Rèn luyện thao tác tư duy cho học sinh trong dạy học chương 'tứ giác' (Toán 8) ở trường trung học cơ sở

Trong dạy học Toán ở trung học cơ sở, việc rèn luyện các thao tác tư duy cho học sinh có vai trò quan trọng, là cơ sở để các em nắm vững và biết vận dụng kiến thức đã học vào thực tiễn. Nếu giáo viên thường xuyên rèn luyện, bồi dưỡng các thao tác của tư duy như: Phân tích, tổng hợp, tương tự, so sánh, khái quát hóa, đặc biệt hóa một cách sáng tạo, linh hoạt phù hợp với từng đối tượng học sinh sẽ phát triển tư duy toán học cho học sinh, giúp các em hứng thú, tích cực học tập, từ đó chất lượng dạy học được nâng cao.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Rèn luyện thao tác tư duy cho học sinh trong dạy học chương “tứ giác” (Toán 8) ở trường trung học cơ sở VJE Tạp chí Giáo dục, Số đặc biệt tháng 4/2019, tr 184-187 RÈN LUYỆN THAO TÁC TƯ DUY CHO HỌC SINH TRONG DẠY HỌC CHƯƠNG “TỨ GIÁC” (TOÁN 8) Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ Nguyễn Thanh Hưng - Trường Đại học Tây Nguyên Ngô Tùng Nhân - Trường Quốc tế Á Châu, Thành phố Hồ Chí Minh Ngày nhận bài: 02/04/2019; ngày sửa chữa: 15/04/2019; ngày duyệt đăng: 26/04/2019. Abstract: In teaching Mathematics in secondary school, the training of thinking activities for students plays an important role, which is the basis for them to master and know how to apply the learned knowledge into practice. If teachers regularly train and foster the thinking activities such as: analyzing, synthesizing, similar, comparing, generalizing, specializing in a creative and flexible way suitable to each group of students that will develop mathematical thinking for students, help them to be excited and active in learning, thereby improving the quality of teaching. Keywords: Thinking activities, analysis, synthesis, similar, generalization. 1. Mở đầu Nội dung của TD toán học là những tư tưởng phản Theo Từ điển Tiếng Việt: Tư duy (TD) là quá trình ánh hình dạng không gian và quan hệ số lượng của thế nhận thức, phản ánh những thuộc tính bản chất, những giới hiện thực [2]. Trong cuốn “Phương pháp giảng dạy mối quan hệ có tính chất quy luật của sự vật, hiện tượng Toán ở trường phổ thông” đã nêu: Dễ dàng phát hiện ra [1]. Như vậy, có thể hiểu, TD là giai đoạn cao của nhận rằng, tính biến dạng của TD toán học không có gì khác thức, đi sâu vào bản chất và phát hiện ra quy luật của sự là bằng các dạng riêng biệt của cách biểu hiện của TD vật bằng các hình thức như biểu tượng, phán đoán, suy biện chứng trong quá trình nghiên cứu toán học [3]. lí,... Đối tượng của thao tác TD là những hình ảnh, biểu 2.1.2. Các thao tác của tư duy tượng, kí hiệu. Các thao tác TD chủ yếu gồm: phân tích, Các thao tác TD chủ yếu là: phân tích, tổng hợp, so tổng hợp, so sánh, tương tự, khái quát hóa, trừu tượng sánh, tương tự hóa, trừu tượng hóa, khái quát hóa. TD hóa,... là quá trình phản ánh tích cực thế giới khách quan trong Trong dạy học Toán, việc rèn luyện các thao tác TD các khái niệm, phán đoán, lí luận,..., xuất hiện trong quá cho HS có vai trò quan trọng, là cơ sở để các em nắm trình hoạt động sản xuất của con người và bảo đảm phản vững và biết vận dụng kiến thức đã học vào thực tiễn. Để ánh thực tại một cách gián tiếp. TD chỉ tồn tại trong một mối liên hệ không thể tách rời khỏi hoạt động lao động rèn luyện và phát triển TD cho học sinh (HS), giáo viên và lời nói, là HĐ chỉ tiêu biểu cho xã hội loài người. Do (GV) cần tạo các tình huống có vấn đề, câu hỏi có tính vậy, TD của con người được thực hiện trong mối liên hệ gợi mở để các em từng bước TD, suy luận trong quá trình chặt chẽ với lời nói và những kết quả của TD được ghi giải quyết vấn đề. Bên cạnh đó, GV cần sử dụng các nhận trong ngôn ngữ. Kết quả của quá trình TD thường phương pháp dạy học tích cực phù hợp để phát triển TD là một ý nghĩ nào đó [4]. cho HS. Bài viết đề cập việc rèn luyện các thao tác TD 2.2. Rèn luyện các thao tác tư duy cơ bản trong dạy học cơ bản cho HS trong dạy học chương Tứ giác (Toán 8) môn Toán chương Tứ giác (Toán 8) ở trường trung ở trường trung học cơ sở. học cơ sở 2. Nội dung nghiên cứu Trong khuôn khổ bài viết này, để rèn luyện TD cho 2.1. Một số vấn đề về tư duy HS, chúng tôi tập trung rèn luyện các thao tác TD sau: 2.1.1. Khái niệm về tư duy toán học 2.2.1. Rèn luyện thao tác phân tích, tổng hợp Theo chúng tôi, có thể hiểu TD toán học có những Phân tích và tổng hợp là hai thao tác trái ngược, tính chất sau: - Là hình thức thể hiện của TD biện chứng không tách rời nhau của m ...