Rèn luyện các thao tác tư duy cho học sinh trong dạy học giải toán chủ đề đường tròn (Toán 9)

Tư duy là một quá trình cá nhân thực hiện các thao tác tư duy để giải quyết một vấn đề hay nhiệm vụ đặt ra. Trong dạy học giải toán nói chung, rèn luyện các thao tác tư duy có vai trò quan trọng trong việc phát triển tư duy, là cơ sở để học sinh nắm vững và vận dụng kiến thức đã học vào thực tiễn. Bài viết đề cập vấn đề rèn luyện các thao tác tư duy cơ bản cho học sinh trong dạy học giải toán chủ đề đường tròn (Toán 9).
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Rèn luyện các thao tác tư duy cho học sinh trong dạy học giải toán chủ đề đường tròn (Toán 9) REÂN LUYÏÅNAÁC CAÁC TÛ THAO DUY CHO T HOÅC SINH TRONG Y DAÅ HOÅC GIAÃI TOAÁN CHUÃ ÀÏÌ ÀÛÚÂN NGUYÏÎN DÛÚNG HOAÂNG* Ngaây nhêån baâi: 23/09/2017; ngaây sûãa chûäa: 02/10/2017; ngaây duyïåt àùng: 04/10/2017. Abstract: Thinking is an individual process that performs manipulations to solve a problem or a task. In teaching mathema manipulations of thinking plays an important role in developing thinking competence for students, which is the basis for students t learned knowledge in practice. The article focuses on training manipulations of thinking for students in solving circle problems - G aim to improve quality of teaching mathematics at secondary school. Keywords : Thinking manipulations, teaching mathematics, problem of circle. 1. Àùåt vêën àïì laâ thao taác àûúåc xem laâ mang dêëu êën saáng taåo vaâ gùæn vúái Theo  Tûâ àiïín Tiïëng Viïåt: Tû duy laâ quaá trònh nhêån tû duy saáng taåo. Phên tñch vaâ töíng húåp laâ hai thao taác cuãa thûác, phaãn aánh nhûäng thuöåc tñnh baãn chêët, nhûäng möëi quanmöåt quaá trònh thöëng nhêët biïån chûáng: sûå phên tñch àûúåc hïå coá tñnh chêët quy luêåt cuãa sûå vêåt hiïån tûúång  [1]. Tû duy laâ tiïën haânh theo hûúáng töíng húåp, coân töíng húåp àûúåc thûåc giai àoaån cao cuãa nhêån thûác, ài sêu vaâo baãn chêët vaâ phaát hiïån theo kïët quaã cuãa phên tñch. Àêy laâ hai thao taác cú hiïån ra quy luêåt cuãa sûå vêåt bùçng nhûäng hònh thûác nhû biïíu baãn cuãa möåt quaá trònh tû duy. tûúång, phaán àoaán, suy lñ,... Tû duy laâ möåt quaá trònh caá nhên Theo [3], coá thïí phên tñch vaâ biïën àöíi baâi toaán khi tòm thûåc hiïån caác thao taác tû duy àïí giaãi quyïët möåt vêën àïì hay caách giaãi baâi toaán. Thöng qua phên tñch vaâ biïën àöíi, ta tòm nhiïåm vuå àùåt ra. Àöëi tûúång cuãa thao taác tû duy laâ nhûängcaách chuyïín baâi toaán àaä cho thaânh baâi toaán múái tûúng àûúng. hònh aãnh, biïíu tûúång, kñ hiïåu. Caác thao taác tû duy chuã yïëu Ngûúâi hoåc cêìn “khaám phaá” àûúåc möëi liïn hïå têët yïëu, laâm cho bao göìm: phên tñch, töíng húåp, so saánh, tûúng tûå, khaái quaát giaã thiïët gêìn vúái kïët luêån bùçng caách àõnh hûúáng caác pheáp biïën hoáa, trûâu tûúång hoáa,... àöíi, phên tñch giaã thiïët vaâ kïët luêån cuãa baâi toaán. Phên tñch vaâ Trong daåy hoåc giaãi Toaán, reân luyïån caác thao taác tû duy töíng húåp laâ hai thao taác tû duy khaác nhau nhûng laåi thöëng coá vai troâ quan troång trong viïåc phaát triïín tû duy, laâ cú súã àïí nhêët vúái nhau. Chuáng laâ nhûäng yïëu töë quan troång, giuáp HS hoåc sinh (HS) nùæm vûäng vaâ vêån duång kiïën thûác àaä hoåc vaâo nùæm vûäng vaâ vêån duång kiïën thûác möåt caách saáng taåo. Trong thûåc tiïîn. Baâi viïët àïì cêåp vêën àïì reân luyïån caác thao taác tûdaåy hoåc mön Toaán, thao taác phên tñch thûúâng àûúåc sûã duång duy cú baãn cho HS trong daåy hoåc giaãi toaán chuã àïì  Àûúâng àïí tòm hiïíu àïì baâi, nhêån diïån baâi toaán thuöåc daång naâo, phên troân (Toaán 9). tñch caách diïîn àaåt caác möëi quan hïå cuãa baâi toaán, phên tñch 2. Nöåi dung nghiïn cûáu thuêåt ngûä, cêu hoãi, yïu cêìu, tònh huöëng cuãa baâi toaán,...; sau  2.1. Reân luyïån thao taác tû duy phên tñch, töíng húåp àoá töíng húåp caác yïëu töë, àiïìu kiïån vûâa phên tñch trong baâi toaán trong daåy hoåc giaãi toaán chuã àïì “Àûúâng troân” (Toaán 9). àïí àûa ra àiïìu kiïån múái, kïët luêån múái,... Theo G.Polya:  “Phên tñch laâ thao taác tû duy nhùçm chia möåt Vñ duå 1:  Cho àûúâng troân (O) àûúâng kñnh AB, dêy CD chónh thïí thaânh nhiïìu böå phêån àïí ài sêu vaâo caác chi tiïët khöng cùæt àûúâng kñnh AB. Goåi H vaâ K theo thûá tûå laâ chên trong tûâng böå phêån. Töíng húåp laâ thao taác tû duy bao quaát caác àûúâng vuöng goác keã tûâ A vaâ B àïën CD. Chûáng minh lïn möåt chónh thïí göìm nhiïìu böå phêån, tòm caác möëi liïn hïå rùçng:  CH  =  DK giûäa caác böå phêån cuãa chónh thïí àoá”  [2; tr 122]. (gúåi  yá:  keã  OM Nhû vêåy, coá thïí hiïíu phên tñch laâ quaá trònh duâng trñ oácvuöng goác vúái CD) àïí phên chia àöëi tûúång nhêån thûác thaânh caác böå phêån, (Toaán 9, têåp 1, tr thaânh phêìn khaác nhau, tûâ àoá chó ra nhûäng thuöåc tñnh, àùåc 104) (xem  hònh 1). àiïím cuãa àöëi tûúång nhêån thûác. Chùèng haån, khi phên tñch GV coá thïí reân möåt baâi toaán àûúåc hiïíu laâ taách caác yïëu töë trong baâi toaán luyïån cho HS phên àoá, laâm xuêët hiïån yïëu töë cêìn giaãi quyïët. Töíng húåp laâ quaá tñch  vaâ  töíng  húåp trònh duâng trñ oác àïí húåp nhêët, sùæp xïëp hay kïët húåp nhûäng thöng qua möåt söë böå phêån, thaânh phêìn, thuöåc tñnh,... cuãa àöëi tûúång nhêånhûúáng dêîn sau: thûác thaânh möåt chónh thïí, àïí tûâ àoá nhêån thûác àöëi tûúång Hònh 1 möåt caách bao quaát, toaân diïån hún. Trong tû duy, töíng húåp * Trûúâng Àaåi hoåc Àöìng Thaáp (kò 1 - 11/2017) Taåp chñ Giaáo duåc söë 417 45 - Hûúáng dêîn HS giaãi theo hûúáng phên tñch bùçng hïå (GV) tòm hiïíu, phên tñch kô caác baâi têåp trûúác khi hûúáng dêîn t ...