Sự biến đổi và liên tục của gia đình nông thôn Việt Nam: Những vấn đề đặt ra trong nghiên cứu thử nghiệm ở Yên Bái - Vũ Tuấn Huy

Những đặc điểm kinh tế xã hội văn hóa ở Yên Bái, những biến đổi trong đời sống gia đình, những vấn đề cần đặt ra trong nghiên cứu biến đổi gia đình,... là những nội dung chính trong bài viết "Sự biến đổi và liên tục của gia đình nông thôn Việt Nam: Những vấn đề đặt ra trong nghiên cứu thử nghiệm ở Yên Bái". Mời các bạn cùng tham khảo.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Sự biến đổi và liên tục của gia đình nông thôn Việt Nam: Những vấn đề đặt ra trong nghiên cứu thử nghiệm ở Yên Bái - Vũ Tuấn HuyX· héi häc thùc nghiÖm X· héi häc sè 1 (77), 2002 21 Sù biÕn ®æi vµ liªn tôc cña gia ®×nh n«ng th«n ViÖt Nam: nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra trong nghiªn cøu thö nghiÖm ë Yªn B¸i Vò tuÊn huy Giíi thiÖu Môc ®Ých cña nghiªn cøu thö nghiÖm trong dù ¸n hîp t¸c cña nhãm Microbao gåm 4 viÖn: X· héi häc, D©n téc häc, Trung t©m §Þa lý vµ Trung t©m Nghiªn cøuGia ®×nh vµ Phô n÷ vÒ ®Ò tµi “Gia ®×nh n«ng th«n ViÖt Nam: ®éng th¸i cña sù biÕn®æi vµ liªn tôc” lµ nh»m x¸c ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò nghiªn cøu, c¸c ph−¬ng ph¸p nghiªncøu mang tÝnh liªn ngµnh. KÕt qu¶ cña nghiªn cøu thö nghiÖm nµy kh«ng nh»m gi¶i thÝch, mµ ®óngh¬n, tõ nh÷ng b»ng chøng h¹n chÕ qua pháng vÊn vµ quan s¸t, nhãm nghiªn cøumuèn ®−a ra nh÷ng vÊn ®Ò cÇn nghiªn cøu s©u h¬n vÒ biÕn ®æi gia ®×nh, nh÷ng yÕutè t¸c ®éng còng nh− hËu qu¶ cña nã ®èi víi gia ®×nh n«ng th«n ViÖt Nam. Nh÷ngkhÝa c¹nh nµo cña gia ®×nh ®· biÕn ®æi ®Ó gia ®×nh duy tr× sù liªn tôc nh− mét thiÕtchÕ. C¸c hé gia ®×nh ë n«ng th«n ®· ®Æt ra nh÷ng chiÕn l−îc sèng nh− thÕ nµo ®ÓthÝch nghi vµ b¾t kÞp víi nh÷ng ®iÒu kiÖn vµ c¬ héi míi. Mét vÊn ®Ò cã tÇm quanträng kh«ng kÐm lµ x¸c ®Þnh c¬ chÕ phèi hîp gi÷a c¸c bªn tham gia nh»m sö dôngtèi ®a nh÷ng −u thÕ vÒ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu mang tÝnh ®Æc thï cña mçi ngµnh. I. Nh÷ng ®Æc ®iÓm kinh tÕ-x· héi-v¨n hãa cña ®Þa bµn nghiªn cøu Víi môc ®Ých nªu trªn, viÖc chän x· C¸t ThÞnh, mét x· vïng nói cña huyÖnV¨n ChÊn, tØnh Yªn B¸i ®¸p øng ®−îc nh÷ng yªu cÇu ®Æt ra cña ®ît nghiªn cøu thönghiÖm nµy. C¸t ThÞnh lµ mét x· miÒn nói, víi diÖn tÝch ®Êt tù nhiªn lµ 16. 680 ha,trong ®ã ®Êt canh t¸c n«ng nghiÖp lµ 444 ha. TÝnh ®Õn 1/4/1999 th× d©n sè lµ 7632ng−êi theo tæng ®iÒu tra d©n sè, trong ®ã 3833 nam giíi vµ 3799 n÷ giíi. Cã 10 d©ntéc: phÇn lín lµ d©n téc Kinh, chiÕm kho¶ng gÇn mét nöa (44,6%), tiÕp theo lµ d©ntéc Tµy (22,5%), d©n téc HM«ng (17,8%), d©n téc Dao (8%), d©n téc M−êng (5,5%) vµd©n téc Th¸i (1,3%). Cßn l¹i lµ d©n téc £ ®ª, X¶ Phµn, Phï L¸, Cao Lan, bèn d©n técnµy chiÕm 0,3%. §iÒu ®Æc biÖt lµ ng−êi Kinh di c− ®Õn ®©y tõ nhiÒu nguån: ®i khaihoang cã tæ chøc, c¸n bé nghØ h−u ®Þnh c− ë ®©y, nh−ng cho ®Õn nay chiÕm gÇn métnöa d©n sè cña x·. Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn22 Sù biÕn ®æi vµ liªn tôc cña gia ®×nh n«ng th«n ViÖt Nam ... X· chñ yÕu lµm n«ng nghiÖp nh− trång lóa, ch¨n nu«i, trång chÌ vµ c©y ¨nqu¶. Khu vùc trung t©m x· cã d©n c− ®«ng ®óc, cã c¸c nghÒ nh− bu«n b¸n, lµm dÞchvô, thñ c«ng hoÆc cã n¬i lµm nghÒ khai th¸c ®¸, c¸t, sái. Kho¶ng trªn 100 lao ®éngtrong x· ®−îc tuyÓn lµm c«ng nh©n cña nhµ m¸y chÌ. Ngoµi ra cã mét sè lao ®énghîp ®ång cho nhµ m¸y chÌ theo thêi vô. Møc sèng cña hé gia ®×nh ®· t¨ng lªn kÓ tõ khi hé gia ®×nh trë thµnh ®¬n vÞtù chñ s¶n xuÊt (1990). Trªn m¶nh ®Êt ®−îc chia, hé gia ®×nh tù gieo trång vµ b¸ns¶n phÈm. Nhu cÇu trao ®æi trªn thÞ tr−êng t¨ng lªn ®· h×nh thµnh nh÷ng hé chuyªnkinh doanh, dÞch vô hoÆc kÕt hîp gi÷a bu«n b¸n vµ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, ch¨n nu«i.Theo ®¸nh gi¸ cña l·nh ®¹o th× hiÖn nay x· kh«ng cã hé giµu. Hé kh¸ chiÕm 20% víinh÷ng tiªu chuÈn nh− nhµ x©y hoÆc nhµ sµn lîp ngãi, cã tivi hoÆc xe m¸y, thu nhËptrung b×nh ®Çu ng−êi 2 triÖu ®ång/n¨m. Hé trung b×nh chiÕm 60% víi møc thu nhËp1 triÖu ®ång/n¨m. Sè cßn l¹i lµ c¸c hé nghÌo ®ãi. VÒ mÆt gi¸o dôc, tuy lµ x· vïng cao nh−ng vÒ gi¸o dôc kh¸ ph¸t triÓn: cã 2tr−êng TiÓu häc, mét tr−êng ghÐp TiÓu häc vµ Trung häc c¬ së; tr−êng Phæ th«ngtrung häc cña huyÖn còng ®Æt trªn ®Þa bµn x·. §èi víi nh÷ng b¶n ë xa tr−êng tõ 7®Õn 8 km, cã c¸c líp ghÐp chñ yÕu lµ cÊp TiÓu häc cho con em ®ång bµo d©n téc. §¸nhgi¸ vÒ tû lÖ nhËp häc vµ kh¶ n¨ng häc tËp cã sù kh¸c nhau gi÷a c¸c nhãm d©n téc,theo nghÒ nghiÖp cña bè mÑ vµ giíi tÝnh cña con c¸i. TrÎ em trong c¸c gia ®×nh lµmn«ng nghiÖp th−êng häc kÐm h¬n c¸c ch¸u con c¸n bé, bu«n b¸n. TrÎ em g¸i th−ênghäc kÐm h¬n trÎ em trai ë nh÷ng líp cao. Tû lÖ bá häc trong c¸c nhãm thiÓu sè vµ trÎem g¸i cßn cao. Nh÷ng ®Æc ®iÓm kinh tÕ – x· héi nµy cho thÊy cã nh÷ng biÕn ®æi x· héi d−íit¸c ®éng cña chÝnh s¸ch d©n sè, chÝnh s¸ch ®Êt ®ai, sù chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ vµthÞ tr−êng vµ giao l−u v¨n hãa trªn ®Þa bµn x· C¸t ThÞnh trong giai ®o¹n gÇn ®©y.Gia ®×nh ®· biÕn ®æi nh− thÕ nµo d−íi t¸c ®éng cña nh÷ng yÕu tè nµy. PhÇn tiÕp sausÏ xem xÐt nh÷ng biÕn ®æi trong ®êi sèng gia ®×nh, c¸c chiÕn l−îc sèng cña hé gia®×nh ®Ó thÝch nghi víi nh÷ng c¬ héi vµ hoµn c¶nh míi. II. Nh÷ng biÕn ®æi trong ®êi sèng gia ®×nh 1. H«n nh©n H«n nh©n lµ mét yÕu tè duy tr× sù liªn tôc cña gia ®×nh. Phong tôc, tËp qu¸nvÒ h«n nh©n vµ gia ®×nh lµ nh ...