới của người Việt ởNam bộ nhưng tín ngưỡng thờ cúng đã đượcthể hiện đậm nét, mang những đặc trưng tiêubiểu của người Việt mang theo từ khi vàoNam mở đất. Nó không những chỉ là một cáchlý giải về vũ trụ, thế giới, về các hiện tượng tựnhiên và xã hội trong cuộc sống của conngười mà còn là một triết lý sống, một phongcách ứng xử đặc biệt của con người, thể hiệnđạo lý làm người, một nét đẹp văn hóa trongcuộc sống của mỗi con người Việt Nam nóichung, của người Việt ở Nam bộ nói riêng.Được hình thành từ xa xưa, trong quátrình tồn tại, tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên đanxen, dung hợp với các hình thái tín ngưỡngtôn giáo khác, lắng đọng, thẩm thấu vào cuộcsống, trở thành đạo lý làm người – đạo lý“uống nước nhớ nguồn” của người Việt nóichung, của người Việt ở Nam bộ nói riêng.Vì vậy, tác giả chọn đề tài “Một số đặctrưng của tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên củangười Việt ở Nam bộ” để tìm hiểu. Thông quabài viết này, chúng ta có thể hiểu về nhữngđặc trưng cơ bản của tín ngưỡng thờ cúng tổtiên của người Việt ở Nam bộ đồng thời thấyđược điểm tương đồng và khác biệt của tínngưỡng thờ cúng tổ tiên của người Việt ởNam bộ so với Bắc và Trung bộ.2. Cơ sở lý luận và phương phápnghiên cứu2.1. Cơ sở lý luậTín ngưỡng là một hiện tượng lịch sửthuộc lĩnh vực tinh thần của đời sống xã hội.Trên thế giới có tới hàng ngàn các loại hìnhtín ngưỡng khác nhau, rất phong phú, đa dạng.Do hạn chế về mặt lịch sử, cách tiếp cận, mụcđích nghiên cứu khác nhau, nên các cách hiểutín ngưỡng, vì vậy cũng rất khác nhau. Cụ thể:Theo quan điểm duy tâm (Plato, Hegel,…),tín ngưỡng là hiện tượng thần bí, siêu thực chỉcó thể cảm nhận, tin chứ không lý giải được,101hoặc cũng chỉ là hiện tượng tự nhiên mangtính bẩm sinh. Ở đây, các nhà duy tâm, thầnhọc đã sai lầm, vì họ xuất phát từ một thực thểtinh thần, ý thức để lý giải một hiện tượngkhác cũng thuộc lĩnh vực đời sống tinh thần làtín ngưỡng, tôn gi ...