Nhà Tiền Lê

Nhà Tiền Lê (chữ Hán:前黎朝 (Tiền Lê Triều)) tiếp sau nhà Đinh và trước nhà Lý trong lịch sử Việt Nam. Nhà Tiền Lê truyền được ba đời và có công đánh thắng quân Tống.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Nhà Tiền Lê Nhà Tiền LêNhà Tiền Lê (chữ Hán:: á (Tiền Lê Triều)) tiếp sau nhà Đinh vàtrước nhà Lý trong lịch sử Việt Nam. Nhà Tiền Lê truyền được ba đờivà có công đánh thắng quân Tống.Lịch sửSau khi Đinh Tiên Hoàng và con là Đinh Liễn bị ám hại, Vệ VươngToàn lên làm vua, Lê Hoàn làm phụ chính, xưng là Phó Vương. Triềuthần sợ Lê Hoàn cướp ngôi vua nhỏ, Định Quốc Công Nguyễn Bặc vàngoại giáp Đinh Điền dẫn quân về kinh đô định giết Lê Hoàn, thuatrận bị Lê Hoàn giết.Năm 980, quân Tống nhân cơ hội đem quân sang muốn cướp nước,triều thần và thái hậu Dương Vân Nga đưa Lê Hoàn lên làm vua lập ranhà Tiền Lê.Vua Đại HànhLê Đại Hành tên húy là Lê Hoàn, người Ái châu (Thanh Hóa ngày nay),thời nhà Đinh giữ chức Thập đạo tướng quân. Khi vua Đinh bị giết,ông trở thành người nắm quyền trong triều đình và đến năm 980 thìlấy ngôi vua của nhà Đinh, lập ra nhà Tiền Lê.Lê Đại Hành là người có công đanh tan cuộc xâm lược của nhà Tốngnăm 981. Tuy nhiên, theo quan điểm Nho giáo của các nhà chép sử saunày, như trong Đại Việt sử ký toàn thư đã viết thì ông bị chê trách vềđạo vợ chồng do ông đã lập Dương Vân Nga, hoàng hậu của ĐinhTiên Hoàng làm một trong năm hoàng hậu của mình cũng như về việckhông sớm lập người kế vị để sau này dẫn đến việc tranh giànhquyền bính giữa các con. Đây chính là nguyên nhân trực tiếp làm chonhà Tiền Lê nhanh chóng sụp đổ.Ông ở ngôi vua 24 năm, thọ 65 tuổi (941 - 1005), băng hà ở điệnTrường Xuân.Vua Trung TôngSau khi Đại Hành chết, các con tranh nhau giành ngôi, trong nước 8tháng không có ai làm chủ. Tới đầu năm 1006, hoàng tử thứ hai là LêNgân Tích bị Long Việt đánh bại, chạy đến châu Thạch Hà (Hà Tĩnh)thì bị người bản địa giết chết.Hoàng tử thứ 3 là Long Việt lên ngôi vua, tức là vua Lê Trung Tông.Trước sự thắng thế của Long Việt, các hoàng tử khác tạm thời ánbinh bất động. Tuy nhiên Trung Tông lên ngôi được ba ngày thì bị emcùng mẹ là Lê Long Đĩnh giết chết lên thay.Vua Ngọa TriềuTên húy là Long Đĩnh, giết anh để cướp ngôi, vì chơi bời sa đọa bịbệnh trĩ không ngồi được, phải nằm mà coi chầu nên được gọi là LêNgọa Triều.Ngoài những người bản địa ở những vùng xa xôi, Ngọa triều còn phảiđối phó với cuộc nổi dậy của các hoàng tử khác con vua Đại Hành cátcứ tại vùng đất được phong trước đây như Ngự Bắc vương LongCân, Trung Quốc vương Long Kính.Ngọa Triều tính hiếu sát thường thiêu sống, dìm nước hay dùng daocùn mà tùng xẻo tù nhân; sư sãi vốn có thế lực rất lớn đối với chínhsự nhưng Ngọa triều từng sai người róc mía trên đầu nhà sư QuáchNgang để làm trò cười; lại nuôi nhiều bọn hề làm trò khôi hài trongtriều để làm loạn lời tâu việc của các quan.Do những việc làm đó, Ngọa triều bị quan lại và dân chúng căm ghét.Năm 1009, Ngọa Triều chết lúc mới 24 tuổi, điện tiền Lý Công Uẩnlên thay, lập ra nhà Lý.Nhà Tiền Lê truyền được tất cả 29 năm, gồm 3 đời vua.Nội trịBộ máy chính quyềnNhà Tiền Lê nối tiếp và hầu như giữ nguyên mọi quy củ của nhàĐinh. Năm 980, sau khi lên ngôi, Lê Hoàn đặt chức quan trong triều,phong Hồng Hiến làm Thái sư, Phạm Cự Lạng làm Thái úy, Từ Mụclàm Đại tổng quản, Đinh Thừa Chinh làm Nha nội đô chỉ huy sứ[1].So với nhà Đinh tập trung hết quyền hành về tay hoàng đế, vua Lê đãchia trách nhiệm cho các đại thần. Chỉ riêng việc đánh dẹp thì nhà vuathường thân chinh cầm quân.Đánh dẹp trong nướcTrong thời gian cai trị, các vua Tiền Lê vẫn gặp phải sự chống đốicủa các tù trưởng địa phương, nhất là những nơi xa xôi hẻo lánh.Năm 989, Lê Đại Hành sai viên Quảng giáp là Dương Tiến Lộc đi thuthuế hai châu Hoan và Ái. Tiến Lộc đem người hai châu ấy xin theovề với Chiêm Thành. Chiêm Thành không nhận. Dương Tiến Lộc lấyhai châu Hoan, Ái làm phản. Lê Đại Hành thân hành đi đánh, giết chếtTiến Lộc và rất nhiều người 2 châu đó.Năm 999, Lê Đại Hành lại thân đi đánh Hà Động[2], dẹp được tất cả49 động. Sau đó vua Lê lại phá được động Nhật Tắc, châu Định Biên(Cao Bằng).Người Cử Long[3] làm loạn không phục triều đình. Năm 1001, Lê ĐạiHành lại thân chinh đi đẹp được loạn.Sang thời Ngọa Triều vẫn phải đối phó với sự chống đối của các địaphương. Năm 1008, Ngọa Triều thân hành đi đánh hai châu Đô Lương,Vị Long, bắt được vài trăm người bản địa. Cùng năm, vua Lê lại điđánh châu Hoan và châu Thiên Liễu, bắt được tù binh về giết chết.Tháng 7 năm 1009, Lê Long Đĩnh lại thân đi đánh các châu HoanĐường[4], Thạch Hà[5].Giao thôngSau khi đánh thắng Chiêm Thành, năm 983, Lê Đại Hành sai quan Phụquốc Ngô Tử An đem 3 vạn người đi mở đường bộ từ cửa biển NamGiới đến Châu Địa Lý.Năm 1003, vua Lê lại thân hành đi Hoan Châu, ra lệnh vét kênh Đa Cáicho Thông thẳng đến Tư Củng trường ở Ám Châu.Năm 1009, triều thần đề nghị xin đào kênh, đắp đường và dựng cộtbia ở Ái Châu. Lê Ngọa Triều xuống chiếu cho lấy quân và dân ở châuÁi đào đắp từ cửa quan Chi Long[6] qua Đỉnh Sơn đến sông Vũ Lung.Sau đó Lê Long Đĩnh lại ra lệnh đóng thuyền để ở các bến sông VũLung, Bạt Cừ, Đ ...