Rồng và Tiên trong lịch sử đồ tượng Việt Nam

Truyện Họ Hồng Bàng (Lĩnh Nam chích quái, thế kỉ 15) có chi tiết đáng chú ý: Lạc Long Quân dạy dân vùng cao xăm mình để tránh bị giao long làm hại. Con rồng Việt Nam xuất phát cụ thể từ con vật gọi là giao long/thuồng luồng. Một số nhà nghiên cứu khẳng định vật tổ của Việt là con cá sấu.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Rồng và Tiên trong lịch sử đồ tượng Việt NamRồng và Tiên trong lịch sử đồ tượng Việt Nam MỤC LỤC Rồng và Tiên trong lịch sử đồ tượng Việt Nam ............................................................ 3 Mỹ Thuật Phật Giáo thời kỳ nhà Lý. .......................................................................... 10Mỹ Thuật Lý Trong Quan Hệ Với Mỹ Thuật Đông Nam Á ........................................... 12 Rồng thời lýRồng và Tiên trong lịch sử đồ tượng Việt NamThứ 7, 29/07/2006 • 29922 lượt xemCÁC TIN KHÁC Mỹ thuật cổ truyền Kiến trúc Việt Nam Tranh dân gian Điêu khắc cổ Việt Nam Gốm sứ cổ truyềnTruyện Họ Hồng Bàng (Lĩnh Nam chích quái, thế kỷ 15) có chi tiết đáng chú ý: LạcLong Quân dạy dân vùng cao xăm mình để tránh bị giao long làm hại. Con rồng ViệtNam xuất phát cụ thể từ con vật gọi là giao long/ thuồng luồng.Một số nhà nghiên cứu khẳng định vật tổ của người Việt là con cá sấu (Theo Từ điểnTiếng Việt của Văn Tân), là con lân trùng (rắn có vảy) hay con giao long, một loài cásấu (Ðinh Gia Khánh và Chu Xuân Diên - Văn học dân gian Việt Nam). Và NguyễnMinh Hiệu đã chứng minh bằng nhiều cứ liệu: con rồng Việt chính là con cá sấu, vật tổchính của người Việt cổ (tạp chí Khảo cổ học, 1983, số 2). Khởi đi từ con rồng - sấu, conrồng Việt trong lịch sử đã biến đổi nhiều do sự tích hợp các yếu tố du nhập từ bên ngoài.A. Các dạng Rồng.1. Rồng - Sấu: Hình 1a2. Rồng sấu - Rắn:Rồng (đầu là cá sấu, dưới là rắn cuộn) trên tấm yểm tâm của áo giáp ở Ninh Bình.3. Rồng - Rắn với đầu cá sấu:Rìu vai, đồng, thế kỷ 5-3 trước CN, Ðồng Sơn, Bảo tàng lịch sử Hà Nội.4. Rồng Mèo:Rồng - Mèo là hình dạng rồng in trên mảnh sành được phát hiện ở Bắc Ninh: đầu sấu đãbiến mất, đầu ngắn hơn và cổ dài, cánh và vây lưng là những đường vạch dài, râu và lôngở khuỷu chân đã có hình dạng của con rồng Ðại Việt.5. Con Rồng thời Ngô (939 - 965):Thể hiện trên một viên gạch tìm thấy ở Cổ Loa, chiều dài chung có ngắn, thân mèo, vâylưng cá. 6. Rồng - Rắn: Là hình dạng loài rồng nổi tiếng của Thời Lý (1010 - 1225). Hình (6. a). Và Thời Trần (1225-1400). Rồng thời kỳ này là biểu tượng cho vua, cho sự thịnh vượng. Có điều, con rồng Lý là rồng-văn, còn rồng Trần là rồng - võ, tức rồng Trầndũng mãnh hơn rồng Lý. Hình (6. b).7. Rồng - Ðầu sư tử/ Lân:Con rồng đời Lê tuy vẫn kế thừa hình tướng của rồng thời Lý - Trần, nhưng cũng đã dunhập ngoại dạng của rồng phương Bắc: dữ, uy nghi. Thời Tây Sơn phục hồi hình dạngcủa rồng đời Trần và Lê Sơ: thân rồng đẹp, mềm mại và cái đầu dũng mãnh. Ðầu rồngnày giống như hình rồng trên đồng tiến Cảnh Thịnh (1792-1802): đầu sư tử/ lân.8. Rồng thời Nguyễn:Giai đoạn 1802-1883; sự mới mẻ của nó là đuôi xoắn ốc và toả nhiều vây dạng đao lửadài. Rồng thời Nguyễn giai đoạn 1883-1945 biến đổi theo sự suy đổi của nghệ thuật giaiđoạn này: mất đi vẻ tự nhiên và dũng mãnh, trở nên thô cứng và ước lệ.B. Các dạng Tiên.Chim lạc và Âu cơ:Nếu truyện Họ Hồng Bàng trong Lĩnh Nam chích quái nói về tục vẽ mình theo hình giaolong đã cho thấy người Việt cổ đồng nhất mình với vật tổ giao long, thì hình người hoátrang/ đội lốt chim trên các trống đồng đã cho thấy người Việt cổ cũng đồng hoá mìnhvới chim. Giao long và chim là vật tổ của người Việt cổ (Văn Lang hay Lạc Việt).Chim thấy trên trống đồng gồm loại chim bay và chim đứng. Loại chim bay là chim lạc.Chim đứng trên mái nhà hình thuyền giống chim công, gà và đa số đứng dưới đất là loàichim nước: cò, bồ nông, xít...Kết hợp thể âm dương lưỡng hợp chim-rồng ở đây là giao long và chim lạc. Ðó lànhững biểu hiện đơn nhất ở một số mặt trống đồng (Hoà Bình, Phú Xuyên) và khôngthuần nhất, tức chim lạc xen với các loại chim nước(âu) khác ở một số mặt trống đồngkhác. Phải chăng do hiện tượng không thuần nhất này mà Lạc - Long đã thành Lạc LongQuân - Âu cơ? Chim-rồng là đề tài còn bảo lưu mãi về sau: hình in trên viên gạch pháthiện ở chùa Lim trong một ngôi mộ cổ (Thế kỷ 1, sau CN).Cha Rồng - Mẹ Tiên:Lạc Long Quân - Âu cơ ở đây đã là tôn danh: Quân (vua) và Cơ (cũng gọi là ky: mỹ hiệucủa phụ nữ) theo Ðào Duy Anh (Hán Việt từ điển). ở đây vấn đề cần giải quyết là tại saoLạc Long Quân - Âu cơ lại trở thành Cha Rồng - mẹ Tiên?Việc xác định tông tích của Âu Cơ là tiên xuất hiện lần đầu trong Lĩnh Nam chích quái(thế kỷ 15) tại đoạn đối thoại của Lạc Long Quân: Ta là nòi rồng, đứng đầu thuỷ tộc,nàng là giống tiên, sống ở trên đất.... Do đó việc giải đáp vấn nạn trên buộc phải truycứu các dữ liệu lịch sử-văn hoá của thời đại đó, tức trong và trước thế kỷ 15: thời Lý -Trần. Cụ thể trong nghệ thuật đồ tượng Lý -Trần, các công trình nghiên cứu đã cho chúngta thấy có rất nhiều phù điêu, hình chạm khắc và tượng tròn (gỗ và đá) về đề tài tiên ởnhiều di tích khác nhau (chùa Phật Tích, Chương Sơn, Long Ðội, chùa Dâu, chùa Bối,Thái Lạc...) dưới các tên gọi và chú t ...