Một số vấn đề về thời điểm đặc xá

Thời điểm đặc xá là điểm mốc thời gian đánh dấu việc thẩm quyền đặc xá được thực hiện trên thực tế. Bài viết trình bày về ý nghĩa của thời điểm đặc xá, quan điểm và cách tiếp cận của các nước về thời điểm đặc xá, bình luận về thời điểm đặc xá theo Luật hiện hành, Dự thảo Luật Đặc xá (sửa đổi) và một số kiến nghị.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Một số vấn đề về thời điểm đặc xá BAÂN VÏÌ DÛÅ AÁN LUÊÅT MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ THỜI ĐIỂM ĐẶC XÁ Nguyễn Đình Quyền* * TS. Viện trưởng Viện Nghiên cứu Lập pháp, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội. 1. Đặt vấn đề năm chẵn, có đợt vào năm lẻ; có đợt nhân Thời điểm đặc xá là điểm mốc thời gian dịp Tết Nguyên đán, đợt khác lại vào ngày đánh dấu việc thẩm quyền đặc xá được thực Quốc khánh. hiện trên thực tế. Quyết định thời điểm đặc Dự án Luật Đặc xá (sửa đổi) đang được xá là nội dung quan trọng của thẩm quyền Quốc hội thảo luận cho ý kiến, trong đó, thời đặc xá - thường được giao cho nguyên thủ điểm đặc xá là một vấn đề nhận được sự quan quốc gia (NTQG)1. Thời điểm đặc xá là căn tâm của công chúng và còn ý kiến khác nhau cứ phát sinh, chấm dứt quyền, nghĩa vụ của từ phía đại biểu Quốc hội. Tham luận này sẽ nhiều chủ thể có liên quan và còn cho thấy nghiên cứu một số vấn đề liên quan đến “thời số lần thực hiện quyền, qua đó là số lượng điểm đặc xá”. người được đặc xá. 2. Ý nghĩa của thời điểm đặc xá Ở Việt Nam, theo Hiến pháp năm Một cách cơ bản nhất, thời điểm đặc 2013 và Luật Đặc xá năm 2007, thẩm xá hướng tới 2 vấn đề: quyền đặc xá được trao cho Chủ tịch nước; thời điểm đặc xá không được ấn định vào (i) Để phân biệt, tạo giá trị riêng của ngày, giờ cụ thể mà do Chủ tịch nước quyết đặc xá trong hệ thống các biện pháp hình sự định dựa trên yêu cầu thực tiễn và một số mang tính nhân đạo, khoan hồng của Nhà cơ sở pháp lý nhất định. Thực tế 10 năm nước; trong đó, có một số biện pháp trao qua, thời điểm đặc xá được Chủ tịch nước cho NTQG. Đây là ý nghĩa cơ bản, bao trùm quyết định cũng khác nhau. Chỉ xét riêng nhất của thời điểm đặc xá; đối với đặc xá nhân sự kiện trọng đại, ngày (ii) Để phân loại các hình thức đặc xá, lễ lớn của đất nước thì có đợt thực hiện vào qua đó, giới hạn về số lần, số lượng người 1 Theo Hiến pháp Ý năm 2006, Tổng thống và Nghị viện đều có quyền đặc xá 28 Số 14(366) T6/2018 BAÂN VÏÌ DÛÅ AÁN LUÊÅT được đặc xá và bảo đảm tính công khai, minh thời đứng đầu hành pháp, cần phải hiểu đây bạch của pháp luật, tạo cơ sở pháp lý để các là thẩm quyền có được từ vai trò đứng đầu cá nhân, tổ chức có liên quan chủ động thực nhà nước chứ không phải vai trò đứng đầu hiện quyền và nghĩa vụ của mình. chính phủ; việc các cơ quan hành pháp tham Về vấn đề thứ nhất: Đặc xá là biện gia quy trình là để phục vụ NTQG hoặc thực pháp hình sự đặc biệt được tạo ra để giải hiện thẩm quyền “kháng nghị”3 của mình tới quyết những nhiệm vụ chính trị mang tính NTQG. Điều này lý giải vì sao, Uỷ ban về tình huống. Bởi, để giải quyết những nhiệm đặc xá luôn thuộc cơ cấu của thiết chế NTQG vụ đó thì thời điểm là yếu tố quan trọng nhất - hoặc là thiết chế độc lập do NTQG thành lập. có thể là yêu cầu cao nhất của nhiệm vụ hoặc Như vậy, từ góc độ phân quyền, đặc xá được là yếu tố quyết định tới hiệu quả, giá trị của tạo ra để giải quyết những nhiệm vụ chính trị, tương tự như các biện pháp khác được trao nhiệm vụ. cho lập pháp và NTQG. Phạm vi bài viết này không cho phép + Về vai trò, chức năng: Đối với các nghiên cứu toàn bộ hệ thống các biện pháp biện pháp được giao cho lập pháp và NTQG hình sự mang tính nhân đạo, khoan hồng của thì: Đại xá (amnesty) là biện pháp hướng tới Nhà nước để chỉ ra lý thuyết phân định thẩm hoà giải, thống nhất dân tộc (tha tất cả hoặc quyền thực hiện các biện pháp này giữa các chủ yếu là tù chính trị); Ân giảm án tử hình nhánh quyền lực nhà nước và vai trò, chức (reprieve) hướng tới tính nhân đạo (quyền năng của từng biện pháp. Nhưng, tất yếu, sống của con người); Đặc xá (pardon) cũng mỗi biện pháp được tạo ra đều có lý do và hướng tới tính nhân đạo nhưng là về quyền đảm nhiệm một vai trò, chức năng nhất định. tự do4; Tại ngoại tạm thời (respite) hướng - Về phân quyền: Các biện pháp hình sự tới tính nhân văn (thường liên quan đến y tế, nêu trên mang tính tài phán nên đương nhiên sức khoẻ, thậm chí là đạo đức, tôn giáo…); sẽ do tư pháp đảm nhiệm. Tuy nhiên, để kiểm Chuyển giảm hình phạt (commutation of soát quyền lực nhà nước (QLNN) thì một số punishment) và phục hồi quyền (restoration biện pháp được trao cho lập pháp và NTQG, of rights) hướng tới công bằng, công lý (sửa cụ thể hơn là thiết lập cơ chế để sửa lỗi khách sai hoặc kh ...