Sử dụng câu hỏi cốt lõi để dạy học phần Tiến hóa, Sinh học 12 trung học phổ thông

Sử dụng câu hỏi cốt lõi trong dạy học là một trong tám chiến lược dạy học hiệu quả nhất hiện nay. Sử dụng câu hỏi cốt lõi trong dạy học sẽ phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo, rèn luyện thói quen và kỹ năng tự học, tinh thần hợp tác và khả năng vận dụng thực tiễn, tạo niềm tin, hứng thú trong học tập cho học sinh, từ đó nâng cao chất lượng dạy và học ở trường phổ thông. Bài viết giới thiệu việc xây dựng và phương pháp sử dụng câu hỏi cốt lõi trong dạy học phần Tiến hóa, Sinh học 12, THPT.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Sử dụng câu hỏi cốt lõi để dạy học phần Tiến hóa, Sinh học 12 trung học phổ thông SỬ DỤNG CÂU HỎI CỐT LÕI ĐỂ DẠY HỌC PHẦN TIẾN HÓA, SINH HỌC 12 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG DƯƠNG THỊ HOÀI THU Trường THPT Trần Hưng Đạo, Lệ Thủy, Quảng Bình PHAN ĐỨC DUY Trường Đại học Sư phạm – Đại học Huế Tóm tắt: Sử dụng câu hỏi cốt lõi trong dạy học là một trong tám chiến lược dạy học hiệu quả nhất hiện nay. Sử dụng câu hỏi cốt lõi trong dạy học sẽ phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo, rèn luyện thói quen và kỹ năng tự học, tinh thần hợp tác và khả năng vận dụng thực tiễn, tạo niềm tin, hứng thú trong học tập cho học sinh, từ đó nâng cao chất lượng dạy và học ở trường phổ thông. Tuy nhiên, cho đến nay vấn đề này chưa được nhiều tác giả thực sự quan tâm nghiên cứu, đặc biệt là trong bộ môn Sinh học. Trong phạm vi bài báo này, chúng tôi giới thiệu việc xây dựng và phương pháp sử dụng câu hỏi cốt lõi trong dạy học phần Tiến hóa, Sinh học 12, THPT. Từ khóa: câu hỏi cốt lõi, tiến hóa, trung học phổ thông1. MỞ ĐẦUHiện nay, chúng ta đang thực hiện Nghị quyết của Ban Chấp hành Trung ương khóa XI về đổimới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo. Để thực hiện được mục tiêu đó trước hết chúng taphải tích cực đổi mới phương pháp dạy theo hướng hiện đại, phát huy tính tích cực, chủ động,sáng tạo của người học.Một trong những phương pháp dạy học tích cực được sử dụng phổ biến và hiệu quả nhất hiệnnay là phương pháp hỏi đáp - tìm tòi. Phương pháp trong đó giáo viên đặt ra những câu hỏi,học sinh tư duy để trả lời, hoặc có thể tranh luận với nhau và với cả giáo viên, từ đó học sinhlĩnh hội được nội dung bài học.Điều quan trọng nhất để đạt được hiệu quả cao trong việc sử dụng phương pháp vấn đáp chínhlà việc xây dựng hệ thống các câu hỏi sao cho khi trả lời thì học sinh vừa lĩnh hội được kiếnthức và rèn luyện được các kĩ năng tư duy cần thiết.Vì thế, viê ̣c nghiên cứu xây dựng và sử du ̣ng câu hỏi cố t lõi trong da ̣y ho ̣c là mô ̣t trong nhữngchiế n lươ ̣c da ̣y ho ̣c hiê ̣u quả nhất hiê ̣n nay. Sử dụng câu hỏi cốt lõi trong dạy học sẽ phát huytính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo, rèn luyện thói quen và kỹ năng tự học, tinh thần hợptác và khả năng vận dụng thực tiễn, tạo niềm tin, hứng thú trong học tập cho học sinh, từ đónâng cao chất lượng dạy và học ở trường phổ thông.2. CÂU HỎI CỐT LÕICâu hỏi cố t lõi là câu hỏi khi nêu ra thì đáp án của nó yêu cầ u phải có chứa nhiề u nô ̣i dung,cần nêu bật vấn đề cần tìm hiểu nhằm gây sự chú ý của học sinh đối với bài mới, đồng thờitạo được ở các em ý thức về những nhiệm vụ chủ yếu khi nghiên cứu bài học. Đó cũng lànhững nội dung chính của bài mà học sinh cần nắm vững.- Bản chất của câu hỏi cốt lõi: Mang tính phổ quát, không cần có một câu trả lời đúng duy nhất.- Vai trò của câu hỏi cốt lõi: Chẩn đoán trình độ học sinh trước khi bắt đầu một đơn vị bài họccụ thể; rèn luyện cho học sinh kỹ năng suy xét những vấn đề phổ quát, tự nghiên cứu mộtcách cơ bản chứ không chỉ là thu thập những kiến thức hiển nhiên [2].Kỷ yếu Hội nghị Khoa học Sau Đại học lần thứ haiTrường Đại học Sư phạm Huế, tháng 10/2014: tr. 280-286SỬ DỤNG CÂU HỎI CỐT LÕI ĐỂ DẠY HỌC PHẦN TIẾN HÓA, SINH HỌC 12... 2813. CẤU TRÚC CÂU HỎI CỐT LÕIMỗi câu hỏi đều có hai thành phần là điều đã biết và điều cần tìm, chúng có mối quan hệ vớinhau nhưng về mặt cấu trúc ta cần xem thành phần nào nêu trước, thành phần nào nêu sau.- Phần thứ nhất (điều đã biết): Là tài liệu có tính chất nguyên liệu bao gồm:+ Đoạn tư liệu trong SGK;+ Đoạn tư liệu trích trong các tư liệu tham khảo;+ Các tập hợp từ, cụm từ cho trước;+ Các thông tin gợi ý cho trước;+ Các ví dụ cho trước;+ Các hình vẽ cho trước;+ Các thí nghiệm và kết quả cho trước.- Phần thứ hai (điều chưa biết) : Là các câu hỏi hướng dẫn HS hoạt động tư duy, xử lí các tưliệu đã có bao gồm:+ Tóm tắt nội dung, lập sơ đồ hệ thống hoá;+ Xác định nội dung cơ bản hay dấu hiệu bản chất;+ Chọn câu trả lời đúng trong tập hợp các cấu cho trước;+ Điền từ, cụm từ, đoạn thông tin thích hợp vào bảng, vào ô trống, vào hình vẽ;+ Mô tả hình vẽ, ghi chú thích vào hình vẽ;+ Phát biểu tính quy luật của các hiện tượng;+ Lập bảng so sánh;+ Giải thích thí nghiệm;+ Xác định mối quan hệ;+ Xác định ý nghĩa hay giá trị của kiến thức [1].4. NGUYÊN TẮC XÂY DỰNG CÂU HỎI CỐT LÕI- Câu hỏi phải có tác dụng nêu vấn đề, đồng thời vấn đề đó phải chứa đựng mâu thuẫn nhậnthức luôn buộc học sinh ở trạng thái có nhu cầu giải quyết.- Câu hỏi thiết kế phải có tính hệ thống phù hợp với cấu trúc của chươ ...