Sự ra đời của xẫ hội so sánh: Lý luận của E.Durkheim và M.Weber

Bài viết Sự ra đời của xẫ hội so sánh: Lý luận của E.Durkheim và M.Weber trình bày những cơ sở nghiên cứu cho việc ra đời và phát triển ngành khoa học xã hội này,... Mời các bạn cùng tham khảo.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Sự ra đời của xẫ hội so sánh: Lý luận của E.Durkheim và M.WeberX· héi häc thÕ giíiX· héi häc sè 1 (57), 199797Sù ra ®êi cña x· héi häc so s¸nh:lý luËn cña E.Durkheim vµ M. WeberBA±O TRMINHTõ khi ra ®êi, trong X· héi häc ®· cã t− t−ëng so s¸nh. Trong lý luËn cña AugustComte, H.Spenser vµ K. Marx lµ nh÷ng ng−êi ®· s¸ng lËp ra X· héi häc, chóng ta cã thÓ thÊy®−îc viÖc øng dông quan ®iÓm so s¸nh, song t− t−ëng so s¸nh cña hä ®· ®−îc thÓ hiÖn chñ yÕutrong viÖc ph©n lo¹i vµ gi¶i thÝch vÒ qu¸ tr×nh tiÕn ho¸ cña x· héi loµi ng−êi, ®ång thêi kh«ngthÓ coi lµ nghiªn cøu X· héi häc so s¸nh trªn ý nghi· ch©n thùc ®−îc. Nh÷ng nghiªn cøu vµ lýluËn cña hä ®· ®Æt c¬ së cho viÖc ra ®êi vµ ph¸t triÓn ngµnh khoa häc X· héi häc nµy, nh−ngkh«ng trùc tiÕp dÉn ®Õn viÖc ra ®êi chuyªn ngµnh X· héi häc so s¸nh. Trong lÜnh vùc X· héihäc, E. Durkheim vµ M. Weber lµ nh÷ng ng−êi tiÕn hµnh øng dông nghiªn cøu X· héi häc sos¸nh sím nhÊt, ®ång thêi E. Durkheim ®−îc coi lµ thuû tæ cña chuyªn ngµnh nµy. ¤ng kh«ngnh÷ng ®−a ra tªn gäi “X· héi häc so s¸nh” ®Çu tiªn nµy mµ lý luËn vµ t− t−ëng cña «ng cßncã ¶nh h−ëng rÊt lín ®èi víi viÖc ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña “nh©n chñng häc x· héi” trong viÖcnghiªn cøu so s¸nh. Cã thÓ cho r»ng ph−¬ng ph¸p X· héi häc cña E. Durkheim chÝnh lµph−¬ng ph¸p so s¸nh. Trong “ph−¬ng ph¸p luËn X· héi häc” cña «ng nãi r»ng:“sù chøngminh cña lo¹i hiÖn t−îng nµy ph¶i ch¨ng lµ nguyªn nh©n cña lo¹i hiÖn t−îng kh¸c. ChØ cãph−¬ng ph¸p ®ã míi lµ so s¸nh sù xuÊt hiÖn ®ång thêi cña chóng hoÆc ®ång thêi kh¶o s¸t dÊuvÕt biÕn ®æi cña chóng trong sù kÕt hîp kh¸c nhau, kh¶o s¸t chóng tõ trong nh÷ng biÕn l−îng®ã lµ kh«ng thÓ dùa lÉn vµo nhau ®−îc. Mµ, nh÷ng kú väng nh− vËy cña nh÷ng ng−êi lµmkh¶o s¸t, khi con ng−êi cã thÓ t¹o ra hai hiÖn t−îng, ph−¬ng ph¸p ®ã chÝnh lµ thùc nghiÖm víiý nghÜa ch©n chÝnh. Ng−îc l¹i víi ®iÒu ®ã, ng−êi kh¶o s¸t kh«ng thÓ t¹o nªn sù thùc nh− vËygièng nh− kú väng cña hä ®−îc, mµ chØ h¹n chÕ khi tiÕn hµnh so s¸nh vÒ nh÷ng sù thùc n¶ysinh cña tù nhiªn, ph−¬ng ph¸p sö dông lóc ®ã chÝnh lµ thùc nghiÖm gi¸n tiÕp hoÆc gäi lµph−¬ng ph¸p so s¸nh”1 ¤ng cßn cho r»ng : nh÷ng hiÖn t−îng x· héi ®−¬ng nhiªn rÊt khã quans¸t trong phßng thÝ nghiÖm, v× vËy ph−¬ng ph¸p so s¸nh chÝnh lµ ph−¬ng ph¸p X· héi häcthÝch hîp duy nhÊt 2.E. Durkheim ®· ph©n chia nh÷ng hiÖn t−îng x· héi cã thÓ so s¸nh thµnh 3 tÇng thøkh¸c nhau. “Thø nhÊt, cã thÓ coi sù thùc ®−îc n¶y sinh trong x· héi ®¬n ®éc lµm tµi liÖu soXem thªm t¸c phÈm cña E.Durkheim. Doanh §¶o KiÒu dÞch: “Quy chuÈn ph−¬ng ph¸p X· héi häc”. (E.Durkheim LES REGLES DE LA METHODE SOCIOLOGIQUE, 1895), hiÖu s¸ch Nham Ba, n¨m 1990(1978), trang 239. Nghiªn cøu cña E. Durkheim cã liªn quan ®Õn tù s¸t. Cã thÓ xem thªm: “ThuyÕt tù s¸t”cña Trung Hóc Huy dÞch, nhµ xuÊt b¶n nh©n d©n TriÕt Giang, xuÊt b¶n n¨m 1988.2 Nh− trªn, tr. 239 - 240198Sù ra ®êi cña x· héi häc so s¸nh ...s¸nh; Thø hai, cã thÓ so s¸nh nh÷ng sù thùc n¶y sinh cña c¸c x· héi trong cïng mét lo¹i h×nhx· héi. Thø ba, cßn cã thÓ coi nh÷ng sù thùc n¶y sinh cña c¸c x· héi trong nh÷ng lo¹i h×nh x·kh¸c nhau lµm tµi liÖu so s¸nh”3. Mét Gi¸o s− tr−êng ®¹i häc Idiana ®· kh¸i qu¸t ph−¬ng ph¸pso s¸nh cña E. Durkheim tõ ba khÝa c¹nh:+ So s¸nh lÞch sö (Historical Comparison) + So s¸nh d©n téc häc (EthnologicalComparison) + So s¸nh bªn trong x· héi (Intra--societal Comparison)4. §iÓm chñ yÕu cña“so s¸nh lÞch sö” lµ ë chç ph©n tÝch sù khëi nguån cña hiÖn t−îng x· héi, qu¸ tr×nh ph¸t triÓnvµ sù biÕn ®æi c¬ cÊu. Cßn “so s¸nh d©n téc häc” lµ chØ sù so s¸nh vÒ nh÷ng sù thùc x· héicña hai lo¹i h×nh x· héi kh¸c nhau nãi trªn trë lªn, ®ã còng lµ sù so s¸nh vÒ lo¹i tµi liÖu thøba nãi trªn. E. Durkheim ®· nhËn thøc s©u s¾c ®−îc hai ph−¬ng ph¸p so s¸nh nµy mµ métnÒn X· héi häc so s¸nh hoµn chØnh ®Òu kh«ng thÓ thiÕu ®−îc. “ThuyÕt tù s¸t” cña «ng cã thÓcoi lµ ®¹i diÖn tiªu biÓu trong nghiªn cøu x· héi häc so s¸nh cña «ng. Trong “ThuyÕt tù s¸t”cña m×nh, E.Durkheim mét mÆt dïng t− liÖu lÞch sö ®Ó thuyÕt minh cho sù hoµn chØnh vµ hµihoµ cña x· héi ë møc ®é kh¸c nhau ®−îc biÓu thÞ trong c¸c thêi kú kh¸c nhau cña cïng mét x·héi vµ nh÷ng vô tù s¸t víi nh÷ng con sè kh¸c nhau. Mét mÆt kh¸c, «ng cßn sö dông sè liÖuthèng kª vµ kÕt qu¶ quan s¸t nh©n lo¹i häc ®Ó nãi lªn nh÷ng vô tù s¸t do x· héi kh¸c nhau mµdÉn ®Õn sù kh¸c nhau.“So s¸nh bªn trong x· héi” nãi trªn lµ chØ sù so s¸nh tiÕn hµnh víi nh÷ng sù thùckh¸c nhau ®−îc n¶y sinh trong mét x· héi ®¬n nhÊt. §ã còng chÝnh lµ sù so s¸nh vÒ lo¹i tµiliÖu thø nhÊt nãi trªn. Nh− sù so s¸nh vÒ ®Þa vÞ x· héi cña ng−êi da ®en víi ng−êi da tr¾ng; sos¸nh vÒ ®é tho¶ m·n trong ®êi sèng cña c«ng nh©n viªn chøc kh¸c nhau. §èi chiÕu ph−¬ngph¸p nµy víi hai ph−¬ng ph¸p tr−íc ®©y kh«ng cã chç nµo ®Æc biÖt c¶, mµ chØ lµ sù vËn dôngtrong mét x· héi ®¬n nhÊt cña hai ph−¬ng ph¸p nãi trªn mµ th«i. So s¸nh ®èi víi lo¹i tµi liÖuthø nhÊt còng bao gåm c¶ “so s¸nh lÞch sö”. E. Durkheim nãi: “Lo¹t tµi liÖu thø nhÊt baogåm c¸c lo¹i sù ...