Nghiên cứu đặc điểm thực vật của dược liệu lá đắng thu hái ở Nghệ An

Bài viết trình bày kết quả nghiên cứu đặc điểm thực vật, giám định tên khoa học để làm cơ sở tiêu chuẩn hóa dược liệu và việc nghiên cứu thành phần hóa học của lá đắng.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Nghiên cứu đặc điểm thực vật của dược liệu lá đắng thu hái ở Nghệ AnNGHIÊN CỨU - TRAO ĐỔI NGHIÊN CỨU ĐẶC ĐIỂM THỰC VẬT CỦA DƯỢC LIỆU LÁ ĐẮNG THU HÁI Ở NGHỆ AN n ThS. Hồ Thị Dung, ThS. Trần Thị Oanh, ThS. Nguyễn Thị Minh Thúy ThS. Phạm Thị Hải Yến, ThS. Nguyễn Thu Hằng, ThS. Đặng Thị Vân Anh Khoa Dược - Trường Đại học Y khoa Vinh I. ĐẶT VẤN ĐỀ II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN Cây lá đắng (Vernonia amygdalia Del.) CỨUcó nguồn gốc từ châu Phi, được di thực vào 1. Đối tượng nghiên cứuViệt Nam, thường được dân gian quen gọi Cây lá đắng được trồng tại thành phố Vinh, tỉnhdưới nhiều tên khác nhau như: khổ diệp thụ, Nghệ An. Mẫu cây được thu hái vào ngày 25/05/2018,mật gấu miền Nam hay Nam Phi diệp. Cây đủ tiêu chuẩn định tên khoa học (thân, cành, lá, hoa).lưu truyền rộng rãi trong nhân dân và được Thân, lá, rễ cây lá đắng được sử dụng nghiên cứu bộtsử dụng rất phổ biến. Người bị bệnh cao dược liệu. Dược liệu sau khi thu hái, đem rửa sạch, cắthuyết áp, đái tháo đường, rối loạn tiêu nhỏ, phơi ở nơi thoáng mát, sấy khô ở 55-600C trong tủhóa… có sử dụng kèm nước lá đắng nhận sấy, có quạt thông gió. Sau khi sấy khô, dược liệu đượcthấy ổn định đường huyết lúc đói, ổn định nghiền thành bột thô và bảo quản trong túi nilon kín, đểtình trạng rối loạn đại tiện, tăng cảm giác nơi thoáng mát, khô ráo.ngon miệng… Đặc biệt, những người bị say 2. Phương pháp nghiên cứurượu, ngộ độc rượu, sử dụng nước lá đắng - Phương pháp hình thái so sánh được sử dụng đểcũng có hiệu quả rõ rệt. Cách dùng loài cây định tên khoa học của cây lá đắng qua việc phân tích,này rất đơn giản, lá đem nấu như một loại mô tả các đặc điểm hình thái, so sánh với các tài liệu đãrau xanh hoặc sử dụng lá, thân tươi hoặc công bố về phân loại thực vật [1], [2], [3], [4].phơi khô hãm uống như nước chè. Hiện nay, - Nghiên cứu đặc điểm hiển vi của dược liệu bằngchưa có công bố nào về đặc điểm thực vật phương pháp mô tả thực nghiệm [5], [6], [7], [8].và thành phần hóa học của cây lá đắng trồng III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨUở Nghệ An. Để làm rõ thêm đặc điểm và 1. Đặc điểm hình thái thực vậtnâng cao giá trị sử dụng của loài cây này, Cây thân gỗ nhỏ, mọc thẳng, hình trụ tròn, cao 1-3m.nhóm nghiên cứu đã thực hiện đề tài Thân cành khi non có màu xanh, nhiều lông bao phủ bên“Nghiên cứu đặc điểm thực vật và thành ngoài, khi trưởng thành có màu xám, nhám, có nhiều nốtphần hóa học của dược liệu lá đắng thu hái sần. Lá đơn mọc so le, phiến lá hình trứng hoặc bầu dục,ở Nghệ An”. Trong bài báo này, chúng tôi đầu và gốc lá nhọn, mặt trên màu sẫm, mặt dưới nhạt.trình bày kết quả nghiên cứu đặc điểm thực Hệ gân lá hình lông chim, gân chính nổi rõ. Lá có lôngvật, giám định tên khoa học để làm cơ sở mềm, vị đắng, không có lá kèm. Cuống lá màu xanh,tiêu chuẩn hóa dược liệu và việc nghiên cứu hình trụ, phía trên hẹp lại, dài khoảng 1-3cm, có nhiềuthành phần hóa học của lá đắng. lông. Mép lá có khía răng cưa nhỏ (hình 1). [30] Tạp chíSỐ 12/2018 KH-CN Nghệ An NGHIÊN CỨU - TRAO ĐỔI Cụm hoa ngù đầu, màu trắng, mọc ở nách phấn hình cầu gai, màu trắng. Bộ nhụy gồm 2 lá noãnlá hoặc đầu ngọn cành. Tổng bao lá bắc 3-4 dính nhau, tạo thành bầu dưới 1 ô, mỗi ô chứa 1 noãn,hàng, màu xanh, mặt ngoài có nhiều lông đính noãn gốc. Bầu nhụy màu trắng, hình trụ dàitrắng mịn. Hoa đều, lưỡng tính, mẫu 5. khoảng 2-4mm. Trên đỉnh bầu có đĩa mật hình mâmCuống hoa ngắn, hình trụ, màu xanh, có lông, màu vàng nhạt. Vòi nhụy dạng sợi, màu trắng, dàiphía dưới tạo thành ống, dài khoảng 5-6mm, 8mm, phía trên tách ra mang 2 đầu nhụy. Đầu nhụyphía trên hơi loe ra và chia thành 5 thùy, hình dạng sợi dài 2-3mm. Quả bế, thuôn dài khoảng 2-3mm,tam giác, dài khoảng 3mm. Bộ nhị gồm 5 nhị có chùm lông ở đầu (hình 1).đều, dính nhau ở bao phấn, tạo thành 1 ống Mẫu nghiên cứu được mô tả và đối chiếu với mô tảbao quanh vòi nhụy, 5 chỉ nhị rời dạng sợi theo các tài liệu tham khảo [1], [2], [3], [4], được xácmảnh, màu trắng. Chỉ nhị dính với ống tràng định là loài VernoniaAmygdalinaDel., họ Cúc (Aster-hoa. Bao phấn 2 ô, màu trắng, đính đáy. Hạt aceae). Hình 1. Đặc điểm hình thái thực vật của dược liệu lá đắng ở Nghệ An 1. Cây mọc tại thực địa; 2. Thân non lá đắng; 3. Thân già lá đắng; 5, 6. Mặt trên, mắt dưới lá cây lá đắng; 4, 7. Hoa cây lá đắng 2. Đặc điểm vi học Sau khi phát triển thành thân già, tầng phát sinh bần 2.1. Đặc điểm vi phẫu thân cây - lục bì sinh ra bần và lục bì, tế bào hình chữ nhật, xếp Mặt cắt ngang thân cây có hình gần tròn. thành dãy xuyên tâm và vòng đồng tâm. Mô cứng gồmLớp ngoài cùng là biểu bì gồm một lớp hình nhiều tế bào hình đa giác, xếp thành từng bó nằm baochữ nhật, kích thước nhỏ, lớp cutin mỏng. quanh libe cấp 2. Libe cấp 2 cấu tạo từ các tế bào hìnhTrên biểu bì có nhiều lông che chở đa bào. chữ nhật, vách mỏng bằng cellulose xếp thành dãyDưới lớp biểu bì có mô dày góc gồm 3-5 lớp xuyên tâm, xếp sát nhau tạo thành vòng gần như liêntế bào hình đa giác thành dày, không đều. Mô tục bao quanh gỗ. Tầng phát sinh l ...