Nhà hàng Việt Nam: Một hiện tượng về vốn xã hội của người Việt Nam định cư tại Nhật

Vốn xã hội và quan hệ mạnh yếu, vốn xã hội và quan hệ mạnh yếu trong hoạt động kinh doanh của người nhập cư, những cơ hội tạo ra vốn xã hội, quá trình định cư ở Nhật,... là những nội dung chính trong bài viết "Nhà hàng Việt Nam: Một hiện tượng về vốn xã hội của người Việt Nam định cư tại Nhật". Mời các bạn cùng tham khảo.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Nhà hàng Việt Nam: Một hiện tượng về vốn xã hội của người Việt Nam định cư tại NhậtXã hội học, số 1(113), 2011 51 Nhµ hµng ViÖt Nam - mét hiÖn t−îng vÒ vèn x· héi cña ng−êi ViÖt Nam ®Þnh c− ë NhËt Hirasawa Ayami* 1. Giíi thiÖu Bµi viÕt nµy ph©n tÝch t×nh h×nh vèn x· héi cña ng−êi ViÖt Nam ®Þnh c− ë NhËtth«ng qua pháng vÊn c¸c chñ nhµ hµng ng−êi ViÖt ®Þnh c− ë NhËt1. Trong nghiªn cøu cña chóng t«i, “ng−êi ViÖt Nam ®Þnh c− ë NhËt” chØ (1) nh÷ngng−êi tr−íc ®©y lµ thuyÒn nh©n quyÕt ®Þnh ®Þnh c− ë NhËt vµ (2) gia ®×nh cña hä (nh÷ngng−êi thuéc diÖn ‘ODP’2, nh÷ng ng−êi ®Õn NhËt ®Ó kÕt h«n víi nh÷ng ng−êi ViÖt Nam ®·sèng ë NhËt, v.v.), (3) nh÷ng ng−êi tr−íc ®©y ë tr¹i tÞ n¹n n−íc ngoµi vµ ®Õn NhËt ®Þnh c−,vµ (4) nh÷ng ng−êi vèn lµ du häc sinh ®Õn NhËt tr−íc n¨m 1975. Theo Granovetter, con ng−êi bÞ ®Æt vµo c¸c mèi quan hÖ x· héi - «ng gäi lµ “sù bÞrµng buéc” (embeddedness), vµ c¸c mèi quan hÖ x· héi ®ã quy ®Þnh hµnh ®éng vµ thãiquen cña chóng ta (Granovetter,1985:482). §Ó kh¶o s¸t ho¹t ®éng kinh doanh cñang−êi ViÖt Nam ®Þnh c− ë NhËt, quan ®iÓm cña Granovetter gîi ý r»ng m¹ng l−íi x·héi lµ mÊu chèt trong viÖc lµm ¨n kinh doanh cña hä. Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng kinhdoanh, ng−êi ta th−êng nhËn sù gióp ®ì tõ nh÷ng ng−êi kh¸c, nÕu lµ ng−êi nhËp c−th× xu h−íng nh− vËy cµng m¹nh h¬n v× hä th−êng thiÕu c¸c lo¹i vèn. V× vËy, tõ ho¹t®éng kinh doanh cña mét ng−êi chóng ta cã thÓ biÕt m¹ng l−íi x· héi vµ n¨ng lùc cñang−êi ®ã. Cuèi cïng chóng ta sÏ thÊy nhµ hµng cña ng−êi ViÖt Nam ®Þnh c− ë NhËtthËt sù lµ mét kiÓu h×nh (phenotype) vÒ c¸c lo¹i vèn3. 2. Vèn x· héi vµ Quan hÖ m¹nh - yÕu §Ó kh¶o s¸t chøc n¨ng cña m¹ng l−íi x· héi, chóng t«i sö dông kh¸i niÖm “vènx· héi” vµ c¸ch tiÕp cËn “quan hÖ m¹nh - yÕu”. Kh¸i niÖm “vèn x· héi” ®−îc dïng ®ÓchØ hiÖn t−îng mét c¸ nh©n nhËn ®−îc lîi Ých tõ c¸c mèi quan hÖ vµ/hoÆc c¸c nhãm mµnã thuéc vµo. §Þnh nghÜa kh¸i niÖm “vèn x· héi” kh¸c nhau tïy theo ®èi t−îng nghiªncøu cña c¸c nhµ nghiªn cøu kh¸c nhau. C¸c c«ng tr×nh x· héi häc nhÊn m¹nh vai trßcña vèn x· héi khi bµn vÒ viÖc duy tr× x· héi, vÒ sù hç trî trong gia ®×nh, vÒ nh÷ng lîiÝch tõ ngoµi gia ®×nh (Portes,1998:1). Bourdieu vµ Colman lµ ng−êi ®· gãp phÇn to líntrong viÖc ph¸t triÓn kh¸i niÖm nµy vÒ mÆt lý thuyÕt. Bourdieu cho r»ng vèn x· héi cã* Nghiªn cøu sinh x· héi häc, Tr−êng §¹i häc Hitotsubashi - §¹i häc Quèc gia (NhËt B¶n).1 Bµi viÕt nµy dùa trªn luËn v¨n th¹c sÜ cña t¸c gi¶ “T×nh h×nh viÖc lµm cña ng−êi ViÖt Nam ®Þnh c− ë NhËt vµ ho¹t ®éng kinh doanh cña hä” (2007) ë tr−êng ®¹i häc Hitotsubashi (viÕt b»ng tiÕng NhËt). ViÖc nghiªn cøu thùc ®Þa ®· ®−îc thùc hiÖn tõ n¨m 2007 ®Õn 2009.2 ODP (Orderly Departure Program) : Ngµy 30 th¸ng 5 n¨m 1979, UNHCR (United Nations High Commissioner for Refugees) vµ ChÝnh phñ ViÖt Nam tháa thuËn vÒ viÖc cho phÐp gia ®×nh cña ng−êi tÞ n¹n ®· ®Þnh c− ë n−íc ngoµi xuÊt c¶nh hîp ph¸p.3 Chóng t«i sÏ nãi vÒ vèn v¨n hãa cña ng−êi ViÖt Nam ®Þnh c− ë NhËt (®Æc biÖt lµ vèn v¨n hãa cña thÕ hÖ thø 1.5) ë bµi sau. Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn52 Nhµ hµng ViÖt Nam - mét biÓu t−îng...hiÖu lùc gi÷a nh÷ng ng−êi quen biÕt hoÆc kh«ng quen biÕt nh−ng “thõa nhËn” nhau.Mét c¸ nh©n víi t− c¸ch lµ thµnh viªn cña mét nhãm nµo ®ã cã thÓ n¾m lîi Ých vÒ kinhtÕ, thËm chÝ vÒ v¨n hãa. Tøc lµ, cã t− c¸ch thµnh viªn cña mét nhãm nµo ®ã lµ ®iÒukiÖn b¶o ®¶m sù tÝn nhiÖm, vµ víi sù tÝn nhiÖm ®ã ng−êi ta cã thÓ tiÕp cËn nh÷ng g×mµ ng−êi ta cÇn. Bourdieu chó ý ®Õn mÆt ph−¬ng tiÖn cña vèn x· héi4. Cßn Colman,dï c¸ch suy nghÜ cã ®iÓm chung víi Bourdieu, nh−ng «ng cßn quan t©m ®Õn vèn x· héitrong viÖc thùc hiÖn lîi Ých c«ng céng, trong ph¹m vi réng h¬n Bourdieu5. Trongnghiªn cøu nµy, chóng t«i ®Þnh nghÜa vèn x· héi mét c¸ch cô thÓ nh− sau: “vèn x· héilµ c¸i sinh ra tõ c¸c mèi quan hÖ vµ cã vai trß gièng nh− vèn, kh«ng h¹n chÕ trongmét tæ chøc, nhãm nhÊt ®Þnh.” Theo Portes (1998:7-9), nguån vèn x· héi cã thÓ chia ra 4 lo¹i: “gi¸ trÞ (®−îc) hÊpthu” (value introjection), “sù cè kÕt giíi h¹n” (bounded solidarity), “sù trao ®æi qua l¹i”(reciprocity exchange), “sù tÝn nhiÖm ¸p ®Æt” (enforceable trust). C¸c kh¸i niÖm nµy sÏgióp chóng ta kh¶o s¸t néi dung cña mét vèn x· héi nhÊt ®Þnh6. “Gi¸ trÞ hÊp thu” cã thÓ xem lµ nh÷ng gi¸ trÞ, quy t¾c chóng ta hÊp thu tõ lócnhá mét c¸ch tù nhiªn. Chóng ta th−êng tu©n thñ mµ kh«ng ý thøc ®Æc biÖt vÒ nã.Chóng ta cïng cã “gi¸ trÞ hÊp thu” chung, nªn cuéc sèng hµng ngµy tiÕp tôc mét c¸chsu«n sÎ. Portes nªu ra mét sè vÝ dô: chóng ta tr¶ nî vµo ngµy nhÊt ®Þnh, chóng ta®ãng gãp cho tõ thiÖn, chóng ta theo luËt giao th«ng, v× chóng ta c¶m thÊy cã nghÜa vôlµm nh− vËy (Portes,1998:7). Vèn x· héi mµ nguån nµy mang ®Õn cã Ých khi t¹o ra lîi ...