Nghiên cứu phương pháp chiết và xác định hàm lượng brucin và strychnin từ hạt mã tiền chế bằng HPLC

Bài viết trình bày kết quả nghiên cứu phương pháp chiết brucin vàstrychnin bằng 3 phương pháp khác nhau. Đánh giá định tính brucinvà strychnin trong 3 dịch chiết bằng sắc ký lớp mỏng, hệ dung môiCH2Cl2:MeOH = 5:0,6, phát hiện các chất bằng cách soi đèn tử ngoại, phun với thuốc thử Dragendoft, thuốc thử vanilin/H2SO4.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Nghiên cứu phương pháp chiết và xác định hàm lượng brucin và strychnin từ hạt mã tiền chế bằng HPLCISSN 1859-1531 - TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG, SỐ 9(130).201871NGHIÊN CỨU PHƯƠNG PHÁP CHIẾT VÀ XÁC ĐỊNH HÀM LƯỢNG BRUCINVÀ STRYCHNIN TỪ HẠT MÃ TIỀN CHẾ BẰNG HPLCSTUDY ON EXTRACTION METHOD AND DETERMINATION OF BRUCINE ANDSTRYCHNINE FROM STRYCHNOS NUX-VOMICA BY HPLCGiang Thị Kim Liên1, Trần Ngọc Đông2, Nguyễn Thị Hoàng Anh31Đại học Đà Nẵng; gtklien@ac.udn.vn2Trường Cao đẳng Nguyễn Văn Trỗi3Viện Hóa học – Viện Khoa học và Công nghệ Việt NamTóm tắt - Mã tiền Strychnos nux-vomica được biết là nguồn chínhcủa các alkaloid có độc tính cao như strychnin (C21H22N2O2) và brucin(C23H26N2O4), sử dụng trong y học. Nghiên cứu chiết tách, đánh giáhàm lượng của brucin và strychnin, hai alkaloid quan trọng trong Mãtiền chế là cơ sở cho việc sử dụng hiệu quả vị thuốc này. Bài báonày trình bày kết quả nghiên cứu phương pháp chiết brucin vàstrychnin bằng 3 phương pháp khác nhau. Đánh giá định tính brucinvà strychnin trong 3 dịch chiết bằng sắc ký lớp mỏng, hệ dung môiCH2Cl2:MeOH = 5:0,6, phát hiện các chất bằng cách soi đèn tửngoại, phun với thuốc thử Dragendoft, thuốc thử vanilin/H2SO4. Hàmlượng brucin và strychnin được phân tích bằng phương pháp lậpđường chuẩn với thiết bị sắc ký lỏng hiệu năng cao (HPLC).Abstract - Strychnos nux-vomica is known to be the main source ofhighly toxic alkaloids such as strychnine (C21H22N2O2) and brucine(C23H26N2O4), which are used in medicine. Study on the extraction,evaluation of the content of brucin and strychnin, two importantalkaloids, extracted from Strychnos nux-vomica seeds is the basisfor effective using of this drug. This article shows the results ofextraction of total alkaloid by three different methods, qualitativeevaluation of brucins and strychnin in three extractions by thin-layerchromatography method with the solvent of CH2Cl2:MeOH=5:0.6,detecting substances by ultraviolet light, spraying with Dragendoftreagent and vanillium /H2SO4 reagent, quantitative evaluation by highperformance liquid chromatography (HPLC) methods.Từ khóa - Strychnos nux-vomica; brucin; strychnin; alkaloid; sắcký lỏng hiệu năng cao.Key words - Strychnos nux-vomica; brucine; strychnine; alkaloid;HPLC.1. Đặt vấn đềMã tiền Strychnos nux-vomica được biết là nguồn chínhcủa các alkaloid có độc tính cao như strychnin (C21H22N2O2)và brucin (C23H26N2O4), sử dụng trong y học. Hạt của nóchứa khoảng 1,5% strychnin, còn hoa khô chứa khoảng1,023% [1, 2]. Trong hạt Mã tiền có 15% manan, 85%galactan, 4-5% chất béo, một heterosid gọi là loganosid hayloganin (1,5%). Hạt Mã tiền chứa khoảng từ 2,6-3%alkaloid tổng, trong đó strychnin (1,25-1,5%) và brucin(1,7%) là hai alkaloid chính. Ngoài ra, các alkaloid phụ gồmcó vomicin, igasurine [3], α-colubrine, β-colubrine,N-oxystrychnin,3-methoxyicajine,isostrychnine,protostrychnine, pseudostrychnine, novacine [4]. Bên cạnhalkaloid, các hợp chất khác như loganin, chlorogenic acidcũng được tìm thấy trong hạt Mã tiền. Hạt Mã tiền khôngđược sử dụng làm thuốc uống trong y học do hàm lượngstrychnin cao. Do vậy hạt Mã tiền phải được chế biến đểloại bớt thành phần alkaloid strychnin tạo ra Mã tiền chếgiảm bớt độc tính và có tác dụng điều trị bệnh. Có nhiềucách để tạo Mã tiền chế ví dụ như: hạt quả cây Mã tiền đượcngâm vào nước vo gạo khoảng 36 giờ, đến khi mềm cạo vứtbỏ vỏ ngoài và mầm, sau đó thái mỏng, sấy khô tẩm dầu mèmột đêm, sao đến màu vàng đậm rồi cho vào lọ đậy kín [5].Thuốc Phong tê thấp Bà Giằng là một bài thuốc chữa bệnhviêm khớp dạng thấp được lưu truyền rộng rãi và lâu đờitrong người dân Thanh Hóa cũng như người dân cả nước.Mã tiền chế là một vị thuốc quan trọng có tính quyết địnhtrong bài thuốc này. Cho đến nay bài thuốc được bào chếdưới dạng viên hoàn, tức là các dược liệu kể cả Mã tiền chếđược xay thành bột nhỏ, phối trộn với tá dược để tạo ra viênhoàn. Nhằm hiện đại hóa bài thuốc gia truyền này, việcchuyển dạng bào chế thành viên nang cứng dễ sử dụng, dễbảo quản và tiêu chuẩn hóa, từ các cao chiết dược liệu là rấtcần thiết, có ý nghĩa khoa học và thực tiễn. Trong đó nghiêncứu phương pháp chiết, đánh giá hàm lượng của brucin vàstrychnin trong Mã tiền chế là một nhiệm vụ quan trọng.Bài báo này công bố kết quả nghiên cứu 3 phương phápchiết Mã tiền chế; đánh giá định tính brucin và strychninbằng phương pháp sắc ký bản mỏng (TLC), định lượngchúng bằng sắc ký lỏng hiệu năng cao (HPLC).2. Thực nghiệm2.1. Nguyên liệu, hóa chất, thiết bị- Bột Mã tiền chế do Doanh nghiệp tư nhân Sản xuấtThuốc y học cổ truyền Bà Giằng cung cấp.- Ethanol thực phẩm, nước cất, HCl, H2SO4, NH4OH,Na2SO4 tinh khiết, thuốc thử Dragendoft, thuốc thửVanilin/H2SO4.- Hệ thống thiết bị HPLC Alliance series 2695, detectorPDA 2996 của hãng Waters-Mỹ.- Cân phân tích Adam AAA 160L.2.2. Chiết mẫu hạt Mã tiền chếViệ ...