Nhà Hậu Lê 5

Nguyễn Kim bị sát hại, con rể là Trịnh Kiểm lên thay. Năm 1548 vua Trang Tông mất, con là Trung Tông lên thay. Được 8 năm Trung Tông mất không con nối, Trịnh Kiểm tìm một người tôn thất là dòng dõi Lê Trừ (anh Thái Tổ) lên ngôi, tức là Lê Anh Tông.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Nhà Hậu Lê 5 Nhà Hậu LêDòng dõi Lê TrừNguyễn Kim bị sát hại, con rể là Trịnh Kiểm lên thay. Năm 1548 vuaTrang Tông mất, con là Trung Tông lên thay. Được 8 năm Trung Tôngmất không con nối, Trịnh Kiểm tìm một người tôn thất là dòng dõi LêTrừ (anh Thái Tổ) lên ngôi, tức là Lê Anh Tông.Đám rước vua Lê cùng đoàn tùy tùng-Tranh vẽ Thế kỷ XVIIINăm 1570, Trịnh Kiểm chết, hai con Trịnh Cối, Trịnh Tùng tranh ngôi.Con lớn là Cối yếu thế sang hàng Mạc. Vua Anh Tông muốn giành lạiquyền lực từ tay Tùng nên mâu thuẫn với Tùng, chạy đi nơi khác.Tùng lập con út của vua lên ngôi, tức là Lê Thế Tông và lùng bắt chacon vua mang về giết chết. Việc triều chính từ đó hoàn toàn do họTrịnh quyết định không cần hỏi vua Lê (xem chi tiết bài Chúa Trịnh).Chiến tranh Lê-Mạc là trên danh nghĩa, thực ra là chiến tranh Trịnh-Mạc.Nhờ tài năng của Trịnh Kiểm, Trịnh Tùng, quân nhà Lê dần dần thắngthế. Năm 1592, quân Nam triều chiếm được Thăng Long, họ Mạc bỏchạy lên cát cứ ở Cao Bằng.Khoanh tay rủ áoMột chiếc đỉnh bằng gốm trang trí đắp nổi rồng và nghê được làm vàonăm 1736 (thời Cảnh Hưng) tại làng Bát Tràng.Tượng hổ bằng gốm làm tại làng Bát Tràng thời Cảnh Hưng.Sau cái chết của vua Anh Tông, cháu vua là Lê Kính Tông (Duy Tân -con vua Thế Tông) cũng có ý định chống Trịnh Tùng và cũng bị thắt cổnăm 1619. Kể từ đó các vua Lê hoàn toàn “khoanh tay rủ áo”, như cáchnói của các sử gia đương thời, đối với chính sự. Mọi công việc từ trịsự đến quân sự đều do chúa Trịnh đảm đương. Khi kinh thành đượckhôi phục, ngoài cung vua phía đông còn có phủ chúa ở phía tây.Vì vậy, mọi thành tựu, sự kiện, từ quân sự đến xã hội, thịnh trị hayrối ren, đều do tay họ Trịnh. Các chúa Trịnh đều là những người giỏicai trị và ngoại giao nên tình hình Bắc Hà - khi họ Nguyễn đã cát cứtrong Nam - nhìn chung ổn định. Chẳng những việc chính sự mà ngaycả chuyện vợ con của các vua Lê cũng do các chúa Trịnh sắp đặt.Phần nhiều vợ các vua Lê là con gái họ Trịnh để ràng buộc.Sau Kính Tông, trong một thời kỳ dài không có vua Lê nào chống đốihọ Trịnh. Tuy nhiên, các tôn thất không phải hoàn toàn chịu mấtquyền, điển hình là Lê Duy Mật và thái tử Duy Vĩ. Lê Duy Mật địnhlàm binh biến ở Thăng Long lật đổ họ Trịnh nhưng không thành nêntrốn ra ngoài khởi nghĩa, cát cứ ở Trấn Ninh 30 năm trời. Thái tử DuyVĩ (con vua Hiển Tông) cũng muốn khôi phục quyền cho nhà Lênhưng bị chúa Trịnh Sâm giết năm 1771.Các vua Chân Tông, Huyền Tông, Gia Tông đều là vua thiếu niên vàmất sớm. Các vua Thế Tông, Thần Tông, Dụ Tông, Hy Tông, ThuầnTông và nhất là Hiển Tông (Cảnh Hưng) sau này là những ông vua“khoanh tay rủ áo” như vậy. Khi Nguyễn Huệ ra bắc dẹp họ Trịnh(1786), vua Hiển Tông than thở: “Trời sai nhà chúa phò ta. Chúa gánhcái lo, ta hưởng cái vui. Mất chúa, tức là cái lo lại về ta, ta còn vui gì”.Câu nói đó phản ánh tư tưởng an phận giữ mình của các vua Lê.Nhà Lê kết thúcSau khi Hiển Tông mất, đúng lúc Tây Sơn rút về nam. Cháu vua làDuy Kỳ (con Duy Vĩ) lên thay, tức là vua Chiêu Thống. Được tác độngcủa anh em Tây Sơn, vua Lê muốn khôi phục lại địa vị cũ, báo thù chocha, nên khi họ Trịnh ngóc đầu trở lại, lập tức Chiêu Thống gọi tướnggiỏi nhất Bắc Hà lúc đó là Nguyễn Hữu Chỉnh ở Nghệ An ra cứu.Chỉnh đánh tan quân Trịnh, đuổi Trịnh Bồng đi mất tích. Nhưng sau đóvua Lê lại bị Chỉnh lộng quyền. Tây Sơn kéo ra giết Chỉnh, rồi tướngTây Sơn là Vũ Văn Nhậm cũng mưu đồ cát cứ. Chiêu Thống phải bỏđi lưu vong.Bản ý của Nguyễn Huệ vẫn muốn tôn phò nhà Lê, nhưng ChiêuThống lại không muốn sống chung với Tây Sơn nên sang cầu việnnhà Thanh (1788). Nhà Thanh phát binh đánh Việt Nam. Trước tình thếđó, Nguyễn Huệ lên ngôi hoàng đế, tức là vua Quang Trung mangquân đánh tan quân Thanh (1789), Chiêu Thống bỏ chạy theo về TrungQuốc.Dù sau đó Lê Duy Kỳ cố xin viện binh lần nữa nhưng bằng chính sáchngoại giao khéo léo, nhà Tây Sơn đã tránh được cuộc đụng đầu khácvới nhà Thanh. Vua Thanh không phát binh nữa, phân tán các bầy tôinhà Lê, tách khỏi Duy Kỳ để cô lập dần. Duy Kỳ uất hận chết ở BắcKinh năm 1792 lúc mới 28 tuổi.Nhà Hậu Lê chính thức mất năm 1789, trước sau tồn tại 355 năm, chỉcó 6 năm gián đoạn, là triều đại phong kiến dài nhất trong lịch sử ViệtNam (không tính Hồng Bàng).Nhận địnhBia Điện Nam Giao đặt tại Điện Nam Giao thời Lê Trung Hưng ...