Ngộ độc cấp hóa chất trừ sâu phospho hữu cơ

Bài viết trình bày được triệu chứng lâm sàng, cận lâm sàng ngộ độc phospho hữu cơ, thực hành xử trí ngộ độc phospho hữu cơ đúng theo phác đồ, vai trò quan trọng của việc tẩy độc ban đầu đầy đủ, cấp cứu hồi sức cơ bản,...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Ngộ độc cấp hóa chất trừ sâu phospho hữu cơ BÀI 11 NGỘ ĐỘC CẤP HÓA CHẤT TRỪ SÂU PHOSPHO HỮU CƠ PGS.TS. Phạm Duệ Mục tiêu - Trình bày được triệu chứng lâm sàng, cận lâm sàng ngộ độc phospho hữu cơ. - Thực hành được chẩn đoán ngộ độc phospho hữu cơ. - Thực hành xử trí ngộ độc phospho hữu cơ đúng theo phác đồ. - Nhận thức được vài trò quan trọng của việc tẩy độc ban đầu đầy đủ, cấp cứu hồisức cơ bản, theo dõi sát, đánh giá đúng tình trạng bệnh nhân và điều chỉnh liều, cáchdùng các thuốc giải độc linh hoạt tương ứng. 1. ĐAI CƯƠNG 1.1. Định nghĩa Hóa chất trừ sâu phospho hữu cơ (PHC) là các hợp chất bao gồm carbon vàcác gốc của axít phosphoric. Có hàng ngàn hợp chất phospho hữu cơ ra đời nhưngvẫn trên cơ sở một công thức hoá học chung: R1 O (S) P R2 O X(R3) Hình 6.1: Cấu trúc phân tử phospho hữu cơ 1.2. Cơ chế sinh bệnh Các hợp chất Phospho hữu cơ khi vào cơ thể sẽ gắn với AChE dẫn đếnphosphoryl hoá và làm mất hoạt tính của AChE. Hậu quả là acetylcholin tích tụvà kích thích liên tục các receptor ở hậu synap gây lên hội chứng cườngcholinergic là bệnh cảnh chính của ngộ độc phospho hữu cơ. 2.CHẨN ĐOÁN 2.1.Chẩn đoán xác định ▪ Chẩn đoán xác định ngộ độc cấp PHC : dựa vào các tiêu chuẩn sau - Bệnh sử nhiễm độc cấp rõ ràng: uống hoặc tiếp xúc thuốc trừ sâu, có vỏthuốc. - Hội chứng cường cholin cấp (+) (1 trong 3 hội chứng: M; N; TKTƯ) - Xét nghiệm cholinesterase huyết tương (pChE): giảm - Xét nghiệm độc chất nước tiểu hoặc trong máu, dịch dạ dày (+) ▪ Chẩn đoán hội chứng Muscarin (M) - Da tái lạnh - Đồng tử co 3. ĐIỀU TRỊ 3.1. Thuốc giải độc 3.1.1. Atropin - Liều: tiêm 2-5 mg tĩnh mạch nhắc lại sau 5, 10 phút / lần đến khi đạt ngấmatropin, sau đó tạm ngừng cho đến khi hết dấu ngấm. Căn cứ thời gian và liều đãdùng mà tính ra liều atropine cần duy trì. - Sử dụng bảng điểm atropin để điều chỉnh liều atropin nguyên tắc dùng liềuthấp nhất để đạt được dấu thấm. Ngừng atropin khi liều giảm tới 2mg/24 giờ. - Xử trí khi quá liều: tạm ngừng atropin, theo dõi sát, nếu kích thích vật vãnhiều có thể cho diazepam (Seduxen tiêm TM); đến khi hết dấu ngấm atropin thìcho lại atropin với liều thấp hơn liều trước đó. Bảng 6.1: Bảng điểm atropin Triệu chứng Ngấm atropin Điểm Quá liều atropin Điểm 1. Da Hồng, ấm 1 Nóng, đỏ 2 2. Đồng tử 3 – 5 mm 1 > 5mm 2 3. Mạch 70 -100lần/phút 1 > 100 lần/phút 2 3. Hô hấp Không tăng tiết, 1 Đờm khô quánh hoặc 2 không co thắt còn không có đờm đờm dãi lỏng 5. Tinh thần Bình thường 0 Kích thích vật vã, 2 sảng hoặc li bì do atropin. 6. Bụng Mềm bình thường 0 Chướng, gõ trong 2 7.Cầu BQ Không có 0 Căng 2 Cộng 1 2 Điểm A = 1+ 2: - Điểm A < 4 thiếu atropin phải tăng liều - Điểm A = 4- 6 điểm: ngấm atropine tốt, duy trì liều - Điểm A > 6 điểm: quá liều atropin 3.1.2. Pralidoxim (PAM) ▪ Ngay khi có chẩn đoán xác định, truyền tĩnh mạch PAM như sau: 137 Bảng 6.2: Liều pralidoxime theo mức độ nặng của nhiễm độc Mức độ ngộ độc Liều ban đầu (g/10 phút) Liều duy trì (g/giờ) Nặng: có M+N+TKTƯ 1g 0,5-1 Trng bình: 2 HC 1g 0,5 Nhẹ: chí có M 0,5 0,25 Khi đã đạt thấm atropin và có kết quả xét nghiệm ChE: điều chỉnh liều PAMtheo liều atropin trung bình/giờ và hoạt độ pChE. + Nếu atropin > 5mg/h và/hoặc pChE < 10% gtbt tt: tiếp tục truyền 0,5g/h + Nếu atropin 2-5 mg/h và/hoặc pChE 10-20% gtbt tt tiếp tục truyền 0,25g/h + Nếu atropin 0,5-2mg/h và/hoặc pChE =20-50 tiếp tục truyền 0,125g/h ▪ Ngừng PAM khi ChE  50%, độc chất nước tiểu (-) hoặc khi atropin < 2 mg/24h và độc chất nước tiểu âm tính; hoặc sau tối thiểu 2 ngày. ▪ Chẩn đoán quá liều PAM khi: - Đang truyền với tốc độ  0,5g/h - Thấm atropin tốt với liều atropin thấp. - Xuất hiện liệt cơ kèm máy cơ, tăng PXGX, tăng huyết áp. - ChE đang có khuynh hướng tăng lại giảm. ...