Quản trị trường đại học công lập trong bối cảnh mở rộng tự chủ cơ sở tại Việt Nam

Bài viết là một tổng thuật lí luận về mô hình quản trị trường đại học (ĐH) để làm sáng tỏ quyền hạn của các chủ thể hoạt động trong nhà trường và các đặc điểm riêng của quản trị trường ĐH. Bài viết cũng bàn về các yếu tố tác động đến việc lựa chọn mô hình quản trị phù hợp.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Quản trị trường đại học công lập trong bối cảnh mở rộng tự chủ cơ sở tại Việt NamSố 7(85) năm 2016TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM_____________________________________________________________________________________________________________QUẢN TRỊ TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG LẬPTRONG BỐI CẢNH MỞ RỘNG TỰ CHỦ CƠ SỞ TẠI VIỆT NAMPHẠM THỊ LAN PHƯỢNG*TÓM TẮTBài viết là một tổng thuật lí luận về mô hình quản trị trường đại học (ĐH) để làmsáng tỏ quyền hạn của các chủ thể hoạt động trong nhà trường và các đặc điểm riêng củaquản trị trường ĐH. Bài viết cũng bàn về các yếu tố tác động đến việc lựa chọn mô hìnhquản trị phù hợp. Để quản trị nhà trường hiệu quả trong bối cảnh mở rộng tự chủ cơ sở tạiViệt Nam, lãnh đạo trường ĐH không thể lảng tránh mục tiêu tăng cường tính hiệu suấtthông qua thương mại hóa sản phẩm học thuật, nhưng vẫn cần đặt mục tiêu xây dựng vănhóa học thuật và môi trường làm việc tự do sáng tạo là ưu tiên hàng đầu.Từ khóa: quản trị, tự chủ, trường đại học, văn hóa học thuật.ABSTRACTPublic university governancein the context of increasing institutional autonomy in VietnamThe article is a literature review of university governance models in order to clarifythe authority of actors in universities as well as specific characteristics of universitygovernance. It also discusses factors influencing the choice of suitable governance models.To effectively govern universities in the context of increasing institutional autonomy inVietnam, university leadership cannot neglect the goal of enhancing efficiency throughcommercialization of academic products, but still needs to set the goal of developingacademic culture; creative working environment is a top priority.Keywords: governance, autonomy, university, academic culture.1.Đặt vấn đềĐổi mới quản trịi giáo dục đại học(GDĐH) theo hướng nâng cao tính hiệusuất và áp dụng các công cụ quản lí tạidoanh nghiệp vào trường ĐH đã đượcthực hiện tại các nước Tây Âu hơn 3 thậpkỉ qua và đã trở thành một xu hướng toàncầu. Tuy nhiên, trường ĐH là một loạihình tổ chức đặc biệt [3, tr.10] nên việcvận dụng các phương pháp quản lí củadoanh nghiệp vào trường ĐH vẫn phảidựa vào nền tảng là văn hóa học thuật.Cân bằng giữa việc theo đuổi hiệu suất*với duy trì môi trường làm việc tự dosáng tạo cho giới học giả luôn là một chủđề thu hút sự quan tâm của các nhànghiên cứu, nhà lập chính sách và nhàquản lí tại trường ĐH.Theo Nghị quyết số 14/2005/NQCP về đổi mới cơ bản và toàn diệnGDĐH Việt Nam giai đoạn 2006-2020,đổi mới cơ chế quản lí và cơ chế tài chínhGDĐH là những giải pháp trọng tâm.Tăng quyền tự chủ cho các trường là mộtthực tế dễ nhận thấy. Từ năm 2006, theoNghị định 43/2006/NĐ-CP, trường ĐHTS, Trường Đại học Sư phạm TPHCM, Email: ptlphuong@ier.edu.vn74TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCMPhạm Thị Lan Phượng_____________________________________________________________________________________________________________được tự chủ tổ chức bộ máy, nhân sự đểthực hiện nhiệm vụ theo kế hoạch đượcduyệt. Từ khi Luật GDĐH 2012 có hiệulực, trường ĐH được tự chủ xây dựngchương trình đào tạo từ bậc ĐH tới thạcsĩ và tiến sĩ. Tuy nhiên, nguồn tài chínhkhiêm tốn do Nhà nước cấp chỉ đủ chocác trường trang trải những hoạt độngthường xuyên. Để thực hiện sáng kiến đổimới, trường ĐH thường phải sử dụngnguồn thu tự tạo, trong đó phần lớn lànguồn học phí [1]. Do vậy có thể nói, tựchủ cơ sở cho các trường ĐH Việt Namgắn liền năng lực độc lập về tài chính.Bài viết tìm hiểu các đặc điểm riêngcủa quản trị nhà trường và tổng thuật mộtsố mô hình quản trị trường ĐH để phântích quyền hạn của các chủ thể hoạt độngtrong nhà trường. Các yếu tố tác độngđến việc lựa chọn mô hình quản trị phùhợp cũng được phân tích. Trong bối cảnhcác trường ĐH Việt Nam được giaonhiều quyền quyết định hơn theo khảnăng tự đảm bảo tài chính, bài viết chorằng cho dù tăng nguồn thu thông quathương mại hóa sản phẩm học thuật làmột yêu cầu không thể lảng tránh, lãnhđạo trường ĐH vẫn cần phải đặt mục tiêuxây dựng văn hóa học thuật và môitrường làm việc tự do sáng tạo lên hàngđầu.2.Các đặc điểm riêng của quản trịtrường đại họcCác đặc điểm tổ chức và nghiệp vụcủa trường ĐH cho thấy trường ĐH làmột loại hình tổ chức riêng không giốngcác tổ chức thông thường [12]. Năm đặcđiểm thường được chỉ ra, đó là: mơ hồ vềmục tiêu, thực hiện các nhiệm vụ phứctạp, phục vụ khách hàng, giá trị chuyênmôn mâu thuẫn với kì vọng quản lí, dễ bịtổn thương bởi môi trường [3, tr.10].Mơ hồ về mục tiêu: Quan niệmtrường ĐH là một thể chế văn hóa lànguyên nhân chính làm cho các mục tiêucủa trường ĐH không rõ ràng. Mô hìnhtrường ĐH độc lập với các đòi hỏi kinh tếxã hội nhất thời do Humboldt khởi xướngđã được áp dụng ở hầu hết các trườngĐH ở châu Âu lục địa và ở một số bang ởHoa Kì. Trường ĐH như là một thể chếvăn hóa góp phần “duy trì các đặc trưngvăn hóa tiềm ẩn” và giúp giữ gìn các disản văn hóa quốc gia; hoạt động này củatrường ĐH ...