Nghiên cứu lịch sử các thời kỳ Việt Nam (Tập 5): Phần 2

Phần 2 cuốn sách "Nghiên cứu lịch sử các thời kỳ Việt Nam - Tập 5" giới thiệu tới người đọc các nội dung: Thương nghiệp; quan hệ đối ngoại; phong trào đấu tranh của các tầng lớp nhân dân; văn hóa; âm mưu xâm lược của thực dân Pháp. Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Nghiên cứu lịch sử các thời kỳ Việt Nam (Tập 5): Phần 2 Chirtmg VI THƯƠNG NGHIỆP Bước sang thế kỷ XIX, trong điều kiện chính quyền trung ươngđược củng cố, đất nước không còn tình trạng chia cắt, quốc giathống nhất, cũng như một số ngành kinh tế khác, thương nghiệp cóđiều kiện để phát triển. I. NỘI THƯƠNG l ề H oạt động thưong nghiệp của Nhà nước Trong hoạt động thương nghiệp của Nhà nước ở nửa đầu thế kỷXIX, người ta thấy nổi bật vai trò của Nhà nước trong các khâu thumua, trưng mua các loại hàng hóa, việc đúc tiền và thống nhất tiềntệ, việc định ra và thống nhất các dụng cụ đo lường trong cả nước. Thu mua các loại hàng hóa Cũng như ờ những triều đại trước, ngoài việc thu gom hàng hóabằng con đường thu thuế, Nhà nước vẫn tiến hành việc thu muathường kỳ hàng năm các loại sản vật hàng hóa. Việc thu mua các loại kim loại như vàng, bạc, đòng, chì, kẽm,gang sắt... được Nhà nước coi trọng hàng đầu vì đây là lĩnh vựchàng hóa Nhà nước độc quyền, không cho phép người dân đượcmua bán riêng. - Đồng: Đồng là sàn phẩm được Nhà nước chú trọng thu muabời nó là thứ nguyên liệu cần thiết để đúc tiền, chế tạo vũ khí vàsản xuất các thứ đồ gia dụng. Các mỏ đồng nước ta đều tập trung ởphía Bắc nên hầu hết các trấn, thành phía Bắc đều được huy động 383LỊCH SỬ VIỆT NAM - TẬP 5vào việc thu mua đòng. Đó là các địa phương như Hà Nội, HảiDương, Sơn Tây, Bắc Ninh, Tuyên Quang, Hưng Hoá, trong đó chicó Tuyên Quang và Hưng Hoá là có mỏ đồng đang khai thác. Riêngmỏ đồng Tụ Long ở Tuyên Quang hàng năm phải bán cho Nhànước 100.000 cân đồng với giá khi cao nhất là 10 lạng bạc, khi thấpnhất là 7,5 lạng bạc cho 100 cân1. Để đảm bảo số lượng đồng thumua khi cần thiết, Nhà nước còn cấp trước tiền cho các hộ khaithác đồng. - Vàng bạc: Vàng, bạc là hai thứ kim loại quý, nó không chi cógiá trị sử dụng khi dùng chế tác các đồ trang sức, trang trí nội thấtcho Hoàng gia, mà còn dùng để trao đổi, tích luỹ. Chính vì vậyvàng bạc là hai thứ kim loại mà Nhà nước đặc biệt chú ý để thumua. Nhà nước có hai cách thu mua vàng: Thứ nhất, tiến hành muatrực tiếp tại các mỏ vàng. Chi dụ của bộ Hộ vào năm 1831: Cácchủ mỏ hàng năm ngoài số vàng phải nộp theo thuế lệ, mỗi mò phảibán cho Nhà nước 50 lạng vàng2. Cách thứ hai, Nhà nước giao chocác tinh phải mua một số lượng nhất định theo giá của Nhà nướcđặt ra. Thí dụ, riêng trong năm 1841, tất cả các tinh Hà Nội, TháiNguyên, Bắc Ninh, Sơn Tây, Hưng Hoá, Tuyên Quang đều phảimua xấp xi 100 lạng vàng cho Nhà nước. - Thóc gạo: Nhà nước thòi Nguyễn thu mua thóc gạo khôngtheo định kỳ bởi hàng năm số thóc gạo thu ở nguồn thuế là chính.Chủ yếu số thóc gạo được thu mua trong những dịp đặc biệt như phảichu cấp cho quân tính trong những chiến dịch đàn áp các cuộc nổi dậyhay kiểm thóc trong các kho dự trữ thấy bị thiếu hụt nhiều, v.v... Năm1815, thành Gia Định mua thêm số thóc là 231.766 hộc với giá mỗihộc 2 tiền 30 đồng3. Năm 1827, trấn Biên Hoà được lệnh mua 51. Trương Thị Yến, Chính sách thương nghiệp của triều Nguyễn nứa đầu thế kỷ XIX, Luận án Tiến sĩ, Viện Sử học, 2003, tr. 63.2. Thực lục, tập m, sđd, tr. 214.3. Hội điển, Nxb. Thuận Hoá, Huế, 1993, tập V, tr. 35.384 Chương VI. T hư ơng nghiệpvạn hộc, Bình Thuận mua 3 vạn hộc1. Năm 1835, ở cả Bắc Kỳ vàNam Kỳ đều có binh biến nên năm này tất cá các tinh đều phải thumua thóc cho Nhà nước. Riêng thóc nếp là thứ triều đình cần dùngcho những dịp tế lễ hội hè... được mua thường xuyên hàng năm là1.100 hộc, thường giao cho Bắc thành đảm nhiệm. Giá thu muathóc nếp vào năm 1834 là 4 quan 1 hộc. Mặt hàng thứ ba trong danh mục thu mua của triều đình là cácsản vật địa phương như đường, mắm, sơn, mật ong, hồ tiêu, sanhân, sừng tê, ngà voi, v.v... Các loại gia súc, gia cầm như trâu, bò,gà... hải sản như cá, tôm, cua, hải sâm, mực, v.v... cũng là đốitượng được Nhà nước thu mua. Đường-. Đường là sàn vật chính của hai tinh Quảng Nam, QuàngNgãi. Mức thu mua trung bình mỗi năm là 20 vạn cân. Giá thu muacủa Nhà nước mỗi năm một khác, chước lượng theo giá thị trường. Bảng 36: Giá đường Nhà nước thu mua Năm Đon vị Loại đirờng Tiền 1 12 quan 1821 100 cân 2 11 quan 3 10 quan 5 tiền 1 7 quan 5 tiền 1823 100 cân 2 7 quan 3 6 quan 5 tiền Nguồn: Hội điển sự lệ, tập V, sđd. Bảng trên cho thấy giá thu mua đường ở năm cao nhất (1821),và giá thu mua ở năm thấp nhất (1823). Những năm trước và sau đógiá có sự xê dịch ít nhiều.1. Hội điển, tập ...