Nghiên cứu nghèo khổ đô thị ở Việt Nam trong thập niên 90: Kết quả và những vấn đề đặt ra

Tham khảo nội dung bài viết "Nghiên cứu nghèo khổ đô thị ở Việt Nam trong thập niên 90: Kết quả và những vấn đề đặt ra" dưới đây để nắm bắt được vấn đề nghèo khổ đô thị ở Việt Nam, nhận diện nghèo khổ đô thị, đặc điểm kinh tế, đặc trưng xã hội của nghèo khổ đô thị,...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Nghiên cứu nghèo khổ đô thị ở Việt Nam trong thập niên 90: Kết quả và những vấn đề đặt ra46 X· héi häc thùc nghiÖm X· héi häc sè 3 (87), 2004Nghiªn cøu nghÌo khæ ®« thÞ ë ViÖt Namtrong thËp niªn 90:kÕt qu¶ vµ nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra* NguyÔn H÷u Minh NguyÔn Xu©n Mai Gi¶m nghÌo ë ®« thÞ ®ang lµ mét vÊn ®Ò khã kh¨n, phøc t¹p ë ViÖt Nam.ChiÕn l−îc toµn diÖn vÒ t¨ng tr−ëng vµ xãa ®ãi gi¶m nghÌo cña chÝnh phñ ViÖt Nam®Æc biÖt nhÊn m¹nh ®Õn xu h−íng gia t¨ng chªnh lÖch trong néi bé vïng, vµ sù “lanréng vµ rÊt gay g¾t” cña nghÌo ®ãi ®« thÞ (xem 4: trang 33). Trong ®iÒu kiÖn ®ã viÖctiÕn hµnh nghiªn cøu nghÌo khæ ®« thÞ tõ nhiÒu cÊp ®é kh¸c nhau sÏ gãp phÇn n©ngcao nhËn thøc vÒ vÊn ®Ò nµy. I. Nghiªn cøu vÒ nghÌo khæ ®« thÞ ë ViÖt Nam Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y vÊn ®Ò nghÌo khæ ®« thÞ ®−îc sù quan t©m cñanhiÒu tæ chøc vµ nhµ nghiªn cøu. Tr−íc hÕt, nh÷ng cuéc ®iÒu tra quy m« lín vÒ møcsèng d©n c− cña Tæng côc thèng kª tiÕn hµnh, cïng víi c¸c cuéc ®iÒu tra cña Côcthèng kª c¸c thµnh phè ®· cung cÊp mét bøc tranh toµn c¶nh vÒ ®êi sèng cña ng−êinghÌo. §Æc biÖt lµ c¸c nghiªn cøu quy m« lín nµy ®· x¸c ®Þnh tÇm møc cña t×nhtr¹ng nghÌo khæ ®« thÞ, sè l−îng ng−êi, thu nhËp vµ møc sèng cña hä. Trong khi nh÷ng nghiªn cøu lín ë tÇm quèc gia th−êng cè g¾ng rót ra nh÷ng®Æc tr−ng c¬ b¶n cña nghÌo khæ c¨n cø vµo c¸c tiªu chuÈn mang tÝnh chÊt thèng kªth× nhiÒu nghiªn cøu x· héi häc, d©n téc häc, hay c¸c dù ¸n ph¸t triÓn ë ph¹m vi nhál¹i ®i s©u vµo nh÷ng khÝa c¹nh ®Þnh tÝnh cña nghÌo khæ. §iÓm bÊt cËp lµ c¸c nghiªncøu nµy kh«ng dùa trªn mét kh¸i niÖm nh− nhau vÒ nghÌo khæ ®« thÞ nªn trongnhiÒu tr−êng hîp ng−êi ta cã thÓ cïng nãi vÒ hiÖn t−îng nghÌo khæ ®« thÞ nh−ngkh«ng cã c¬ së ®Ó so s¸nh. §iÒu nµy cã thÓ lµm h¹n chÕ sù ®ãng gãp cña c¸c nghiªncøu vµo viÖc kh¸i qu¸t hãa nh÷ng ®Æc tr−ng cña nghÌo khæ ®« thÞ ë ViÖt Nam. Tuynhiªn, nh÷ng nghiªn cøu nµy bæ sung cho c¸c nghiªn cøu ë quy m« toµn quèc c¸chnh×n ®a diÖn vÒ hiÖn t−îng nghÌo khæ ®« thÞ. ChÝnh v× vËy, trong thùc tÕ ë ViÖt Namnh÷ng cuéc nghiªn cøu mang nhiÒu tÝnh chÊt ®Þnh l−îng vµ ®Þnh tÝnh vÉn ®−îc tiÕnhµnh song song.* Xin c¶m ¬n ThS §ç Minh Khuª, ThS Phïng Tè H¹nh, ThS §Æng Thanh Tróc, ThS NguyÔn Nga My,ThS Ph¹m Quúnh H−¬ng, ThS NguyÔn Duy Th¾ng, CN TrÇn NguyÖt Minh Thu, CN TrÇn Quý Long thuécPhßng X· héi häc §« thÞ, ViÖn X· héi häc, ®· cung cÊp t− liÖu cho c¸c t¸c gi¶ trong viÖc chuÈn bÞ bµi viÕt nµy. Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn NguyÔn H÷u Minh & NguyÔn Xu©n Mai 47 Víi sù gióp ®ì cña mét sè tæ chøc quèc tÕ, nhiÒu cuéc kh¶o s¸t chuyªn s©u cãliªn quan ®Õn vÊn ®Ò nghÌo khæ ®« thÞ ®· ®−îc tiÕn hµnh trong nh÷ng n¨m qua. C¸cchñ ®Ò chÝnh ®−îc tËp trung lµ: Ai lµ ng−êi nghÌo ®« thÞ? Lµm sao ®o l−êng ®−îcnghÌo khæ ®« thÞ? Nguyªn nh©n cña nghÌo khæ ®« thÞ lµ g×? Nh÷ng ®Æc ®iÓm cñanghÌo khæ ®« thÞ vµ biÕn thÓ cña nã ë c¸c vïng kh¸c nhau lµ g×? Cã thÓ kÓ ra mét sècuéc kh¶o s¸t chÝnh trong ph¹m vi 10 n¨m qua nh− sau: Kh¶o s¸t x· héi häc vÒ ®Æc ®iÓm kinh tÕ-x· héi vµ nhµ ë-m«i tr−êng ng−êi nghÌo®« thÞ t¹i hai thµnh phè lín nhÊt ViÖt Nam: Thñ ®« Hµ Néi vµ Thµnh phè Hå ChÝ Minh,thuéc Dù ¸n “C¶i thiÖn n¬i ë vµ m«i tr−êng cho ng−êi nghÌo ®« thÞ” víi sù tµi trî cñaTrung t©m nghiªn cøu ph¸t triÓn quèc tÕ Canada (IDRC). C¸c t¸c gi¶ chÝnh lµ TrÞnhDuy Lu©n vµ NguyÔn Quang Vinh (1994, xem 20). Cuéc kh¶o s¸t ®· tiÕn hµnh phángvÊn 700 hé gia ®×nh nghÌo (sè phiÕu ®−a vµo xö lý lµ 669 hé) trªn 5 ph−êng néi thµnhHµ Néi vµ 1000 hé gia ®×nh nghÌo t¹i 3 côm quËn ë thµnh phè Hå ChÝ Minh. Cuéc kh¶os¸t thùc hiÖn n¨m 1994. C¸c t¸c gi¶ ®· sö dông b¶ng hái ®Ó t×m hiÓu vÒ møc thu nhËpvµ chi tiªu cña ng−êi nghÌo ®Ó tõ ®ã x¸c ®Þnh v¹ch nghÌo khæ (t¹i Hµ Néi). Bªn c¹nh®ã, nghiªn cøu ®· ph©n tÝch viÖc sö dông c¸c dÞch vô x· héi c¬ b¶n t¹i khu ë nh−tr−êng häc, chî, cöa hµng... Nghiªn cøu nµy còng ph©n tÝch mèi quan hÖ x· héi cñang−êi nghÌo víi céng ®ång xung quanh, tham gia häp ®oµn thÓ, khu phè, tham gia c¸cphong trµo t¹i ®Þa ph−¬ng; quan hÖ cña ng−êi nghÌo víi gia ®×nh hä. Kh¶o s¸t vÒ NghÌo khæ vµ nh÷ng vÊn ®Ò x· héi ë thµnh phè H¶i Phßng, víi sùtµi trî cña Ng©n hµng thÕ giíi. C¸c t¸c gi¶ chÝnh lµ TrÞnh Duy Lu©n, Vò TuÊn Anh,vµ NguyÔn Xu©n Mai (1999, xem 21). Cuéc kh¶o s¸t ®· thùc hiÖn pháng vÊn b»ngb¶ng hái 1000 hé gia ®×nh víi tæng sè ng−êi ®−îc hái lµ 3.009, pháng vÊn s©u 30 hégia ®×nh tõ 1000 hé gia ®×nh nãi trªn, t¹i 10 ph−êng cña H¶i Phßng. Thùc hiÖn n¨m1998-1999. Trong cuéc nghiªn cøu nµy, nh÷ng vÊn ®Ò bøc thiÕt vÒ nghÌo khæ ®« thÞnh− nhËn d¹ng vÒ ng−êi nghÌo cïng nh÷ng ®Æc tr−ng cña hä, tõ nh÷ng vÊn ®Ò vÒnhµ ë, ®Êt ®ai, thu nhËp, cho ®Õn c¬ héi tiÕp cËn víi c¸c dÞch vô gi¸o dôc vµ ch¨m sãcsøc kháe... ®· ®−îc kh¶o s¸t. Nghiª ...