Những tác động xã hội của viện phí không chính thức - Nguyễn Qúy Thanh

Bài viết "Những tác động xã hội của viện phí không chính thức" trình bày về thực trạng viện phí không chính thức, những khía cạnh tích cực và tiêu cực, những tác động xã hội của viện phí không chính thức. Đây là tài liệu tham khảo hữu ích cho các bạn chuyên ngành Xã hội học, mời các bạn cùng tham khảo.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Những tác động xã hội của viện phí không chính thức - Nguyễn Qúy Thanh40 X· héi häc sè 3 (75), 2001Nh÷ng t¸c ®éng x· héicña viÖn phÝ kh«ng chÝnh thøc NguyÔn Quý Thanh 1. §Æt vÊn ®Ò ViÖn phÝ b¾t ®Çu thùc hiÖn ë ViÖt Nam vµo n¨m 1989. ViÖn phÝ cã nh÷ng −u®iÓm c¬ b¶n nh− t¨ng thªm nguån tµi chÝnh chi phÝ cho ngµnh y tÕ nhê ®ã n©ng caochÊt l−îng kh¸m ch÷a bÖnh, gi¶m viÖc l¹m dông c¸c c¬ së y tÕ, ®ång thêi t¨ng kh¶n¨ng kh¸m ch÷a bÖnh t¹i c¸c trung t©m y tÕ kü thuËt cao cho nh÷ng thµnh phÇnd©n c− cã kh¶ n¨ng chi tr¶ cho c¸c dÞch vô nµy. Tuy nhiªn, viÖn phÝ vÉn cßn mét sètån t¹i. Song song víi viÖn phÝ chÝnh thøc ng−êi bÖnh lu«n ph¶i chi tr¶ thªm nhiÒukho¶n chi phÝ kh¸c n÷a cho hµnh ®éng t×m kiÕm søc kháe cña m×nh. Tæng nh÷ng chiphÝ nµy lµ yÕu tè t¸c ®éng tíi kh¶ n¨ng tiÕp cËn cña ng−êi bÖnh tíi c¸c dÞch vô y tÕ.Nh÷ng nghiªn cøu trªn thÕ giíi, thÝ dô, vÒ kinh tÕ häc hµnh vi cña nhµ kinh tÕ häcng−êi Mü Gary Becker, vÒ lý thuyÕt sù lùa chän hîp lý, vÒ lý thuyÕt trao ®æi x· héicho thÊy r»ng tæng chi phÝ cho mét hµnh ®éng cµng cao th× c¸c c¸ nh©n cµng c©nnh¾c nhiÒu h¬n khi quyÕt ®Þnh thùc hiÖn hµnh ®éng hay sö dông dÞch vô ®ã. Tængchi phÝ cho viÖc kh¸m ch÷a bÖnh t¹i c¸c c¬ së y tÕ bao gåm rÊt nhiÒu kho¶n chi phÝkh¸c nhau. §ã lµ: 1. Chi phÝ cho viÖc ®i l¹i tõ nhµ tíi c¬ së y tÕ. 2. Chi phÝ ¨n uèng cho ng−êi bÖnh vµ ng−êi nhµ cña hä trong thêi gian kh¸m ch÷a bÖnh t¹i c¸c c¬ së y tÕ. 3. TiÒn mua thuèc men ®Ó ®iÒu trÞ bÖnh mµ trong bÖnh viÖn kh«ng cã. 4. C¸c chi phÝ båi d−ìng cho c¸c nh©n viªn y tÕ hoÆc cho nh÷ng ng−êi m«i giíi ®Ó viÖc kh¸m ch÷a bÖnh ®−îc nhanh h¬n vµ chÊt l−îng h¬n. 5. PhÇn viÖn phÝ chÝnh thøc mµ ng−êi bÖnh tr¶ cho c¸c c¬ së y tÕ. Bao gåm tiÒn kh¸m bÖnh, tiÒn lµm c¸c xÐt nghiÖm, tiÒn gi−êng, tiÒn thuèc, tiÒn lµm c¸c thñ thuËt vµ phÉu thuËt. Nh− vËy, viÖn phÝ chÝnh thøc (môc 5) chØ lµ mét phÇn trong tæng sè chi phÝcho kh¸m ch÷a bÖnh t¹i c¸c c¬ së y tÕ. Thùc tÕ ë ViÖt Nam hiÖn nay, nh÷ng nghiªncøu trùc tiÕp vÒ nh÷ng vÊn ®Ò cña viÖn phÝ kh«ng chÝnh thøc cßn rÊt Ýt. Cã thÓ nªura nghiªn cøu vÒ t¸c ®éng x· héi cña c¸c chi phÝ ch¨m sãc søc kháe ®Õn c¸c hé gia®×nh nghÌo (Gill Tipping 2000), nghiªn cøu vÒ hÖ thèng thu chi viÖn phÝ cña Bé Y tÕ Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn NguyÔn Quý Thanh 41trong khu«n khæ dù ¸n hç trî y tÕ quèc gia, hoÆc nghiªn cøu vÒ quµ biÕu vµ mèi quanhÖ cña nã víi th¸i ®é kh¸m ch÷a bÖnh cña nh©n viªn y tÕ t¹i mét sè bÖnh viÖn nhµn−íc (NguyÔn Quý Thanh, Ng« Quèc Ph−¬ng vµ nh÷ng ng−êi kh¸c 1996). B¶n th©n néi hµm kh¸i niÖm viÖn phÝ kh«ng chÝnh thøc còng kh«ng ®−îc hiÓuthèng nhÊt gi÷a c¸c nhµ nghiªn cøu. Cã ng−êi cho r»ng nã chØ liªn quan tíi nh÷ngchi phÝ trùc tiÕp cho viÖc kh¸m vµ ch÷a trÞ bÖnh. Cã ng−êi th× cho r»ng nã bao gåm c¶nh÷ng chi phÝ gi¸n tiÕp. Trong nghiªn cøu nµy kh¸i niÖm viÖn phÝ kh«ng chÝnh thøc®−îc hiÓu theo nghÜa réng, tøc lµ tÊt c¶ nh÷ng chi phÝ trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp mµ ng−êibÖnh ph¶i chi tr¶ trong mét ®ît kh¸m ch÷a bÖnh, ngoµi nh÷ng phÇn hä ph¶i thanhto¸n chÝnh thøc víi c¸c c¬ së y tÕ. Nh− vËy, vÊn ®Ò ®Æt ra trong nghiªn cøu nµy lµ thùc tr¹ng cña viÖn phÝkh«ng chÝnh thøc nh− thÕ nµo? Nh÷ng t¸c ®éng cña nã tíi kh¶ n¨ng sö dông c¸c dÞchvô y tÕ ra sao còng nh− tíi hoµn c¶nh kinh tÕ cña chÝnh ng−êi bÖnh vµ gia ®×nh häthÕ nµo? §Ó gãp phÇn tr¶ lêi nh÷ng c©u hái trªn, Ban Khoa gi¸o Trung −¬ng §¶ngcéng s¶n ViÖt Nam ®· phèi hîp cïng Bé Y tÕ tiÕn hµnh nghiªn cøu T¸c ®éng cñaviÖn phÝ vµ b¶o hiÓm y tÕ tíi sù c«ng b»ng vÒ tµi chÝnh, tiÕp cËn vµ sö dông c¸c dÞchvô y tÕ. Bµi viÕt nµy lµ mét phÇn kÕt qu¶ cña nghiªn cøu ®ã. 2. Thùc tr¹ng viÖn phÝ kh«ng chÝnh thøc: nh÷ng khÝa c¹nh tÝch cùc vµ tiªu cùc 2.1. Kho¶ng c¸ch tõ nhµ tíi c¸c c¬ së y tÕ - tiÕp cËn vÒ ®Þa lý. Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra møc sèng d©n c− n¨m 1997-1998, kho¶ng c¸ch trungb×nh tõ nhµ tíi c¸c c¬ së y tÕ dao ®éng tõ h¬n 4 km ®Õn h¬n 10 km. Nh− vËy, phÇnlín c¸c c¬ së y tÕ c¶ cña t− nh©n vµ nhµ n−íc ®Òu c¸ch kh¸ xa n¬i ë cña ng−êi d©n.Kho¶ng c¸ch xa sÏ khiÕn cho ng−êi bÖnh ng¹i h¬n khi muèn ®i kh¸m ch÷a bÖnh. Sùe ng¹i nµy t¹o bëi hµng lo¹t c¸c yÕu tè nh− thêi gian ®i l¹i, ph−¬ng tiÖn ®i l¹i, vµ c¶chi phÝ cho viÖc ®i l¹i. Thêi gian ®i bé trung b×nh tõ nhµ ®Õn c¬ së y tÕ gÇn nhÊt lµtr¹m y tÕ còng ph¶i mÊt gÇn mét giê ®ång hå. Chóng ta còng biÕt r»ng ë nh÷ng vïngxa vïng s©u, nhiÒu x· cßn tr¾ng vÒ y tÕ, hoÆc kho¶ng c¸ch tõ nhµ tíi c¸c c¬ së y tÕcßn xa h¬n nhiÒu. Khi ®i kh¸m ch÷a bÖnh, bÖnh nh©n vµ ng−êi nhµ cña hä th−êng ph¶i chñ ®éngvÒ ph−¬ng tiÖn ®i l¹i tõ nhµ tíi c¸c c¬ së y tÕ. Hä cã thÓ sö dông nhiÒu lo¹i ph−¬ng tiÖnkh¸c nhau tõ ®i bé, cho tíi ®i xe kh¸ch. Trong nghiªn cøu vÒ søc kháe sinh s¶n t¹in¨m tØnh H¶i Phßng, Hµ Nam, §¾c L¾c, §ång Th¸p, Kiªn Giang do ñy ban d©n sèquèc gia kÕt hîp víi Héi ®ång d©n sè cho thÊy r»ng, gÇn nhµ lµ lý do quan träng thøhai (®èi víi c¬ së y tÕ t− nh©n), vµ lµ lý do quan träng thø ba (®èi víi c¬ së y tÕ nhµn−íc) khi ng−êi bÖnh lùa chän ®iÓm kh¸m ch÷a bÖnh. Cã tíi 42,4% sè ng−êi ®−îc háitrong tæng sè mÉu 676 ng−êi cho r»ng hä lùa chän c¬ së y tÕ t− nh©n v× nã gÇn nhµ.26,9% chän kh¸m ch÷a bÖnh t¹i c¬ së cña nhµ n−íc còng v× chÝnh lý do nµy. Tãm l¹i, sù ph©n bè c¸c c¬ së y tÕ kh«ng ®ång ®Òu khiÕn cho cã nh÷ng vïngkho¶ng c¸ch kh«ng gian tõ nhµ tíi c¸c c¬ së y tÕ qu¸ xa. §©y chÝnh lµ rµo c¶n ®Þa lý Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn42 Nh÷ng t¸c ®éng x· héi cña viÖn phÝ kh«ng chÝnh thøclµm cho ng−êi bÖnh khã tiÕp cËn ®−îc víi c¸c dÞnh vô y tÕ. Thªm vµo ®ã kho¶ng c¸chxa vÒ ®Þa lý còng lµm cho c¸c chi phÝ kh¸c ph ...