Một số khía cạnh của sự biến đổi của xã hội Việt Nam: Nghiên cứu trường hợp Hà Nội

Nội dung bài viết "Một số khía cạnh của sự biến đổi của xã hội Việt Nam: Nghiên cứu trường hợp Hà Nội" trình bày về kết quả nghiên cứu về sự biến đổi của xã hội Việt Nam như: Thu nhập và tiêu dùng, tiêu dùng thiết yếu, tiết kiệm và đầu tư, sinh hoạt văn hóa,... Với các bạn chuyên ngành Xã hội học thì đây là tài liệu tham khảo hữu ích.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Một số khía cạnh của sự biến đổi của xã hội Việt Nam: Nghiên cứu trường hợp Hà NộiX· héi häc thùc X· héi häc sè 2 (62), 1998 31nghiÖm Mét sè khÝa c¹nh biÕn ®æi cña x· héi ViÖt Nam: nghiªn cøu tr−êng hîp Hµ Néi Ph¹m BÝch San NguyÔn §øc Vinh T rong kho¶ng thêi gian ng¾n ngñi, kho¶ng 10 n¨m tõ 1987 ®Õn 1997, ®Êt n−íc ta ®· cãmét b−íc nh¶y rÊt c¬ b¶n tõ mét x· héi truyÒn thèng sang mét x· héi víi nhiÒu mµu s¾c cã vÎ hiÖn®¹i h¬n: c«ng nghiÖp ®Çu khÝ, ®−êng cao tèc, thÞ tr−êng quèc tÕ, internet, tr×nh diÔn thêi trang,...vµ còng cã nhiÒu tÖ n¹n x· héi nh− bu«n lËu, ma tuý, bia «m lÉn karaoke cã kÌm tiÕp viªn... Tõngoµi nh×n vµo, ®ã qu¶ lµ mét sù thay ®æi chãng mÆt, ®−êng nh− cã mét có ®ét ph¸ du kÝchngo¹n môc tõ x· héi truyÒn thèng sang x· héi hiÖn ®¹i. Tuy nhiªn, ®»ng sau tÊt c¶ nh÷ng hiÖn t−îng vÉn quan s¸t ®−îc ®ã, c¸i g× lµ c¸i cã thÓ ®Æctr−ng cho sù chuyÓn ®æi cña x· héi ViÖn Nam sang thÕ giíi hiÖn ®¹i ? Hay nãi mét c¸ch cô thÓh¬n: x· héi ViÖt Nam ®ang sèng b»ng nh÷ng gi¸ trÞ g× vµ nh÷ng biÓu tr−ng ®ã ®· thËt sù lµ hiÖn®¹i ch−a ? §Ó thùc hiÖn ®−îc nh÷ng môc tiªu nghiªn cøu nµy chuÈn bÞ cho chuyªn ®Ò t¨ng tr−ëngkinh tÕ vµ c«ng b»ng x· héi phôc vô cho Héi nghÞ Trung −¬ng 4, chóng t«i sö dông sè liÖu thu®−îc qua cuéc kh¶o s¸t t¹i Hµ Néi th¸ng 9 n¨m 1992 trong khu«n khæ ®Ò tµi nghiªn cøu cÊp nhµn−íc vÒ Thùc tr¹ng c¬ cÊu x· héi vµ chÝnh s¸ch x· héi, m· sè KX04-02 1 do ViÖn X· héi häc tiÕnhµnh. Ph−¬ng ph¸p chän mÉu vµ kh¶o s¸t cña ®Ò tµi ®ã ®· ®−îc ¸p dông ®Ó thùc hiÖn cuéc nghiªncøu lÆp l¹i vµo th¸ng 5 n¨m 1997 nh»m ph©n tÝch so s¸nh vµ cè g¾ng t×m hiÓu phÇn nµo vÊn ®Ò®Æt ra ë trªn. Ba khu vùc ®−îc chän còng nh− trong cuéc kh¶o s¸t tr−íc lµ: tõ trung t©m Hµ Néi(hå Hoµn KiÕm) theo h−íng t©y nam c¾t vµnh ®ai thø nhÊt lµ ¤ Chî Dõa, vµnh ®ai thø hai lµ Ng·t− Së. §ã lµ nh÷ng n¬i mµ trong qu¸ khø ®Õn thêi ®iÓm 1992 ®· tõng cã thÓ coi lµ ranh giíi gi÷anéi thµnh vµ ngo¹i «. T¹i mçi khu vùc chän ngÉu nhiªn mét tr−êng phæ th«ng c¬ së: tr−êng Tr−ngV−¬ng ë trung t©m thµnh phè, tr−êng T« VÜnh DiÖn ë khu vùc gi÷a vµ tr−êng ThÞnh Quang ®¹idiÖn cho khu vùc ngo¹i vi. §èi t−îng ®−îc pháng vÊn lµ phô huynh cña häc sinh líp 9 - líp cuèicïng cña phæ th«ng c¬ së theo hÖ phæ th«ng 12 n¨m. Tõ danh s¸ch häc sinh líp 9 t¹i ba tr−êng nªutrªn, tæng céng cã 150 hé gia ®×nh víi 290 c¸ nh©n (t−¬ng øng 148 hé gia ®×nh víi 278 c¸ nh©n vµon¨m 1992) ®· ®−îc chän mét c¸ch ngÉu nhiªn vµ sau ®ã pháng vÊn b»ng b¶ng hái vÒ thu nhËp,tiªu dïng còng nh− nhiÒu khÝa c¹nh kh¸c nhau vÒ ®êi sèng cña hä. §èi t−îng ®−îc chän ®Ó phángvÊn lµ nhãm phô huynh häc sinh nãi trªn, ë mét chõng mùc nµo ®ã, ®ang lµ nh÷ng ng−êi lao ®éng1 Xem T−¬ng Lai: Kh¶o s¸t x· héi häc vÒ ph©n tÇng x· héi. Nhµ xuÊt b¶n Khoa häc X· héi. Hµ Néi-1995. Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn32 Mét sè khÝa c¹nh biÕn ®æi cña x· héi ViÖt Nam: nghiªn cøu tr−êng hîp Hµ Néië ®é tuæi (40-50 tuæi) cã nh÷ng ®ãng gãp tÝch cùc nhÊt cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ ®êi sèng cña häcã thÓ lµ tiªu biÓu cho ®a sè c− d©n ®« thÞ. §ã lµ dông ý cã c©n nh¾c cña chóng t«i khi chän mÉucho cuéc kh¶o s¸t nµy. B»ng mét gi¶ ®Þnh mang tÝnh ph−¬ng ph¸p, cuéc kh¶o s¸t t¹m ph©n chia x· héi ra thµnh 5nhãm theo thu nhËp tõ thÊp ®Õn cao, mçi nhãm 20% sè hé gia ®×nh, ®Ó so s¸nh vµ t×m hiÓu vÒ sùthay ®æi cña mçi nhãm sau 5 n¨m chuyÓn m¹nh qua nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®· diÔn ra nh− thÕnµo. §ång thêi, chóng t«i sÏ thö nhËn xÐt vÒ mét sè khÝa c¹nh mµ Hµ Néi ®ang cßn ch−a ®−îc thËtphï hîp so víi nh− nh÷ng x· héi hiÖn ®¹i th«ng th−êng kh¸c. 1. Nh÷ng ®Æc tÝnh c¸ nh©n: Tuæi trung b×nh cña nam giíi trong sè nh÷ng ng−êi ®−îc hái n¨m 1992 lµ 48 tuæi, n¨m1997 lµ 45,7 tuæi. Nh÷ng con sè t−¬ng øng ë phô n÷ lµ 43.5 vµ 41.9 tuæi. Sù chªnh lÖch vÒ tuæi t¸ccña ng−êi tr¶ lêi gi÷a c¸c nhãm thu nhËp kh¸c nhau kh«ng ®¸ng kÓ trõ nhãm cao nhÊt vµo n¨m1997 lµ h¬i trÎ h¬n mét chót. Sù gi¶m sót vÒ tuæi trung b×nh cña ng−êi tr¶ lêi sau 5 n¨m cã lÏ liªnquan ®Õn sù thay ®æi trong ®é tuæi kÕt h«n lÇn ®Çu vµ cïng víi nã lµ tuæi khi sinh con. Nh÷ngng−êi tr¶ lêi n¨m 1992 thuêng kÕt h«n vµo kho¶ng ®Çu thËp kû 70 vµ tuæi kÕt h«n lÇn ®Çu cña häë møc t−¬ng ®èi cao, nhÊt lµ ®èi víi n÷ (nam: 28.2 vµ n÷: 26.5). N¨m n¨m sau, d−íi t¸c ®éng cñahoµ b×nh, tuæi kÕt h«n ®· tôt xuèng møc thÊp lµ 26.5 cho nam vµ 23.2 cho n÷ (®iÒu tra n¨m 1997)®Ó råi sau ®ã cã t¨ng lªn chót Ýt: tuæi kÕt h«n trung b×nh ë thµnh thÞ theo Tæng ®iÒu tra d©n sèn¨m 1989 lµ 26.42 cho nam, 24.69 cho n÷ vµ theo ®iÒu tra BiÕn ®éng d©n sè 1/4/1993 t−¬ng øng lµ27.23 vµ 25 ...