Một số quan điểm lý thuyết về giới trong nghiên cứu gia đình - Vũ Mạnh Lợi

Nội dung bài viết "Một số quan điểm lý thuyết về giới trong nghiên cứu gia đình" đề cập đến một số lý thuyết khuynh hướng xung quanh vấn đề giới trong nghiên cứu gia đình hiện đại, nghiên cứu về bản chất của gia đình và sự vận hành của giới trong các nghiên cứu chuyên biệt về gia đình ở Việt Nam.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Một số quan điểm lý thuyết về giới trong nghiên cứu gia đình - Vũ Mạnh Lợi12 X· héi häc sè 4(72), 2000mét sè quan ®iÓm lý thuyÕt vÒ giíitrong nghiªn cøu gia ®×nh Vò M¹nh Lîi Gia ®×nh cã lÏ lµ mét trong nh÷ng ®Ò tµi ®−îc c¸c nhµ nghiªn cøu khoa häc x· héitrong nhiÒu chuyªn ngµnh quan t©m. Tïy thuéc vµo chç ®øng cña chuyªn ngµnh vµ nÒn t¶ngtri thøc s½n cã cña m×nh, mçi nhµ nghiªn cøu l¹i cã c¸ch tiÕp cËn riªng víi nh÷ng träng t©mnhÊt ®Þnh. NhiÒu ng−êi nh×n nh÷ng kh¸c biÖt trong c¸ch tiÕp cËn cña c¸c nhµ nghiªn cøuthuéc c¸c tr−êng ph¸i hay chuyªn ngµnh kh¸c nhau nh− nh÷ng quan ®iÓm lo¹i trõ nhau.§iÒu nµy ®· dÉn ®Õn nh÷ng tranh luËn kÐo dµi, vµ ®«i khi n¶y sinh nh÷ng chØ trÝch gay g¾tquan ®iÓm cña nhau mét c¸ch kh«ng cÇn thiÕt. Nh÷ng ng−êi theo ph¸i n÷ quyÒn (feminists) nh×n gia ®×nh nh− mét kiÕn tróc cã b¶nchÊt x· héi, phÇn nhiÒu do con ng−êi nghÜ ra vµ kh«ng dùa trªn c¬ së nh÷ng tÊt yÕu mangtÝnh tù nhiªn. Theo hä, c¸c vai trß trong gia ®×nh lµ kÕt qu¶ ®· ®Þnh tr−íc cña c¸c quan hÖquyÒn lùc mµ theo ®ã nam giíi cã quyÒn g¸n nh÷ng c«ng viÖc nhÊt ®Þnh cho phô n÷ vµ lo¹itrõ hä khái c¸c c«ng viÖc kh¸c. Nh÷ng nhµ kinh tÕ (Becker, England vµ Farkas) th× lËp luËnr»ng gia ®×nh ®−îc kiÕn tróc theo trôc c¸c lîi Ých kinh tÕ. Nh÷ng nhµ nghiªn cøu theo thuyÕtsinh häc x· héi l¹i tin r»ng tæ chøc gia ®×nh bÞ quy ®Þnh rÊt nhiÒu bëi viÖc sinh con vµ c¸ckh¸c biÖt sinh häc kh¸c gi÷a nam vµ n÷. Nh÷ng nhµ x· héi häc còng cã nh÷ng c¸ch tiÕp cËnkh¸c vµ hä ph¶n øng kh¸ gay g¾t víi nh÷ng c¸ch nh×n trªn. Mét sè nhµ x· héi häc vÒ c¬ b¶ncho r»ng c«ng nghÖ cã thÓ lµ mét yÕu tè tæ chøc chÝnh cña ®êi sèng gia ®×nh (Huber); nh÷ngng−êi kh¸c gi¶i thÝch viÖc g¸n cho phô n÷ c¸c vai trß cã tÝnh néi trî (trong khu«n khæ hé gia®×nh) nh− mét ®Æc ®iÓm cã tÝnh ®Þa vÞ v¨n hãa (Collin). Bµi viÕt nµy ®Ò cËp ®Õn mét sè khuynh h−íng lý thuyÕt xung quanh vÊn ®Ò giíi trongnghiªn cøu gia ®×nh hiÖn ®¹i. Kh«ng cã tham väng tr×nh bµy vÒ mäi quan ®iÓm, t«i chØ chänläc nh÷ng quan ®iÓm chÝnh ®ang ®−îc nhiÒu nhµ nghiªn cøu quan t©m. Hy väng lµ nh÷ngquan ®iÓm lý thuyÕt nµy cã nhiÒu ®iÒu h÷u Ých cho c¸c nghiªn cøu vÒ b¶n chÊt cña gia ®×nhvµ sù vËn hµnh cña nã trong c¸c nghiªn cøu chuyªn biÖt vÒ gia ®×nh ë ViÖt Nam. * * * ThÕ kû 20 ®· chøng kiÕn nh÷ng thay ®æi to lín cña tæ chøc gia ®×nh trªn toµn thÕ giíi.Møc ®é thay ®æi khiÕn mçi ng−êi trong chóng ta ®Òu cã thÓ c¶m nhËn vµ quan s¸t trùc quan®−îc trong cuéc ®êi m×nh mµ kh«ng cÇn ®Õn nh÷ng con sè thèng kª chÆt chÏ. Sù gi¶m nhanhchãng møc sinh, tuæi kÕt h«n ®−îc n©ng cao vµ mét bé phËn d©n c− kh«ng hÒ kÕt h«n trongsuèt cuéc ®êi, sù xuÊt hiÖn vµ gia t¨ng cña h×nh thøc chung sèng nh− vî chång mµ kh«ng cãkÕt h«n, sù gia t¨ng ly h«n, sinh con ngoµi gi¸ thó, sù gia t¨ng tû lÖ tham gia lao ®éng ngoµigia ®×nh cña phô n÷, sù gia t¨ng sè l−îng gia ®×nh do phô n÷ lµm chñ hé, nh÷ng thay ®æi Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn Vò M¹nh Lîi 13quan träng trong c¸c luËt liªn quan ®Õn h«n nh©n, gia ®×nh, vµ ly h«n-sù phæ biÕn ngµy cµngréng r·i cña c¸c ph−¬ng ph¸p tr¸nh thai, sù thay ®æi trong viÖc ra quyÕt ®Þnh vÒ t¸i sinh s¶ncña gia ®×nh, nh÷ng thay ®æi lín trong c¸c quan hÖ gi÷a vî vµ chång, gi÷a cha mÑ vµ con c¸i,sù thay ®æi c¸c chuÈn mùc liªn quan ®Õn c¸c quan hÖ t×nh dôc,v.v... - tÊt c¶ ®Òu lµ c¸c hiÖnt−îng cña thêi hiÖn ®¹i. TÝnh chÊt phøc t¹p vµ ®a d¹ng cña nh÷ng thay ®æi nµy ®· th¸ch thøcnh÷ng ý t−ëng cò vÒ gia ®×nh vµ kªu gäi nh÷ng t×m tßi míi vÒ b¶n chÊt cña gia ®×nh. Cã lÏ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò g©y nhiÒu tranh c·i nhÊt vÒ c¸c dµn xÕp trong gia ®×nh,vai trß cña nam vµ n÷, ng−êi trÎ tuæi vµ ng−êi giµ, c¸c quan hÖ cña hä trong gia ®×nh, vµ c¸chµm ý cña nh÷ng dµn xÕp nµy ®èi víi c¸c tæ chøc x· héi kh¸c lµ møc ®é mµ theo ®ã c¸c dµnxÕp trong gia ®×nh phô thuéc vµo cÊu t¹o sinh häc cña nam vµ n÷, vµ møc ®é mµ theo ®ã c¸cquan hÖ gia ®×nh bÞ quy ®Þnh bëi c¸c yÕu tè x· héi vµ v¨n hãa. Nh÷ng ng−êi theo quyÕt ®ÞnhluËn sinh häc cho r»ng chän läc tù nhiªn ®· cÊy vµo con ng−êi ý muèn1 truyÒn cho ®êi sauc¸c gen cña m×nh vµ phÇn nhiÒu, cã thÓ lµ hÇu hÕt, hµnh vi [con ng−êi] ®−îc kÝch thÝch bëixung l−îng sinh häc bªn trong nµy (innate impulse) ®Ó thÊy ®−îc m· di truyÒn cña m×nh tånt¹i (xem Epstein 1988: 47). Hä lËp luËn r»ng, nh÷ng kh¸c biÖt gi÷a nam vµ n÷ trong c¸c vaitrß x· héi, cÊu tróc thø bËc x· héi, trong c¸c quan hÖ quyÒn lùc, ph©n c«ng lao ®éng, v.v..trong gia ®×nh vµ gi÷a gia ®×nh vµ x· héi réng lín h¬n cã thÓ quy vÒ nh÷ng kh¸c biÖt ®· ®−îcch−¬ng tr×nh hãa vÒ mÆt sinh häc gi÷a hai giíi tÝnh nh− nh÷ng kh¸c biÖt gi÷a nam vµ n÷ vÒc¸c chiÕn l−îc t¸i sinh s¶n, c¸c h ...