Phát hiện quan niệm sai lệch và xây dựng quan niệm đúng cho học sinh trong dạy học phần 'cơ học' (vật lí 10)

Quan niệm của học sinh được hình thành dần theo thời gian bởi nhiều yếu tố, nguyên nhân khác nhau. Một trong những nhiệm vụ trọng tâm của quá trình dạy học Vật lí là thông qua sự định hướng của giáo viên, học sinh tự nhận thức, sửa chữa các quan niệm sai lệch của cá nhân thành quan niệm khoa học đúng đắn. Bài viết đề cập vấn đề phát hiện, phân tích nguyên nhân tạo nên quan niệm sai lệch của học sinh và đề xuất biện pháp khắc phục trong dạy học phần Cơ học (Vật lí 10).
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Phát hiện quan niệm sai lệch và xây dựng quan niệm đúng cho học sinh trong dạy học phần “cơ học” (vật lí 10)VJE Tạp chí Giáo dục, Số đặc biệt tháng 4/2019, tr 207-209; 233 PHÁT HIỆN QUAN NIỆM SAI LỆCH VÀ XÂY DỰNG QUAN NIỆM ĐÚNG CHO HỌC SINH TRONG DẠY HỌC PHẦN “CƠ HỌC” (VẬT LÍ 10) Võ Đình Bảo - Trường Trung học phổ thông Lý Tự Trọng, Thăng Bình, Quảng Nam Ngày nhận bài: 05/01/2019; ngày sửa chữa: 20/01/2019; ngày duyệt đăng: 06/03/2019. Abstract: The students’ conception is gradually formed over time by different factors, causes. One of the important tasks in teaching process of Physics is that it is under the direction of teachers to help students self-aware, to transform the misconceptions of individuals into the correct scientific conception. The article mentions the problem of discovering and analyzing the causes of students misconceptions and proposing measures to overcome in teaching Mechanics (Physics grade 10). Keywords: Misconception, right conception, student, Physics grade 10.1. Mở đầu khá bền vững, nên gây khó khăn cho HS trong quá trình Quan niệm của học sinh (HS) được hình thành dần dạy học VL ở trường phổ thông. Các QNSL này sẽ đượctheo thời gian bởi nhiều yếu tố, nguyên nhân khác nhau khắc phục một cách hiệu quả nếu HS tự làm thí nghiệm,nhưng đều có đặc điểm giống nhau, đó là: tính phổ biến, tự rút ra kết luận, đối chiếu với QNSL để tự đánh giábền vững; đa số những quan niệm này đều sai lệch với ý quan niệm của mình đúng hay sai.nghĩa, bản chất Vật lí (VL) nên gây khó khăn cho giáo 2.1.2. Khắc phục quan niệm sai lệch cho học sinh trungviên (GV). học phổ thông trong dạy học Vật lí Một trong những nhiệm vụ cơ bản trong quá trình dạy Trong dạy học VL ở trung học phổ thông, để khắchọc VL là dưới sự định hướng của GV giúp HS tự nhận phục QNSL cho HS, GV cần:thức, tự chuyển các quan niệm sai lệch (QNSL) của cá - Tạo không khí học tập giúp HS tích cực, chủ động,nhân thành quan niệm khoa học đúng đắn. Điều này phù hứng thú học tập: GV có vai trò quan trọng, quyết địnhhợp với định hướng, mục tiêu của các phương pháp dạy đến sự thành công của mỗi giờ học. Để HS tích cực, hứnghọc tích cực. Để khắc phục QNSL của học sinh (HS), thú học tập, GV cần: - Gợi mở, giúp HS thể hiện quanGV cần lựa chọn phương pháp dạy học phù hợp với từng điểm của cá nhân. HS có thể đưa ra ý kiến phủ định, tráibộ môn, với nhận thức ban đầu của các em; từ đó, tạo tiền ngược hoàn toàn với ý kiến của GV. Điều đó cho thấyđề cho các em tự đánh giá và hình thành kiến thức. Bài HS rất hứng thú với tình huống GV đặt ra.viết đề cập vấn đề phát hiện, phân tích nguyên nhân tạo GV cần dự đoán trước QNSL của HS về các vấn đềnên QNSL của HS và đề xuất biện pháp khắc phục trong sắp nghiên cứu trong bài học để chuẩn bị thí nghiệm chodạy học phần Cơ học (VL 10). phù hợp. Trong giờ học, GV cần tạo ra tình huống học2. Nội dung nghiên cứu tập thông qua các thí nghiệm đơn giản hoặc ví dụ thực tế, khuyến khích HS thể hiện ý kiến cá nhân. Sau đó, cho2.1. Quan niệm sai lệch của học sinh và khắc phục quan HS thảo luận theo nhóm để trình bày ý kiến riêng củaniệm sai lệch trong dạy học Vật lí ở trung học phổ thông mình. Từ đó, HS có cơ hội thể hiện quan niệm của bản2.1.1. Quan niệm sai lệch của học sinh thân, đồng thời GV có thể phát hiện các quan niệm đúng Theo Nguyễn Đức Thâm [1], [2]: HS khi bắt đầu học lẫn các QNSL của các em để có biện pháp khắc phục.môn VL là đã có một số hiểu biết nhất định về các hiện - Giúp HS tự nhận ra các QNSL và đưa ra cách khắctượng VL. Như vậy, quan niệm của HS là những hiểu biết phục. GV có thể tiến hành thí nghiệm, hướng dẫn HSmà các em đã có từ trước giờ học. Quan niệm của HS về quan sát hiện tượng xảy ra trong thí nghiệm, giúp các emcác hiện tượng VL thường không đúng với bản chất VL, thấy được sự vô lí, mâu thuẫn giữa QNSL với những kiếnbản chất khoa học của các sự vật, hiện tượng, người ta thức quan sát được. Đây là giai đoạn quan trọng nhấtgọi đó là những QNSL của HS. trong tiến trình khắc phục QNSL của HS. GV nên chuẩn Có thể thấy, QNSL là những biểu tượng, ý kiến ban bị kĩ các câu hỏi, thí nghiệm cho các nhóm tham gia thựcđầu của HS về s ...