Quyển Đệ Thập Lục Tạp Ký

Đời Đường, năm Hội-Xương thứ 5 (845), tiết mục nói về cách tuyển-cử: "An-nam đưa vào thi tiến-sĩ không được quá tám người, minh-kinh không được quá mười người". Xét theo phép đời nhà Đường, chức-vụ của các quan phiên-trấn: đô-hộ Annam và Phong-Châu có nhiệm-vụ đề-phòng đường bộ, đừng cho người nước Chân-Lạp vào Lĩnh-Nam mua khí-giới và ngựa. Các khê, động ở phiên-tấn, nơi nào ương-ngạnh, cần phải trấn áp, thì các vị đô-đốc ở năm châu: Giao, Quảng, Ung, Quế và Dung, ba năm một lần, phải đem quân đi tuần áp, đi đến đâu làm...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Quyển Đệ Thập Lục Tạp Ký Quyển Đệ Thập Lục Tạp KýĐời Đường, năm Hội-Xương thứ 5 (845), tiết mục nói về cách tuyển-cử:An-nam đưa vào thi tiến-sĩ không được quá tám người, minh-kinh khôngđược quá mười người.Xét theo phép đời nhà Đường, chức-vụ của các quan phiên-trấn: đô-hộ An-nam và Phong-Châu có nhiệm-vụ đề-phòng đường bộ, đừng cho người nướcChân-Lạp vào Lĩnh-Nam mua khí-giới và ngựa. Các khê, động ở phiên-tấn,nơi nào ương-ngạnh, cần phải trấn áp, thì các vị đô-đốc ở năm châu: Giao,Quảng, Ung, Quế và Dung, ba năm một lần, phải đem quân đi tuần áp, điđến đâu làm trạng tâu về vua nghe. Các biên quận lo việc đón tiếp và hướngdẫn, các thủ-lĩnh ở các phiên-trấn lo chỉnh bị nghi-thức. Thục-quân, Nam-Hải, An-nam đều cho sử-dụng từ 300 quân kỵ giở xuống. D ưới quyền quản-trị của các đô-đốc-phủ các quận Quế, Quảng, Ung, Dung, An-nam, Kiếm-Nam, có những bộ-lạc lớn, cần phải tra vấn nhân-số giáp binh, phụ-huynhcác bộ-lạc ấy, nếu có người tính nết tốt, làm việc giỏi, có văn vũ tài lược,mỗi năm biên tên tâu về vua nghe để tùy tài sử dụng.Các quan và gia-quyến các quận An-nam, Quế-Châu và Quảng-Châu, mỗilúc phó nhiệm, được cấp phát ngựa trạm như sau:Nhất phẩm: ngựa 10 con, lừa 10 con.Nhì phẩm: ngựa 9 con, lừa 9 con.Tam phẩm: ngựa 8 con, lừa 8 con.Tứ phẩm, ngũ phẩm: ngựa 4 con, lừa 4 con.Lục phẩm, thất phẩm: ngựa 2 con, lừa 2 con.Bát phẩm, cửu phẩm: ngựa 1 con, lừa 1 con.Người ít, tùy số người mà cung cấp.Sách Dịch-Viên Tùng-Chí 1, nói rằng: mỗi lúc phong vương hay ban tiếtviệt cho các quận-trưởng các nước Mán, nội thuộc Trung-Quốc, chỉ có An-nam và Hạ-Châu thì quan học-sĩ thảo tờ chế-sắc, còn các xứ khác thì khôngcần.Sử-Thông 2 chép rằng: Xóm ở 10 nhà, tất có người trung tín; muốn lưutruyền bất hủ, công truyền bá nhờ ở nơi người. Vì sao Giao-Châu xa ởphương nam, dòng giống của Việt-Thường, Đôn-Hoàng ở tận Tây-Vực, quêhương của Côn-Nhung, nhơn-vật của hai xứ ấy, từ xưa không thấy truyềnchép? Bởi vì ở tận nước ngoài, đường xa kẻ chợ, cho nên sử-quan không ghichép đến vậy. May nhờ có Sĩ-Nhiếp chép truyện, Lưu-Bính viết sách, màanh-tài lỗi lạc hai xứ ấy mới được lưu danh. Nếu hai nhà hiền-giả không rađời, việc hai quận ấy không có sách chép, thì các bậc quân-tử ở biên quận,làm sao truyền tiếng đến đời sau. Do đó, biết công việc trước thuật có hiệu-lực rất lớn, chẳng phải cùng nghề mọn thơ phú, so sánh hơn thua vậy.Lời tâu của Lục-Tuyên-Công bàn về việc Kinh-Lược-Sứ Lĩnh-Nam xin đặtsở thị-bạc (cũng như sở đại-lý mua hàng) ở An-nam và phái Trung-sứ quagiám-thị: Lĩnh-Nam Tiết-Độ Kinh-Lược-Sứ tâu rằng: Gần đây có nhiềuthuyền qua An-nam mua vật-dụng để dâng lên vua, công việc lớn lao, sợ đồcung cấp không đủ. Nay tôi muốn sai phán-quan qua An-nam thu mãi vật-hạng, xin triều-đình phái một vị Trung-sứ cùng với Sứ-ty của tôi, đồng đicông-tác, ngõ hầu tránh việc gian dối. Mong xin Thánh-chỉ chuẩn-y. Thiếtnghĩ: Những kẻ buôn bán nước ngoài chỉ cầu mối lợi, được yên vỗ thì đến,bị quấy nhiễu thì đi. Quảng-Châu là nơi đô-hội trọng-yếu, có tiếng dân đông,của nhiều. Chỉ vì bọn giao dịch xâm khắc quá chừng, mất cả ý-nghĩa làmcho người xa cảm mến. Đã không biết tự-trách, còn vượt ra ngoài chức-vịcủa mình. Ngọc nát trong hòm, vì ai nên nỗi, châu đời ngoài cõi, bao thuởtrở về. Kinh-thơ nói rằng: Không quí vật ở phương xa, thì người xa đến.Nay đã ham muốn như thế, cho nên phương xa không qui phục là phải.Huống nay muốn làm dao động lòng vua, xin sai Trung-sứ, tỏ lòng tham chothiên-hạ, thông hối-lộ với triều-đình, quấy nhơ thời buổi thanh bình, thương-tổn Thánh-triều phong-hóa, phép nên trách phạt, việc khó y theo. Vã lại,Lĩnh-Nam, Annam, đâu chẳng là đất nước của vua, Trung-sứ, Ngoại-sứ, aicũng là tôi vua. Nếu cần việc nước, việc quân, đã có phép thường lệ cũ.Người lo tròn chức, nước tự thừa dùng. Hà tất tin Lĩnh-Nam mà cự tuyệtAn-nam, trọng Trung-sứ mà xem khinh Ngoại-sứ, đã trái hẳn tấm lòng thànhthực, lại tổn thương phonghóa khinh tài.Lời tấu-nghị của Tuyên-Công đều bị im, không đưa ra bàn luận.Bài văn của Liễu-Tử-Hậu làm cho quan Thị-ngự An-Nam họ Dương tếquan Đô-Hộ họ TrươngDuy: Ngày... tháng... năm... cố-lại mổ, quan-chức mổ, kính tế trước linh-vịCố Đô-Hộ Ngự-Sử Trung-Thừa Trương-Công mà than rằng:Giao-Châu rộng lớn, xa tít chân trời phương nam, công-đức của vua Hạ-Vũkhông thi-thố đến nơi và cường-quyền của nhà Bạo-Tần không chế-ngự nổi.Khi làm phản, lúc xưng thần, từ đời Hán trở lại đây, luôn luôn như thế.Thánh-thiên-tử nhà Đường ta tuyên dương phong-hóa, ban đầu chẳng mấylúc được yên. Dần dần phong-tục thay đổi, dân-tộc tóc cài áo cỏ, hướnghóa xưng thần, cuối cùng trở nên như người Trung-Hoa, thấm nhuần hòa-thuận. Trị công của Sĩ-Nhiếp, chỉ có ông nối được, lúc nào ông cũng siêngnăng, biết lo xa, rộng thi ân huệ, bồi đắp công-nghiệp của tiên-nhân đã lậptrụ đồng làm tiêu biểu ở phươ ...