Sự giao thoa giữa vốn xã hội với các giao dịch kinh tế trong gia đình: So sánh gia đình Việt Nam và gia đình Hàn Quốc - Nguyễn Qúy Thanh

Nội dung bài viết "Sự giao thoa giữa vốn xã hội với các giao dịch kinh tế trong gia đình: So sánh gia đình Việt Nam và gia đình Hàn Quốc" trình bày về các quan hệ gia đình trong việc huy động vốn kinh doanh, quan hệ gia đình trong vận hành kinh doanh hàng ngày, quan hệ gia đình trong việc bảo đảm lao động,...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Sự giao thoa giữa vốn xã hội với các giao dịch kinh tế trong gia đình: So sánh gia đình Việt Nam và gia đình Hàn Quốc - Nguyễn Qúy Thanh 108 X· héi häc thÕ giíi X· héi häc sè 2 (90), 2005 Sù giao thoa gi÷a vèn x· héi víi c¸c giao dÞch kinh tÕ trong gia ®×nh: so s¸nh gia ®×nh ViÖt Nam vµ gia ®×nh Hµn Quèc NguyÔn Quý Thanh 1. §Æt vÊn ®Ò Vèn x· héi lµ kh¸i niÖm ®−îc sö dông kh¸ th−êng xuyªn trong c¸c tµi liÖu x· héi häc, ®Æc biÖt x· héi häc kinh tÕ. Theo nghÜa chung nhÊt vèn x· héi ®−îc xem xÐt nh− lµ c¸c chuÈn mùc vµ c¸c quan hÖ x· héi g¾n chÆt trong c¬ cÊu x· héi cña nhãm, mµ nhê ®ã c¸c c¸ nh©n phèi hîp hµnh ®éng ®Ó ®¹t ®−îc nh÷ng môc ®Ých. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ vèn x· héi liªn quan ®Õn nh÷ng thiÕt chÕ, c¸c quan hÖ vµ c¸c chuÈn mùc mµ t¹o h×nh cho chÊt l−îng vµ sè l−îng cña c¸c t−¬ng t¸c x· héi. Vèn x· héi liªn quan ®Õn sù cè kÕt néi t¹i vÒ x· héi vµ v¨n hãa cña x· héi, c¸c chuÈn mùc vµ c¸c gi¸ trÞ dÉn d¾t c¸c t−¬ng t¸c gi÷a c¸c c¸ nh©n vµ c¸c thiÕt chÕ mµ hä bÞ g¾n vµo ®ã. Vèn x· héi kh«ng ph¶i lµ tæng cña nh÷ng thiÕt chÕ trô cét chèng ®ì x· héi, mµ ®ã lµ keo d¸n chóng l¹i víi nhau. NhiÒu nhµ nghiªn cøu cho r»ng vèn x· héi lµ c¸c kªnh tiÕp cËn ®Õn nh÷ng nguån lùc mµ g¾n chÆt cè h÷u víi nh÷ng quan hÖ nµo ®ã. Nh÷ng quan hÖ nh− vËy më ra nh÷ng ý t−ëng kinh doanh míi triÓn väng ®−îc Êp ñ, phô thuéc vµo chÊt l−îng cña th«ng tin vµ nh÷ng nguån lùc b¾t nguån tõ ®ã. Mét c©u hái kh¸c ®−îc ®Æt ra lµ t¹i sao chñ ®Ò vèn x· héi l¹i ®−îc c¸c nhµ x· héi häc quan t©m nghiªn cøu? Ngµy nay, cµng ngµy cµng cã nhiÒu b»ng chøng thùc nghiÖm cho thÊy vèn x· héi ®ãng gãp ®¸ng kÓ cho sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng. Sù bÒn v÷ng cã nghÜa lµ chóng ta ®Ó l¹i cho c¸c thÕ hÖ t−¬ng lai nhiÒu c¬ héi hoÆc nhiÒu h¬n c¬ héi so víi c¸i chóng ta cã. §Çu t− cho c¬ héi ®ßi hái mét sù më réng c¸c lo¹i nguån vèn. Nãi c¸ch kh¸c quan niÖm truyÒn thèng vÒ vèn cÇn ®−îc më réng thªm kh¸i niÖm vÒ vèn x· héi. Vèn x· héi lµ chÊt keo g¾n kÕt x· héi mµ nÕu kh«ng cã nã th× kh«ng thÓ nãi vÒ bÊt k× sù t¨ng tr−ëng kinh tÕ vµ h¹nh phóc con ng−êi nµo. Nãi mét c¸ch bao qu¸t nhÊt nÕu kh«ng cã vèn x· héi th× x· héi sÏ bÞ sôp ®æ. Pierre Bourdieu cho r»ng c¸c lo¹i vèn cã thÓ chuyÓn hãa lÉn nhau. Cô thÓ lµ sù ®Çu t− cho c¸c quan hÖ x· héi (mét d¹ng vèn x· héi) cã thÓ gióp cho c¸c chñ thÓ hµnh ®éng nhËn ®−îc nh÷ng lîi Ých vÒ kinh tÕ hoÆc tri thøc hoÆc uy tÝn, vµ ng−îc l¹i. Thùc tÕ ®· chøng Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn  NguyÔn Quý Thanh 109 minh lµ cã nhiÒu nguån cã thÓ t¹o thµnh vèn x· héi trong ®ã c¸c quan hÖ gia ®×nh ë nh÷ng Quèc gia chÞu ¶nh h−ëng nhiÒu cña Khæng gi¸o lµ mét nguån quan träng. Gia ®×nh cã thÓ ®−îc nh×n nhËn nh− lµ mét m¹ng l−íi nh÷ng tr¸ch nhiÖm. Gia ®×nh cÊp vèn cho c¸c thµnh viªn cña nã b»ng viÖc hç trî nguån vèn chung, hoÆc b»ng mét sù ñy th¸c mµ nhê ®ã c¸c thµnh viªn cña nã tin t−ëng lÉn nhau (Bourdieu, 1983). V× vËy, gia ®×nh bao gåm mét m¹ng l−íi x· héi mµ cã thÓ ®−îc khai th¸c mét c¸ch hiÖu qu¶ ®Ó ®¹t ®−îc nh÷ng môc ®Ých chung (Coleman, 1988). Víi c¸ch tiÕp cËn víi gia ®×nh nh− lµ mét trong c¸c nguån vèn x· héi, nghiªn cøu cña chóng t«i ®· ®¹t ®−îc môc tiªu t×m hiÓu xem c¸c giao dÞch kinh tÕ ®−îc bao bäc, g¾n kÕt (embedding) bëi c¸c quan hÖ gia ®×nh (tøc lµ mét lo¹i vèn x· héi) nh− thÕ nµo? Nh÷ng biÓu hiÖn cña nã trong viÖc vay vèn kinh doanh, chia sÎ vÒ lao ®éng hay trong qu¶n lý doanh nghiÖp nhá, rÊt nhá hay doanh nghiÖp gia ®×nh ra sao? §ã lµ nh÷ng c©u hái nghiªn cøu chÝnh mµ chóng t«i muèn lµm râ trong bµi viÕt nµy. 2. C¸c quan hÖ gia ®×nh trong viÖc huy ®éng vèn kinh doanh T¹i ViÖt Nam, do tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cßn thÊp, nhiÒu hé gia ®×nh lµm chØ ®ñ tiÒn ®Ó ¨n chø ch−a thÓ nãi ®Õn chuyÖn tÝch lòy. Nh÷ng hé cã thÓ tÝch lòy ®«i chót th× sè tiÒn tÝch lòy còng kh«ng nhiÒu. Do vËy, hä kh«ng thÓ cã nhiÒu tiÒn ®Ó cho (hay cho vay) khi nh÷ng thµnh viªn kh¸c cña gia ®×nh b¾t ®Çu kinh doanh. T×nh tr¹ng nµy céng víi sù thiÕu th«ng tin vÒ ®é tin cËy cña nh÷ng ng−êi vay tiÒm n¨ng ®· dÉn ®Õn viÖc hä bÞ lo¹i ra khái thÞ tr−êng tÝn dông chÝnh thøc. Nh÷ng kho¶n vay tõ gia ®×nh vµ tõ b¹n bÌ cã lÏ lµ h×nh thøc tÝn dông d«ng kh«ng chÝnh thøc phæ biÕn nhÊt. Nh÷ng kho¶n vay nµy ®Æc tr−ng bëi viÖc chóng kh«ng cÇn cã thÕ chÊp, kh«ng cã hoÆc l·i xuÊt rÊt thÊp, thêi h¹n tr¶ kh«ng bÞ khèng chÕ vµ nã lµ sù cã ®i cã l¹i. H×nh thøc cho vay l·i cã thÓ ®−îc xem nh− lµ mét biÕn thÓ mang tÝnh th−¬ng m¹i hãa c¸c d¹ng tháa thuËn cho vay gi÷a c¸c c¸ nh©n. Quan hÖ vay m−în lµ nh÷ng quan hÖ cã b¶n chÊt dµi h¹n, vµ chóng cã c¬ së lµ nh÷ng m« thøc (pattern) cña c¸c t−¬ng t¸c c¸ nh©n víi ng−êi vay vµ gia ®×nh hä. Chóng trùc tiÕp dÉn tíi mét quan hÖ «ng chñ-kh¸ch hµng truyÒn thèng, hoÆc dÉn tíi mét tËp hîp c¸c t−¬ng t¸c x· héi theo thø bËc lµm chóng ta nhí l¹i chiÒu c¹nh däc ...