SÉT ĐÁNH (LIGHTNING)

CÓ PHẢI TẤT CẢ NHỮNG NGƯỜI BỊ SÉT ĐÁNH ĐỀU CHẾT CẢ PHẢI KHÔNG ? - Không. Tỷ lệ tử vong là 25% đến 32%, với 74% những người sống sót bị vài di chứng thường trực, gồm có hội chứng đau mãn tính (chronic pain syndrome), thương tổn hệ thần kinh giao cảm, rối loạn giấc ngủ, và khiếm khuyết thần kinh nhận thức (neurocognitive deficit). Người ta ước tính rằng sét đánh gây 50 đến 300 trường hợp tử vong mỗi năm ở Hoa Kỳ với vài ngàn thương tổn không gây tử vong. Mặc dầu con...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
SÉT ĐÁNH (LIGHTNING) SÉT ĐÁNH (LIGHTNING) 1/ CÓ PHẢI TẤT CẢ NHỮNG NGƯỜI BỊ SÉT ĐÁNH ĐỀUCHẾT CẢ PHẢI KHÔNG ? - Không. Tỷ lệ tử vong là 25% đến 32%, với 74% những người sốngsót bị vài di chứng thường trực, gồm có hội chứng đau mãn tính (chronicpain syndrome), thương tổn hệ thần kinh giao cảm, rối loạn giấc ngủ, vàkhiếm khuyết thần kinh nhận thức (neurocognitive deficit). Người ta ướctính rằng sét đánh gây 50 đến 300 trường hợp tử vong mỗi năm ở Hoa Kỳvới vài ngàn thương tổn không gây tử vong. Mặc dầu con số chính xáckhông được biết, sét đánh gây nên nhiều tử vong hơn bất cứ hiện tượng thiênnhiên nào khác. - Có khoảng 300 thương tổn do sét đánh được ghi nhận mỗi năm ởHoa Kỳ, với khoảng 100 trường hợp tử vong. 2/ AI CÓ KHẢ NĂNG BỊ SÉT ĐÁNH NHẤT ? Vận động viên thể thao, những người cắm trại, những người bơi lội,những nhà nông, thủy thủ, công nhân xây dựng, và nhân viên lâm nghiệp.Các trẻ chơi ngoài trời thường là nạn nhân. Nam giới nhiều hơn phụ nữ 5/1.Bởi vì những người bị sét đánh thường thường là những người trưởng thànhtrẻ tuổi khỏe mạnh và sinh sản, nên thương tổn do sét đánh là một nguồn tậtnguyền đáng kể. 3/ KHI NÀO VÀ Ở ĐÂU ANH CÓ THỂ BỊ SÉT ĐÁNH NHẤT ? Thương tổn do sét đánh thường xảy ra nhất trong mùa bão tố có sấmsét (từ tháng năm đến tháng 9) vào buổi chiều và sáng sớm. Về mặt địa lý,những vùng ở Hoa Kỳ thường có sét đánh bao gồm những vùng núi : miềnNam ; dọc theo bờ biển Đại Tây Dương, và ở các thung lũng các sôngHudson, Ohio, và Mississipi. 4/ TỶ LỆ CHẾT CHÙM DO SÉT ĐÁNH ? Sét đánh thường gây ra cho hơn một nạn nhân, với 15% chết do sétđánh xảy ra. 5/ SÉT THUỘC LOẠI DÒNG ĐIỆN NÀO ? Mặc dầu về phương diện kỹ thuật không phải là dòng điện xoay chiều(DC) cũng không phải là dòng điện một chiều (DC), sét thường tác độngnhư dòng điện một chiều. Có lẽ sét được định nghĩa tốt nhất như là một xungđộng điện to lớn một chiều. Năng lượng trung bình có thể là 2000 đến 2 tỷvolt và 2.000 đến 300.000 ampère. 6/ SÉT LÀ DÒNG ĐIỆN XOAY CHIỀU (AC) HAY TRỰC TIẾP(DC) ? Dòng điện trực tiếp (DC). Sét có thể gây nên ngừng tâm thu (asystole)và ngừng hô hấp (respiratory arrest). 7/ ĐIỆN THẾ CỦA MỘT CÚ SÉT ĐÁNH LÀ BAO NHIÊU ? Một cú sét đánh tiêu biểu thường vượt quá 1 triệu volt, nhưng thờigian ngắn ngủi (khoảng 1/1000 đến 1/10.000 của một giây). Bởi vì điện thếcực kỳ cao, nên tỷ lệ tử vong khoảng 30% và tỷ lệ bệnh tật khoảng 70% đốivới tất các các thuơng tổn do sét đánh. 8/ THƯƠNG TỔN DO SÉT ĐÁNH KHÁC VỚI NHỮNGTHƯƠNG TỔN KHÁC DO CAO THẾ NHƯ THỂ NÀO ? Mặc dầu điện thế trung bình có thể rất lớn, lượng năng lượng thật sựđược phát đến các mô thường ít hơn nhiều so với những thương tổn do điệnthế cao (high-voltage injuries) khác. Điều này là bởi vì thời gian dòng điệnđi qua ngắn ngủi (1/10.000- 1/1.000 giây) và do đường năng lượng đi quakhác nhau. Hầu hết dòng điện do sét đánh đi qua ngoài cơ thể bệnh nhân.Một lượng nhỏ dòng điện có thể vào trong, gây nên vô tâm thu (asystole),ngừng thở (respiratory arrest), loạn năng hệ thần kinh, co giật, và co thắt cơvà các động mạch. Sét đánh hiếm khi gây nên bỏng quan trọng hủy hoại mô,hay myoglobin-niệu. Một công trình nghiên cứu mô tả một tỷ lệ 89% bỏngdo sét đánh, nhưng chỉ 5% là được ghi nhận bỏng sâu hay nghiêm trọng. 9/ NGUYÊN NHÂN TỬ VONG THÔNG THƯỜNG NHẤT DOSÉT ĐÁNH ? Ngừng tim-phổi (cardiopulmonary arrest). Sét đánh có khuynh hướnggây nên vô tâm thu tam thất (ventricular asystole) hơn là rung thất. 10/ MÔ TẢ 5 CƠ CHẾ QUAN TRỌNG CỦA CÁC THƯƠNGTỔN DO SÉT ĐÁNH. 1. Sét đánh trực tiếp (direct strike) : Khi sét tiếp xúc trực tiếp với nạnnhân (hoặc đánh trực tiếp nạn nhân hoặc đánh vào một đồ vật mà bệnh nhâncầm). Thường dẫn đến tỷ lệ bệnh tật và tử vong cao nhất. 2. Tiếp xúc : Thương tổn do tiếp xúc xảy ra khi sét đánh một vật haycấu trúc tiếp xúc với nạn nhân. 3. Side flash hay “ splash ” : Sét nhảy từ vùng bị đánh nguyên phát,qua không khí bao quanh để gây thương tổn cho nạn nhân ở kế cận, trênđường sét đi đến đất. 4.Ground strike: Dòng điện sét (lighning current) đánh vào đất gầnnạn nhân sau đó lan tỏa ra gây thương tổn nạn nhân. Dòng điện thường vàomột chân của bệnh nhân rồi ra ở chân kia. 5. Chấn thương đụng dập (hiện tượng blast) : Chấn thương đụng dập(blunt trauma) có thể xảy ra khi một người bị ném bởi lực nổ (explosive-implosive force) khi đường sét (lighning pathway) tức thời được làm nóngquá mức sau đó được làm lạnh nhanh chóng. Một người cũng có thể bị némdo sự co thắt mạnh gây nên bởi chính dòng điện. 11/ XỬ TRÍ TIỀN BỆNH VIỆN VÀ HỒI SỨC CÁC NẠN NHÂNBỊ SÉT ĐÁNH NHƯ THỂ NÀO ? Bởi vì hầu hết tất cả các nạn nhân không bị ngừng tim-phổi lúc banđầu đều sống sót, vì vậy mọi nỗ lự ...