Sử dụng thí nghiệm tự thiết kế trong dạy học Vật lí nhằm phát triển năng lực sáng tạo của học sinh

Năng lực này có thể được bồi dưỡng và phát triển thông qua việc sử dụng các thí nghiệm tự thiết kế trong quá trình dạy và học môn Vật lí. Chính vì vậy, trong bài viết này, chúng tôi đã nghiên cứu và giới thiệu một số thí nghiệm tự thiết kế trong giảng dạy môn vật lí nhằm phát triển năng lực của học sinh, đặc biệt là năng lực sáng tạo nhằm góp phần nâng cao chất lượng dạy học trong giai đoạn hiện nay.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Sử dụng thí nghiệm tự thiết kế trong dạy học Vật lí nhằm phát triển năng lực sáng tạo của học sinhJOURNAL OF SCIENCE OF HNUE DOI: 10.18173/2354-1075.2016-01810Educational Sci., 2016, Vol. 61, No. 8B, pp. 249-255This paper is available online at http://stdb.hnue.edu.vn SỬ DỤNG THÍ NGHIỆM TỰ THIẾT KẾ TRONG DẠY HỌC VẬT LÍ NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC SÁNG TẠO CỦA HỌC SINH Triệu Quỳnh Trang, Ngô Bích Cẩm, Mai Xuân Dũng Trường Cao đẳng Sư phạm Nam Định Tóm tắt. Năng lực sáng tạo được xác định là một trong những năng lực quan trọng của học sinh trong xã hội ngày nay. Năng lực này có thể được bồi dưỡng và phát triển thông qua việc sử dụng các thí nghiệm tự thiết kế trong quá trình dạy và học môn Vật lí. Chính vì vậy, trong bài viết này, chúng tôi đã nghiên cứu và giới thiệu một số thí nghiệm tự thiết kế trong giảng dạy môn vật lí nhằm phát triển năng lực của học sinh, đặc biệt là năng lực sáng tạo nhằm góp phần nâng cao chất lượng dạy học trong giai đoạn hiện nay. Từ khóa: Thí nghiệm tự thiết kế, năng lực sáng tạo.1. Mở đầu Năng lực sáng tạo được rất nhiều nước trên thế giới [1,2], trong đó có nước ta [3] xác địnhlà một trong những năng lực quan trọng, rất cần thiết trong xã hội hiện đại. Năng lực sáng tạo giúpcon người giải quyết các vấn đề của cá nhân như nâng cao hiệu quả làm việc, kinh doanh sinh lợinhuận. . . cho đến những vấn đề vĩ mô như giải quyết khủng hoảng kinh tế, ô nhiễm môi trường. . .Việc bồi dưỡng và phát triển năng lực nói chung và năng lực sáng tạo nói riêng được coi là tráchnhiệm của ngành giáo dục. Quan điểm phát triển chương trình giáo dục phổ thông sau năm 2015của Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng đã nêu rõ “. . . Đổi mới chương trình giáo dục phổ thông nhằmphát triển năng lực và phẩm chất, hài hòa đức, trí, thể, mĩ của học sinh. . . ”. Trong phong trào đổimới dạy học hiện nay, đã có rất nhiều công trình nghiên cứu phát triển năng lực sáng tạo qua cácmôn Toán học, Hóa học, Văn học, Lịch sử [4,5,6,7]. . . nhưng chưa có nhiều công trình nghiên cứuphát triển năng lực sáng tạo thông qua môn Vật lí, đặc biệt là qua các thí nghiệm dạy học. Để mộtgiờ dạy môn Vật lí hiệu quả và có sức hấp dẫn với học sinh không thể thiếu công cụ quan trọng, đólà các thiết bị thí nghiệm, bởi vật lí là một môn khoa học thực nghiệm. Các trường học hiện nayđều đã được trang bị những bộ thí nghiệm khá đầy đủ và hiện đại, phục vụ tốt cho việc giảng dạymôn Vật lí ở phổ thông. Tuy nhiên, nếu chỉ sử dụng các bộ thí nghiệm được thiết kế sẵn và làmtheo hướng dẫn của sách giáo khoa, giống như là một món ăn được “bày sẵn” sẽ không kích thíchđược khả năng sáng tạo cũng như kĩ năng làm thí nghiệm của học sinh. Các thí nghiệm trong sáchgiáo khoa đa phần là thí nghiệm mở đầu (dùng để đặt vấn đề định hướng bài học) và thí nghiệmnghiên cứu hiện tượng mới, trong khi đó lại ít có các thí nghiệm củng cố bài học. Hơn nữa, khi làmNgày nhận bài: 08/07/2016. Ngày nhận đăng: 08/09/2016.Liên hệ: Triệu Quỳnh Trang, e-mail: mecuaminhnghia@yahoo.com.vn. 249 Triệu Quỳnh Trang, Ngô Bích Cẩm, Mai Xuân Dũngthí nghiệm theo sách giáo khoa, các học sinh phải sử dụng đúng các dụng cụ thí nghiệm của cácCông ti thiết bị trường học, và thao tác các bước tiến hành đã được ghi rõ trong sách giáo khoa.Điều này gây khó khăn về kinh tế cho các trường khi phải mua sắm nhiều trang thiết bị cũng nhưhạn chế khả năng sáng tạo của học sinh khi mọi thao tác tiến hành đều đã được chỉ rõ. Chính vìvậy, chúng tôi đã nghiên cứu và giới thiệu một số thí nghiệm tự thiết kế (chủ yếu là thí nghiệmnghiên cứu hiện tượng mới và thí nghiệm củng cố bài học) với các dụng cụ thí nghiệm đơn giản,dễ kiếm, dễ chế tạo với chi phí hợp lí và sử dụng chúng trong quá trình giảng dạy môn vật lí nhằmphát triển năng lực của học sinh, đặc biệt là năng lực sáng tạo.2. Nội dung nghiên cứu2.1. Năng lực và năng lực sáng tạo Chương trình giáo dục phổ thông sau năm 2015 của Bộ Giáo dục và Đào tạo [3] đã xácđịnh một số năng lực cốt lõi mà học sinh Việt Nam cần phải có, đó là: Năng lực làm chủ và phát triển bản thân, bao gồm: Năng lực tự học, năng lực giải quyếtvấn đề, năng lực sáng tạo, năng lực quản lí bản thân. Năng lực quan hệ xã hội, bao gồm: năng lực giao tiếp, năng lực hợp tác. Năng lực công cụ, bao gồm: năng lực tính toán, năng lực sử dụng ngôn ngữ, năng lực ứngdụng công nghệ thông tin. Năng lực sáng tạo là một trong những năng lực làm chủ và phát triển bản thân, có thể hiểulà khả năng tạo ra những giá trị mới về vật chất và tinh thần, tìm ra cái mới, giải pháp mới, côngcụ mới, vận dụng thành công những hiểu biết đã có vào hoàn cảnh mới. Đây cũng là mức độ caonhất trong các mức đ ...