Sách: Sinh thái học

Nguyên lý cơ bản của sinh thái học hiện đại là những khái niệm về sự thống nhất và đối lập một cách biện chứng giữa cơ thể và môi trường. Mỗi cá thể, quần thể loài sinh vật bất kỳ nào, kể cả con người đều sống dựa vào môi trường đặc trưng của mình, ngoài mối tương tác đó sinh vật không thể tồn tại được. Môi trường ổn định, sinh vật sống ốn định và phát triển hưng thịnh. ...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Sách: Sinh thái họcChương 1 MÔI TRƯỜNG VÀ CÁC YẾU TỐ SINH THÁI Nguyên lý cơ bản của sinh thái học hiện đại là những khái niệm vềsự thống nhất và đối lập một cách biện chứng giữa cơ thể và môi trường.Mỗi cá thể, quần thể loài sinh vật bất kỳ nào, kể cả con người đều sốngdựa vào môi trường đặc trưng của mình, ngoài mối tương tác đó sinh vậtkhông thể tồn tại được. Môi trường ổn định, sinh vật sống ốn định và pháttriển hưng thịnh. Chất lượng môi trường suy thoái thì sinh vật cũng bị suygiảm cả về số lượng và chất lượng. Nếu môi trường bị phá huỷ thì sinh vậtcũng chịu chung số phận.I. Khái niệm và chức năng của môi trường1. Khái niệm Khái niệm về môi trường đã được thảo luận rất nhiều và từ lâu.Nhìn chung có những quan niệm về môi trường như sau: - Môi trường bao gồm các vật chất hữu cơ và vô cơ quanh sinh vật.Theo định nghĩa này thì không thể nào xác định được môi trường mộtcách cụ thể, vì mỗi cá thể, mỗi loài, mỗi chi vẫn có một môi trường và mộtquần thể, một quần xã lại có một môi trường rộng lớn hơn. - Môi trường là những gì cần thiết cho điều kiện sinh tồn của sinhvật. Theo định nghĩa này thì rất hẹp, bởi vì trong thực tế có yếu tố này làcần thiết cho loài này nhưng không cần thiết cho loài kia dù cùng sốngchung một nơi, hơn nữa cũng có những yếu tố có hại hoặc không có lợivẫn tồn tại và tác động lên cơ thể và ta không thể loại trừ nó ra khỏi môitrường tự nhiên. - Môi trường bao gồm các yếu tố tự nhiên và yếu tố vật chất nhântạo có quan hệ mật thiết với nhau, bao quanh con người, có ảnh hưởng tớiđời sống, sản xuất, sự tồn tại, phát triển của con người và thiên nhiên(Điều 1, Luật Bảo Vệ Môi Trường của Việt Nam, 1993) - Môi trường là một phần của ngoại cảnh, bao gồm các hiện tượngvà các thực thể của tự nhiên...mà ở đó, cá thể, quần thể, loài...có quan hệtrực tiếp hoặc gián tiếp bằng các phản ứng thích nghi của mình (Vũ TrungTạng, 2000). Từ định nghĩa này ta có thể phân biệt được đâu là môi trườngcủa loài này mà không phải là môi trường của loài khác. Chẳng hạn nhưmặt biển là môi trường của sinh vật màng nước (Pleiston và Neiston),song không phải là môi trường của những loài sống ở đáy sâu hàng ngànmét và ngược lại. 8 Đối với con người, môi trường chứa đựng nội dung rộng hơn.Theo định nghĩa của UNESCO (1981) thì môi trường của con người baogồm toàn bộ các hệ thống tự nhiên và các hệ thống do con người tạo ra,những cái hữu hình (đô thị, hồ chứa...) và những cái vô hình (tập quán,niềm tin, nghệ thuật...), trong đó con người sống bằng lao động của mình,họ khai thác các tài nguyên thiên nhiên và nhân tạo nhằm thoả mãn nhữngnhu cầu của mình. Như vậy, môi trường sống đối với con người không chỉlà nơi tồn tại, sinh trưởng và phát triển cho một thực thể sinh vật là conngười mà còn là “khung cảnh của cuộc sống, của lao động và sự nghỉ ngơicủa con người”. Thuật ngữ Trung Quốc gọi môi trường là “hoàn cảnh” đó là từchính xác chỉ điều kiện sống của cá thể hoặc quần thể sinh vật. Sinh vật vàcon người không thể tách rời khỏi môi trường của mình. Môi trường nhânvăn (Human environment - môi trường sống của con người) bao gồm cácyếu tố vật lý, hóa học của đất, nước, không khí, các yếu tố sinh học vàđiều kiện kinh tế - xã hội tác động hàng ngày đến sự sống của con người. Cấu trúc môi trường tự nhiên gồm 4 thành phần cơ bản (4 môitrường chính) như sau : - Thạch quyển hoặc địa quyển hoặc môi trường đất (Lithosphere):bao gồm lớp vỏ trái đất có độ dày 60 - 70km trên phần lục địa và từ 2-8kmdưới đáy đại dương và trên đó có các quần xã sinh vật. - Thủy quyển (Hydrosphere) hay còn được gọi là môi trường nước(Aquatic environment): là phần nước của trái đất bao gồm nước đạidương, sông, hồ, suối, nước ngầm, băng tuyết, hơi nước trong đất vàkhông khí. - Khí quyển (Atmosphere) hay môi trường không khí: là lớp khôngkhí bao quanh trái đất. - Sinh quyển (Biosphere) hay môi trường sinh vật: gồm động vật,thực vật và con người, là nơi sống của các sinh vật khác (Sinh vật ký sinh,cộng sinh, biểu sinh ...)2. Các chức năng cơ bản của môi trường Đối với sinh vật nói chung và con người nói riêng thì môi trườngsống có các chức năng cơ bản sau:2.1. Môi trường là không gian sống cho con người và thế giới sinh vật(habitat) Trong cuộc sống hàng ngày, mỗi một người đều cần một khônggian nhất định để phục vụ cho các hoạt động sống như: nhà ở, nơi nghỉ,nơi để sản xuất...Như vậy chức năng này đòi hỏi môi trường phải có mộtphạm vi không gian thích hợp cho mỗi con người. Không gian này lại đòi 9hỏi phải đạt đủ những tiêu chuẩn nhất định về các yếu tố vật lý, hoá học,sinh học, cảnh quan và xã hội. Yêu cầu về không gian sống của con người thay đổi tuỳ theo trìnhđộ ...