Một số vấn đề đặt ra trong quá trình phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam

Bài viết Một số vấn đề đặt ra trong quá trình phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam trình bày: Quá trình phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa đạt được nhiều thành công và cũng đặt ra nhiều vấn đề cần giải quyết như: Chất lượng tăng trưởng chưa cao; cơ cấu kinh tế chưa hợp lý; các nguồn lực chưa được huy động và sử dụng hiệu quả,... Mời các bạn cùng tham khảo.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Một số vấn đề đặt ra trong quá trình phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam Mét sè vÊn ®Ò ®Æt ra trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam L­¬ng Xu©n Quú* ** NguyÔn Anh TuÊn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX (4/2001) chÝnh thøc ®­a ra kh¸i niÖm “kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa”1 vµ kh¼ng ®Þnh nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa lµ m« h×nh tæng qu¸t cña n­íc ta. Tíi §¹i héi X (2006) tiÕp tôc kh¼ng ®Þnh: “®Ó ®i lªn x· héi chñ nghÜa, chóng ta ph¶i ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa”2. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ®· ®¹t ®­îc nhiÒu thµnh c«ng vµ còng ®Æt ra nhiÒu vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt nh­: chÊt l­îng t¨ng tr­ëng ch­a cao; c¬ cÊu kinh tÕ ch­a hîp lý; c¸c nguån lùc ch­a ®­îc huy ®éng vµ sö dông hiÖu qu¶; m«i tr­êng tù nhiªn ë nhiÒu n¬i bÞ huû ho¹i, « nhiÔm nÆng; c¸c yÕu tè thÞ tr­êng ch­a ®­îc h×nh thµnh vµ vËn hµnh th«ng suèt; kho¶ng c¸ch chªnh lÖch gi÷a thµnh thÞ vµ n«ng th«n, gi÷a ng­êi giµu vµ ng­êi nghÌo cã chiÒu h­íng gia t¨ng… C¸c vÊn ®Ò trªn ®· ®­îc c¸c nhµ nghiªn cøu ®Ò cËp d­íi nhiÒu gi¸c ®é kh¸c nhau vµ ®· ®­îc ph©n tÝch kh¸ s©u s¾c trong B¸o c¸o tæng kÕt 20 n¨m ®æi míi. Trong khu«n khæ bµi viÕt nµy, chóng t«i chØ ®Ò cËp ®Õn mét sè * GS. TSKH. Tr­êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n ThS. Tr­êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n 1 §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (2001): V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi . 2 §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam: B¸o c¸o chÝnh trÞ cña BCH Trung ­¬ng kho¸ IX t¹i §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø X. ** 50 T¹p chÝ Khoa häc x· héi ViÖt Nam – 6/2009 vÊn ®Ò míi ph¸t sinh trong thêi gian gÇn ®©y. Trong mçi vÊn ®Ò ®Æt ra, c¸c t¸c gi¶ cè g¾ng ®­a ra nh÷ng nhËn ®Þnh vµ minh chøng tæng qu¸t nhÊt, ®ång thêi chØ ra c¸c ®Þnh h­íng gi¶i quyÕt vÊn ®Ò trong mèi quan hÖ víi qu¸ tr×nh x©y dùng vµ vËn hµnh nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë ViÖt Nam. Mét lµ, víi viÖc gia nhËp WTO, nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®· trë thµnh mét chñ thÓ míi trong luËt ch¬i toµn cÇu ®Çy phøc t¹p víi t¸c ®éng ®a chiÒu, viÖc x¸c ®Þnh c¬ së ®Ó æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn trong bèi c¶nh biÕn ®éng liªn tôc cña kinh tÕ toµn cÇu cã ý nghÜa hÕt søc quan träng. NÒn kinh tÕ ViÖt Nam sÏ cã nhiÒu c¬ héi ®Ó ®¹t ®­îc tèc ®é t¨ng tr­ëng cao nh­ng còng dÔ bÞ ¶nh h­ëng vµ tæn th­¬ng tr­íc nh÷ng biÕn ®éng nhá cña nÒn kinh tÕ toµn cÇu vµ nÒn kinh tÕ cña c¸c n­íc thµnh viªn. Chóng ta gia nhËp WTO muén h¬n rÊt nhiÒu so víi c¸c quèc gia kh¸c, vµ víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÊp h¬n. ChÝnh v× vËy, chñ ®éng x©m nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi; ®ãn nhËn nh÷ng dßng vèn, hµng ho¸ vµ tri thøc míi cña thÕ giíi ph¶i ®­îc dùa trªn 2 nÒn t¶ng: (1) cÇu néi ®Þa më réng ®ñ lín vµ (2) h¹ tÇng kü thuËt vµ h¹ tÇng x· héi ®­îc ®¶m b¶o. CÇu néi ®Þa më réng ®­îc x©y dùng dùa trªn 2 cÇu phÇn: (1) nhu cÇu cña thÞ tr­êng trong n­íc vµ (2) nhu cÇu cña thÞ tr­êng n­íc ngoµi ®èi víi nh÷ng hµng ho¸ mµ ViÖt Nam cã lîi thÕ vµ ®é co d·n cña nã kh«ng lín tr­íc nh÷ng biÕn ®éng cña t×nh h×nh kinh tÕ thÕ giíi. CÇu néi ®Þa më réng ®­îc x¸c ®Þnh trong tõng giai ®o¹n vµ lµ c¬ së ®Ó x©y dùng chiÕn l­îc, quy ho¹ch ph¸t triÓn c¸c ngµnh s¶n xuÊt, t¹o sù liªn kÕt chÆt chÏ gi÷a c¸c ngµnh kinh tÕ ®Ó h×nh thµnh mét c¬ cÊu kinh tÕ bÒn v÷ng. H¹ tÇng kü thuËt hay cßn gäi lµ phÇn cøng cña nÒn kinh tÕ, tr­íc ®©y ®­îc hiÓu ®¬n gi¶n lµ h¹ tÇng giao th«ng, thuû lîi, viÔn th«ng, ®iÖn, khu c«ng nghiÖp, v.v… Tuy nhiªn h¹ tÇng kü thuËt trong nÒn kinh tÕ míi cÇn ®­îc më réng h¬n gåm hÖ thèng ph©n phèi; hÖ thèng hËu cÇn kinh doanh (logistics); hÖ thèng tµi chÝnh trî gióp cho ho¹t ®éng th­¬ng m¹i vµ s¶n xuÊt; hÖ thèng th«ng tin… Ph¸t triÓn h¹ tÇng kü thuËt kh«ng chØ ®ßi hái sù hiÖn ®¹i vµ ®ång bé mµ cßn ph¶i hµi hoµ víi m«i tr­êng tù nhiªn vµ h¹ tÇng x· héi. H¹ tÇng x· héi chÝnh lµ tri thøc, v¨n ho¸, m«i tr­êng ph¸p lý vµ quy t¾c øng xö gi÷a c¸c chñ thÓ tham gia nÒn kinh tÕ. H¹ tÇng x· héi kh«ng nh÷ng t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn hiÖu qña vËn hµnh, mµ cßn lµ ®éng lùc quan träng nhÊt cho sù ph¸t triÓn cña mçi nÒn kinh tÕ trong 50 n¨m th× h¹ tÇng x· héi sÏ b¶o ®¶m cho sù ph¸t triÓn l©u dµi vµ tr­êng tån cña chÕ ®é, cña d©n téc. Ph¸t triÓn h¹ tÇng x· héi lµ mét qu¸ tr×nh khã kh¨n, l©u dµi, khã ®Þnh l­îng, do ®ã dÔ bÞ ®Æt ë vÞ trÝ thø yÕu so víi ph¸t triÓn h¹ tÇng kü thuËt. Mét sè vÊn ®Ò ®Æt ra… 51 Hai lµ, møc ®é phøc t¹p vµ ®a d¹ng trong c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®ang ®Æt Nhµ n­íc tr­íc lùa chän quyÕt ®Þnh: lµm g× vµ ®Þnh h­íng c¸c chñ thÓ kh¸c lµm nh­ thÕ nµo? Trong NghÞ quyÕt §¹i héi IX, NghÞ quyÕt §¹i héi X vµ gÇn ®©y nhÊt lµ NghÞ quyÕt Héi nghÞ trung ­¬ng 6 (kho¸ X), §¶ng ta tiÕp tôc kh¼ng ®Þnh cÇn nhanh chãng x©y dùng vµ hoµn thiÖn thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, trong ®ã x¸c lËp râ vai trß cña Nhµ n­íc vµ mèi quan hÖ gi÷a thÓ chÕ kinh tÕ cña Nhµ n­íc víi c¸c thiÕt chÕ kinh tÕ phi Nhµ n­íc. NÒn kinh tÕ ®· ph¸t triÓn víi quy m«, tÝnh chÊt phøc t¹p vµ møc ®é ®a d¹ng gÊp nhiÒu lÇn tr­íc ®©y. Nhµ n­íc kh«ng thÓ m·i lµm thay nh÷ng chøc n¨ng cña thÞ tr­êng vµ c¸c chñ thÓ kh¸c. Gi¶i quyÕt mèi quan hÖ Nhµ n­íc, thÞ tr­êng vµ c¸c thiÕt chÕ x· héi còng chÝnh lµ viÖc x¸c lËp râ rµng n¨m trô cét trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc: (1) C¸c c«ng d©n cña n­íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam; (2) Nhµ n­íc ViÖt Nam – Nhµ n­íc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa; (3) NÒn kinh tÕ ViÖt Nam – nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng; (4) C¸c gia ®×nh hoÆc céng ®ång ng­êi ViÖt Nam vµ (5) C¸c tæ chøc tËp thÓ tù nguyÖn (cßn gäi lµ x· héi d©n sù). Chóng ta, vÒ c¬ b¶n, ®· x¸c lËp ®­îc nguyªn t¾c x©y dùng ®­îc mèi quan hÖ gi÷a 4 trô cét ®Çu nh­ng vÊn cßn thiÕu c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn ®Ó ®Þnh h×nh ho¹t ®éng cña x· héi d©n sù. Tuy nhiªn, nh÷ng vÊn ®Ò cña nÒn kinh tÕ ®Æt ra thêi gian võa qua, ®Æc biÖt lµ sau khi ViÖt Nam gia nhËp WTO cho thÊy Nhµ n­íc kh«ng thÓ gi¶i quyÕt ®­îc hoÆc gi¶i quyÕt kh«ng hiÖu qu¶ b»ng c¸c hiÖp héi ngµnh nghÒ, b»ng c¸c liªn kÕt tù nguyÖn cña nh÷ng th­ ...