Nguyên nhân và dấu hiệu của phản ứng thuốc ở người cao tuổi

Phản ứng thuốc có thể gặp ở mọi lứa tuổi nhưng những bệnh nhân lớn tuổi là nhóm đối tượng bị ảnh hưởng rõ rệt nhất. Vậy nguyên nhân và các dấu hiệu thường gặp nhất của phản ứng thuốc ở người lớn tuổi là gì? Các phản ứng phụ hay còn gọi là phản ứng không mong muốn do thuốc luôn là một thách thức lớn đối với các thầy thuốc trong thực hành lâm sàng, có thể ảnh hưởng không nhỏ đến cả hiệu quả và giá thành điều trị. Phản ứng thuốc có thể gặp ở mọi...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Nguyên nhân và dấu hiệu của phản ứng thuốc ở người cao tuổi Nguyên nhân và dấuhiệu của phản ứng thuốc ở người cao tuổiPhản ứng thuốc có thể gặp ở mọi lứa tuổi nhưng những bệnh nhân lớntuổi là nhóm đối tượng bị ảnh hưởng rõ rệt nhất. Vậy nguyên nhân vàcác dấu hiệu thường gặp nhất của phản ứng thuốc ở người lớn tuổi làgì?Các phản ứng phụ hay còn gọi là phản ứng không mong muốn do thuốc luônlà một thách thức lớn đối với các thầy thuốc trong thực hành lâm sàng, cóthể ảnh hưởng không nhỏ đến cả hiệu quả và giá thành điều trị. Phản ứngthuốc có thể gặp ở mọi lứa tuổi nhưng những bệnh nhân luống tuổi là nhómđối tượng bị ảnh hưởng rõ rệt nhất.Nguyên nhân gây phản ứng phụNghiên cứu ở những nước phát triển cho thấy, tỷ lệ bênh nhân luống tuổiphải nhập viện điều trị do phản ứng thuốc thường cao hơn khoảng 4 lần sovới bệnh nhân trẻ tuổi, phản ứng thuốc cũng làm tăng thêm khoảng 1,5 lầnthời gian nằm viện và 1,3 lần chi phí điều trị ở những người bệnh luống tuổiphải điều trị nôi trú trong bệnh viện.Nguyên nhân chủ yếu là do người cao tuổi thường mắc nhiều bệnh mạn tínhvà phải dùng đồng thời nhiều loại thuốc, kể cả những loại thuốc bổ hỗ trợđiều trị, từ đó dễ xảy ra tương tác giữa các thuốc làm tăng nguy cơ của cácphản ứng có hại do thuốc.Nên sớm chuyển sang các biện pháp điều trị không dùng thuốc.Khuyến cáo gần đây về việc điều trị sớm các bệnh mạn tính thường gặp ởngười luống tuổi như tiểu đường, tăng huyết áp… cũng làm gia tăng sốlượng thuốc được sử dụng ở nhóm tuổi này. Theo một khảo sát tại Anh, 80%số người trên 75 tuổi phải dùng ít nhất 1 loại thuốc và 36% phải dùng nhiềuhơn 3 loại thuốc chữa bệnh. Bên cạnh đó, tình trạng ít vận động và sự suygiảm chức năng gan, thận do tuổi tác có thể làm giảm khả năng đào thảithuốc qua các cơ quan này, khiến thuốc bị tích lũy trong cơ thể và làm tăngnguy cơ các phản ứng có hại. Sự sa sút trí nhớ và khả năng nhận thức ởngười luống tuổi cũng có thể khiến người bệnh dùng sai thuốc hoặc khôngnhận biết sớm được các biểu hiện của phản ứng thuốc để kịp thời xử lý. Cuốicùng, việc tự dùng thuốc không theo y lệnh của thầy thuốc, không đúng liềulượng, không được kiểm soát chặt chẽ và không được cảnh báo trước về cáctác dụng phụ có thể xảy ra cũng là những yếu tố quan trọng góp phần làmgia tăng các phản ứng không mong muốn do thuốc ở người luống tuổi.Dấu hiệu thường gặpCác dấu hiệu thường gặp nhất của phản ứng thuốc ở người lớn tuổi là táobón, lú lẫn, ngã, tụt huyết áp, mất ngủ…, đều rất dễ bị nhầm lẫn với các biểuhiện của một bệnh lý mới. Khi đó, người bệnh có thể sẽ phải nhận thêm cácthuốc điều trị không cần thiết và làm tăng thêm các phản ứng không mongmuốn do thuốc.Phản ứng không mong muốn do thuốc có thể gây ra do các sai sót, bất cẩntrong quá trình kê đơn và sử dụng thuốc, do tác dụng dược lý của thuốc hoặccác phản ứng đặc ứng và dị ứng do thuốc. Các sai sót trong quá trình kê đơnvà sử dụng thuốc là yếu tố dễ tác động nhất, chính vì thế, phần lớn các biệnpháp nhằm giảm thiểu các phản ứng không mong muốn do thuốc ở ngườiluống tuổi tập trung vào việc giải quyết vấn đề này. Nhận thức, hành vi, sựnhạy cảm và ý thức của người bệnh có thể có những tác động ở mức độ khácnhau đối với nguy cơ xảy ra các sai sót trong quá trình sử dụng thuốc. Tuynhiên, kiến thức và kỹ năng của thầy thuốc mới chính là yếu tố có tác độnglớn nhất đến nguy cơ này. Sai sót trong quá trình kê đơn chiếm tới hơn 50%tổng số các sai sót của quá trình sử dụng thuốc. Để có thể giảm thiểu nhữngsai sót trong quá trình này, bác sĩ cần có đầy đủ kiến thức về các thuốc sửdụng và nhận thức được nguy cơ của việc sử dụng thuốc không hợp lý. Ởnhững nước phát triển, việc đào tạo liên tục là biện pháp cần thiết để nângcao kiến thức cơ bản về kê đơn cho thầy thuốc.Hạn chế phản ứng phụ thế nào?Trong quá trình kê đơn thuốc cho người bệnh luống tuổi, một số vấn đề sauđây cần được đặc biệt lưu ý để có thể hạn chế tối đa các phản ứng khôngmong muốn gây ra do thuốc.Trước tiên, người bệnh ở nhóm tuổi này nên được điều trị với số lượngthuốc ít nhất, liều dùng thấp nhất và thời gian dùng ngắn nhất có thể, khi tìnhtrạng bệnh cho phép, nên sớm chuyển sang các biện pháp điều trị khôngdùng thuốc (như phục hồi chức năng, vật lý liệu pháp…). Ngoài ra, cần lưuý tránh dùng đồng thời cho người bệnh các thuốc có những tương tác bất lợivới nhau như kháng sinh clarithromycin với digoxin hoặc theophyllin, cácsulfamide hạ đường huyết với co-trimoxazole, thuốc ức chế men chuyển vớilợi tiểu verospiron… Trong quá trình điều trị, người bệnh cũng cần đượcthường xuyên theo dõi và tái đánh giá hiệu quả cũng như các tai biến củaviệc dùng thuốc để có những điều chỉnh kịp thời. Cuối cùng, người bệnh cầnđược giải thích trước các nguy cơ và lợi ích của việc điều trị cũng như tácdụng phụ có thể xảy ra. Thực hiện tốt được các biện pháp nêu trên có thể dựphòng được gần 60% những phản ứng không mong muốn do thuốc ở ngườiluống tu ...