Nghiên cứu thành phần Saponin và điều chế phức Saponin Phytosome của củ cây tam thất Panax Notoginseng trồng ở Tây Bắc Việt Nam

Tam thất (Panax notoginseng (Burk.) F. H. Chen), một loại dược liệu quý, là cây đặc hữu của vùng Tây Bắc và đã được trồng thành công, cho năng suất tốt và có giá trị kinh tế cao. Ở nước ta, cho đến nay các công bố về thành phần hóa thực vật, hoạt tính sinh học và tác dụng dược lý của cây tam thất là rất ít và tản mạn; chưa có nghiên cứu hệ thống về hóa thực vật làm cơ sở dữ liệu cho việc phân tích, kiểm nghiệm nguồn dược liệu quý này cũng như để phát triển các ứng dụng của tam thất làm thuốc dưới dạng bào chế hiện đại. Trên cơ sở đó chúng tôi thực hiện nghiên cứu thành phần saponin và điều chế phức saponin-phytosome của củ cây Tam thất P. notoginseng trồng ở Tây Bắc nước ta. Bằng các phương pháp phân lập sắc ký và phân tích cấu trúc dùng phổ khối và cộng hưởng từ hạt nhân thu được 5 hợp chất saponin bao gồm ginsenoside Rc, Rd, Re, Rb1 và Rg1 từ phân đoạn giàu saponin của củ tam thất Tây Bắc. Từ phân đoạn saponin, chúng tôi đã tổng hợp được phức phytosome saponin với hiệu suất cao là 88,76%. Kết quả phân tích cho thấy hàm lượng saponin tạo phức là hơn 70%. Đây là công bố đầu tiên ở nước ta về nghiên cứu điều chế phức phytosome của saponin tam thất.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Nghiên cứu thành phần Saponin và điều chế phức Saponin Phytosome của củ cây tam thất Panax Notoginseng trồng ở Tây Bắc Việt Nam Tạp chí Tạp chí Khoa học ĐHQGHN: Khoa học Y Dược, Tập 32, Số 1 (2016) 1-7 Nghiên cứu thành phần Saponin và điều chế phức Saponin Phytosome của củ cây tam thất Panax Notoginseng trồng ở Tây Bắc Việt Nam Tóm tắt Tam thất (Panax notoginseng (Burk.) F. H. Chen), một loại dược liệu quý, là cây đặc hữu của vùng Tây Bắc và đã được trồng thành công, cho năng suất tốt và có giá trị kinh tế cao. Ở nước ta, cho đến nay các công bố về thành phần hóa thực vật, hoạt tính sinh học và tác dụng dược lý của cây tam thất là rất ít và tản mạn; chưa có nghiên cứu hệ thống về hóa thực vật làm cơ sở dữ liệu cho việc phân tích, kiểm nghiệm nguồn dược liệu quý này cũng như để phát triển các ứng dụng của tam thất làm thuốc dưới dạng bào chế hiện đại. Trên cơ sở đó chúng tôi thực hiện nghiên cứu thành phần saponin và điều chế phức saponin-phytosome của củ cây Tam thất P. notoginseng trồng ở Tây Bắc nước ta. Bằng các phương pháp phân lập sắc ký và phân tích cấu trúc dùng phổ khối và cộng hưởng từ hạt nhân thu được 5 hợp chất saponin bao gồm ginsenoside Rc, Rd, Re, Rb1 và Rg1 từ phân đoạn giàu saponin của củ tam thất Tây Bắc. Từ phân đoạn saponin, chúng tôi đã tổng hợp được phức phytosome saponin với hiệu suất cao là 88,76%. Kết quả phân tích cho thấy hàm lượng saponin tạo phức là hơn 70%. Đây là công bố đầu tiên ở nước ta về nghiên cứu điều chế phức phytosome của saponin tam thất. Nhận ngày 26 tháng 9 năm 2015, Chỉnh sửa ngày 07 tháng 11 năm 2015, Chấp nhận đăng ngày 25 tháng 3 năm 2016 Từ khóa: Tam thất, Panax notoginseng, saponin, phytosome, Tây Bắc. 1. Đặt vấn đề * học, tác dụng dược lý của dược liệu quý này trồng ở Việt Nam. Với điều kiện thiên nhiên nhiều ưu đãi, Việt Thành phần hóa học chính trong tam thất là Nam có một hệ sinh thái phong phú và đa dạng, saponin [6, 9] và một số tác dụng sinh học, có tiềm năng to lớn về tài nguyên và phát triển dược lý của saponin được chứng minh bao gồm cây thuốc làm dược liệu. Từ xa xưa, tam thất chống ung thư, đông máu, chống tiểu đường [2, được coi là vị thuốc y học cổ truyền quý. Tam 8, 11]. Tuy nhiên, saponin toàn phần khả năng thất thường dùng cho phụ nữ sau khi sinh, hòa tan kém, độ hấp thu thấp do không có tính người mới ốm dậy, suy nhược cơ thể, người già ưa dầu, kém tan trong lipid khó hấp thu qua hệ yếu, có tác dụng bổ dưỡng, cầm máu, giảm đau, tiêu hóa, phân tử cồng kềnh gồm nhiều vòng chống sưng viêm, hỗ trợ hệ miễn dịch và điều polyphenol nên khó hấp thu theo cơ chế khuếch trị một số bệnh tim mạch [1, 2]. tán bình thường. Do đó, thời gian bán thải của Tam thất (Panax notoginseng (Burk.) F. H. nó trong cơ thể ngắn, sinh khả dụng thấp [8]. Chen) là cây đặc hữu của vùng Tây Bắc, đã Với mục đích nâng cao sinh khả dụng của được trồng thành công và cho năng suất tốt. saponin toàn phần, phương pháp chuyên chở Tuy nhiên, sau khi thu hoạch thì chúng chủ yếu thuốc tiềm năng “Phytosome” được nghiên cứu được dùng dưới dạng thô và theo một số bài [7, 10, 13]. Hệ thống bao gồm phần ưa nước thuốc cổ truyền. Hơn nữa, cho đến nay chưa có saponin bên trong và một màng phospholipid nghiên cứu hệ thống và chi tiết về thành phần ưa dầu bao bên ngoài, saponin toàn phần được hoạt chất cũng như tác dụng dược lý của tam tạo phức với phospholipid, thu được phức thất trồng ở nước ta. Do đó, thực tế và yêu cầu saponin- phytosome [4, 5]. Sau đó hiệu suất quá đặt ra là cần có những nghiên cứu tập trung và trình tách chiết và quá trình tạo phức được xác hệ thống về thành phần hóa học, tác dụng sinh định; và các đặc điểm, tính chất của phức hợp _______ phytosome giữa saponin toàn phần chiết xuất từ tam thất với phospholipid được phân tích và so 1 2 sánh với kết quả thu được trong các đề tài hexane, axetat và BuOH (mỗi dung môi 3 lần, nghiên cứu trước đây. mỗi lần 600 mL). Các phân đoạn hexane, etyl axetat, BuOH được cất loại dung môi dưới áp suất giảm để thu được phân đoạn tương ứng 2. Đối tượng và phương pháp nghiên cứu ...