Phóng sự thời kỳ đổi mới ( 1986-1996 ) cuộc bùng phát lần thứ hai trong lịch sử văn học Việt Nam hiện đại

Nội dung bài viết phân tích phóng sự thời kỳ đổi mới (1986-1996) cuộc bùng phát lần thứ hai trong lịch sử văn học Việt Nam hiện đại.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Phóng sự thời kỳ đổi mới ( 1986-1996 ) cuộc bùng phát lần thứ hai trong lịch sử văn học Việt Nam hiện đạiT¹p chÝ Khoa häc & C«ng nghÖ - Sè 3(43)/N¨m 2007Phãng sù thêi kú ®æi míi (1986-1996)“Cuéc bïng ph¸t lÇn thø hai” trong lÞch sö V¨n häc ViÖt Nam hiÖn ®¹iNg« Thu Thñy (Tr−êng §H S− ph¹m - §H Th¸i Nguyªn)Nh÷ng n¨m 40 cña thÕ kØ XX, nh¾c ®Õn thÓ lo¹i phãng sù trong v¨n häc ViÖt Nam, nhµphª b×nh Vò Ngäc Phan viÕt: “Lèi viÕt nµy thËt hoµn toµn míi ë n−íc ta, vµ còng nh− ë c¸cn−íc, nã lµ con ®Çu lßng cña nghÒ viÕt b¸o” [6]. Ra ®êi muén h¬n so víi c¸c thÓ lo¹i kh¸c, songphãng sù cã tèc ®é ph¸t triÓn nhanh chãng vµ m¹nh mÏ trong v¨n häc ViÖt Nam thÕ kØ XX. Do®Æc tr−ng thÓ lo¹i, phãng sù cã nh÷ng biÕn thiªn g¾n víi mçi giai ®o¹n lÞch sö nhÊt ®Þnh. Trongbµi viÕt nµy, chóng t«i muèn nãi ®Õn phãng sù 10 n¨m ®æi míi (1986-1996) - mét giai ®o¹n næibËt vµ ®Çy ý nghÜa - “cuéc bïng ph¸t lÇn thø hai”[3] trong lÞch sö v¨n häc ViÖt Nam hiÖn ®¹i.Lµ mét trong nh÷ng thÓ lo¹i chñ chèt cña b¸o chÝ, trªn c¸c tê b¸o lín nh−: Thanh niªn,Phô n÷, Lao ®éng, V¨n nghÖ, TiÒn phong, An ninh thÕ giíi..., phãng sù thêi kú ®æi míi th−êngchiÕm vÞ trÝ trang träng trªn trang nhÊt, g©y ®−îc sù chó ý cña b¹n ®äc kh¾p c¶ n−íc. Hµng lo¹tphãng sù ra ®êi vµo thËp niªn 80 - 90 víi nh÷ng vÊn ®Ò bøc xóc cña x héi kh«ng chØ t¹o nªnnh÷ng cuéc tranh luËn s«i næi vµ kh¸ gay g¾t trong ®éc gi¶ mµ cßn thu hót sù quan t©m cña c¸cnhµ nghiªn cøu. Tuy nhiªn, so víi c¸c thÓ lo¹i v¨n häc kh¸c, c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ phãngsù thêi kú ®æi míi cßn rÊt khiªm tèn. §a sè ®ã lµ c¸c bµi viÕt, bµi tæng kÕt c¸c cuéc thi bót kýphãng sù trªn tuÇn b¸o V¨n nghÖ (Nh÷ng trang v¨n nhËp cuéc víi ®êi sèng, Mét m¶ng hiÖn thùc®êi sèng trªn nh÷ng trang v¨n - H÷u ThØnh, DÊu Ên mét thêi kú - Bïi HiÓn...), c¸c bµi ®¸nh gi¸,nhËn xÐt mang tÝnh chÊt s¬ l−îc vÒ mét t¸c gi¶, t¸c phÈm cô thÓ (Mäi linh hån ®Òu ®−îc ®−a tiÔn- NguyÔn Kh¾c Tr−êng, Nhí m?i c¸i ®ªm h«m Êy... - BÕ KiÕn Quèc (B¸o V¨n nghÖ)...) hay còngchØ lµ c¸i nh×n kh¸i qu¸t vÒ diÖn m¹o vµ vai trß xung kÝch cña thÓ lo¹i trong thêi kú nµy (§êisèng v¨n häc ®−¬ng ®¹i nh×n tõ ph−¬ng diÖn thÓ lo¹i- Vò TuÊn Anh [1], Sù vËn ®éng cña c¸c thÓlo¹i v¨n xu«i trong v¨n häc thêi kú ®æi míi - Lý Hoµi Thu (T¹p chÝ v¨n hãa nghÖ thuËt)... ).Trong luËn ¸n tiÕn sÜ Ng÷ v¨n (§Æc ®iÓm vµ mèi quan hÖ gi÷a ký v¨n häc vµ ký b¸o chÝ), t¸c gi¶NguyÔn §øc Dòng cã nh¾c ®Õn phãng sù thêi kú ®æi míi nh−ng ®Æt thÓ lo¹i nµy trong mèi t−¬ngquan víi phãng sù b¸o chÝ vµ c¸c thÓ ký kh¸c. Nh− vËy, cã thÓ nhËn thÊy cho ®Õn nay ch−a cãc«ng tr×nh nghiªn cøu chuyªn s©u nµo vÒ phãng sù thêi kú nµy. Chän phãng sù 10 n¨m ®æi míi(1986-1996) - giai ®o¹n ®¸nh dÊu sù trë l¹i, sù bïng næ cña thÓ lo¹i phãng sù - lµm ®èi t−îngnghiªn cøu, chóng t«i muèn gióp ®éc gi¶ hiÓu râ h¬n vÒ ®Æc ®iÓm néi dung, nghÖ thuËt còng nh−gi¸ trÞ x héi to lín cña thÓ lo¹i ®Æc biÖt nµy trong ®êi sèng b¸o chÝ ®−¬ng thêi, ®ång thêi gãp méttiÕng nãi kh¼ng ®Þnh vai trß cña phãng sù trong c«ng cuéc ®æi míi ®Êt n−íc vµ ®æi míi v¨n häc.Nh− ® biÕt, phãng sù lµ “mét thÓ thuéc lo¹i h×nh ký... ghi chÐp kÞp thêi nh÷ng vô viÖcnh»m lµm s¸ng tá tr−íc c«ng luËn mét sù kiÖn, mét vÊn ®Ò cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng vµ sèphËn cña mét hoÆc nhiÒu ng−êi vµ cã ý nghÜa thêi sù ®èi víi mét ®Þa ph−¬ng hay toµn x? héi[5]. Phãng sù lµ “n¬i gÆp gì cña b¸o chÝ vµ v¨n häc” [4], lµ miÒn giao thoa, g¹ch nèi gi÷a th«ngtin vµ nghÖ thuËt. TÝnh chÊt b¸o chÝ vµ tÝnh chÊt v¨n häc ® t¹o cho thÓ lo¹i phãng sù métph−¬ng thøc riªng ®Ó tiÕp cËn vµ ph¶n ¸nh hiÖn thùc cuéc sèng. §Æc tr−ng b¸o chÝ thÓ hiÖn ë tÝnhth«ng tin, tÝnh x¸c thùc, tÝnh kh¸ch quan, tÝnh x héi chÝnh trÞ cña phãng sù. Mçi thiªn phãng sù21T¹p chÝ Khoa häc & C«ng nghÖ - Sè 3(43)/N¨m 2007ph¶i ®em ®Õn cho ®éc gi¶ mét hiÖn thùc t−¬i míi, sèng ®éng, ®Çy ¾p th«ng tin vµ nãng hæi hiÖnthùc cuéc sèng. Kh«ng dõng l¹i ë sù m« t¶ ®¬n gi¶n, quan s¸t, ghi chÐp ®¬n thuÇn, phãng sù ®¹ttíi ®é “linh ho¹t vµ cã hiÖu lùc v« cïng” [6] víi mét bót ph¸p giµu chÊt v¨n häc. Ph−¬ng thøctiÕp cËn, chiÕm lÜnh hiÖn thùc võa chi tiÕt, sinh ®éng võa kh¸t qu¸t céng víi c¸i t«i t¸c gi¶ giµulý tÝnh, c¶m xóc, søc thuyÕt phôc cña ng«n tõ vµ giäng ®iÖu… ® thæi luång sinh khÝ míi vµonh÷ng th«ng tin thêi sù kh« khan, ph¸ vì khu«n khæ cña thÓ lo¹i b¸o chÝ. Phãng sù trë thµnh métthÓ v¨n xung kÝch, cã −u thÕ ®Æc biÖt trong viÖc phanh phui, mæ xÎ nh÷ng mÆt tr¸i cña x héi;nh÷ng thiªn phãng sù hay kh«ng chØ lµm ng−êi ®äc bõng tØnh tr−íc mét thùc tr¹ng ®Çy bÊt c«ng,v« lý mµ cßn t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn t©m hån, tr¸i tim hä, ®Õn nhËn thøc cña hä. “Kh«ng cã lèiv¨n nµo thiÕt thùc b»ng v¨n phãng sù, kh«ng cã lèi v¨n nµo gióp Ých cho viÖc c¶i c¸ch… b»ngc¸c thiªn phãng sù” [6].Nh÷ng n¨m ®Çu thÕ kØ XX, phãng sù ® ph¸t triÓn víi tèc ®é m¹nh mÏ vÒ c¶ sè l−îng vµ chÊtl−îng, trë thµnh cuéc bïng ph¸t ®Çu tiªn (1932-1945) - hoµnh tr¸ng vµ rùc rì. Theo tËp hîp cña c¸ct¸c gi¶ Phan Träng Th−ëng, NguyÔn Cõ, NguyÔn H÷u S¬n trong 3 tËp s¸ch : Phãng ...