Tách dòng phân tử và thiết kế vector chuyển gen DAT phân lập từ cây dừa cạn

Trong bài viết này, chúng tôi trình bày kết quả nhân bản, tách dòng cDNA và xác định trình tự nucleotide của gen DAT phân lập từ mRNA của giống cây dừa cạn có hoa hồng tím (TN1) và hoa trắng (TN2) thu tại Thái Nguyên. Gen DAT (cDNA) được phân lập từ hai mẫu dừa cạn TN1 và TN2 có kích thước 1320 bp, mã hóa deacetylvindoline 4-O-acetyltransferase gồm 439 amino acid.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tách dòng phân tử và thiết kế vector chuyển gen DAT phân lập từ cây dừa cạn2015,37(2):gen236-243Tách dòngTAPphânCHItử vàSINHthiết HOCkế vectorchuyểnDATDOI: 10.15625/0866-7160/v37n2.6835TÁCH DÒNG PHÂN TỬ VÀ THIẾT KẾ VECTOR CHUYỂN GEN DATPHÂN LẬP TỪ CÂY DỪA CẠN (Catharanthus roseus (L.) G. Don)Bùi Thị Hà1, Hồ Mạnh Tường2, Hoàng Phú Hiệp3,Lê Văn Sơn2, Nguyễn Thị Tâm3, Chu Hoàng Mậu3*1Trường Đại học Y Dược, Đại học Thái NguyênViện Công nghệ sinh học, Viện Hàn lâm KH & CN Việt Nam3Trường Đại học sư phạm, Đại học Thái Nguyên, *chuhoangmau@tnu.edu.vn2TÓM TẮT: Cây dừa cạn, Catharanthus roseus (L.) G. Don, là thực vật hai lá mầm, có khả năng sảnxuất các alkaloid, trong đó có vincristine và vinblastine, chữa được các bệnh ung thư, đặc biệt là ungthư máu. Deacetylvindoline 4-O-acetyltransferase (DAT) là enzyme chìa khóa xúc tác cho phản ứngcuối cùng trong quá trình sinh tổng hợp vindoline ở cây dừa cạn. Nghiên cứu nâng cao hàm lượngalkaloid trong cây dừa cạn theo hướng tiếp cận ứng dụng công nghệ gen nhằm đáp ứng nguồn nguyênliệu phục vụ mục đích chữa bệnh được đặt ra trong chiến lược nghiên cứu cây dược liệu. Trong bàibáo này, chúng tôi trình bày kết quả nhân bản, tách dòng cDNA và xác định trình tự nucleotide củagen DAT phân lập từ mRNA của giống cây dừa cạn có hoa hồng tím (TN1) và hoa trắng (TN2) thu tạiThái Nguyên. Gen DAT (cDNA) được phân lập từ hai mẫu dừa cạn TN1 và TN2 có kích thước 1320bp, mã hóa deacetylvindoline 4-O-acetyltransferase gồm 439 amino acid. Trình tự nucleotide củacDNA ở mẫu dừa cạn TN1 (hoa hồng tím) và TN2 (hoa trắng) khác nhau ở 13 vị trí nucleotide, trìnhtự amino acid suy diễn của DAT của hai mẫu dừa cạn TN1, TN2 sai khác ở 10 vị trí amino acid.Vector chuyển gen mang gen DAT đã được thiết kế thành công và được sử dụng trong mục đích tạodòng cây chuyển gen có hàm lượng alkaloid được cải thiện.Từ khóa: Catharanthus roseus, alkaloid, dừa cạn, gen DAT, tách dòng phân tử.MỞ ĐẦUCây dừa cạn, Catharanthus roseus (L.) G.Don, hay còn gọi là cây hải đằng, dươnggiác, bông dừa và trường xuân hoa, thuộc họTrúc đào (Apocynaceae). Cây dừa cạn đượctrồng phổ biến ở Việt Nam để làm cảnh và làmthuốc [1]. Cây dừa cạn được nghiên cứu rộng rãido chứa nhiều loại alkaloid terpenoid indol(TIA), có tác dụng sinh lý đối với con người vàđược sử dụng làm thuốc lợi tiểu, chữa huyết áp,chữa tiểu đường [1]. Đặc biệt, hai loại alkaloid làvincristine và vinblastine, có hoạt tính chống ungthư, còn các hợp chất đơn phân như ajmalicinevà serpentine được sử dụng trong điều trị bệnhtim mạch và giúp lưu thông máu [1, 10].Deacetylvindoline4-O-acetyltransferase(DAT) là enzyme chìa khóa, xúc tác cho phảnứng cuối cùng trong quá trình sinh tổng hợpvindoline ở cây dừa cạn [5, 8]. DAT tinh sạchcó giá trị 6,5 microM cho acetylcoenzyme A và1,3 microM cho deacetylvindoline và các giá trịVmax12,6pkat/microgramprotein(acetylcoenzyme A) và 10,1 pkat/mg protein236(deacetylvindoline). Ức chế DAT bằngtabersonine, coenzym A và các cation (K+, Mg2+và Mn2+) đã được quan sát và pH tối ưu củaenzyme này được xác định là 7,5-9 [5]. Theo StPierre et al. (1998) [7] DAT có khối lượng phântử là 50 kDa, gồm 9 chuỗi polypeptide. GenDAT của cây dừa cạn có kích thước 1320 bp,mã hóa deacetylvindoline 4-O-acetyltransferasegồm 439 amino acid, tham gia xúc tác chuỗiphản ứng cuối cùng trong quá trình sinh tổnghợp vindoline. Sự tác động của enzyme DATvào rễ cây đã làm thay đổi monoterpenoidindole alkaloids (MIA) của chúng [3] và chothấy tác động của các gen trong chuỗi chuyểnhóa vindoline có thể làm thay đổi đáng kể trongcác cấu trúc alkaloid [2]. Chính vì vậy, thiết kếvector chuyển gen mang gen DAT và nghiêncứu yếu tố tác động theo hướng tăng cườngtổng hợp vindoline trong cây dừa cạn bằng côngnghệ gen được chúng tôi quan tâm trong nghiêncứu này.VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨUSử dụng mẫu lá cây dừa cạn có hoa màuBui Thi Ha et al.hồng tím (TN1) và hoa màu trắng (TN2) loàiCatharanthus roseus (L.) G. Don, thu tại tỉnhThái Nguyên làm nguyên liệu tách chiết RNAtổng số phục vụ phân lập gen từ mRNA bằng kỹthuật RT-PCR.Các chủng vi khuẩn và các loại vector sửdụng trong nghiên cứu được cung cấp từ ViệnCông nghệ sinh học, Viện Hàn lâm Khoa học &Công nghệ Việt Nam gồm: Escherichia coliDH5α, A. tumefaciens EHA105, vector pBTtách dòng gen, vector pRTRA7/3-cmyc, vectorchuyển gen pBI121.Sử dụng các nhóm phương pháp nghiên cứu:phân lập gen; tách dòng phân tử và xác định trìnhtự nucleotide; thiết kế vector chuyển gen.RNA tổng số được tách chiết bằng TrizolReagent Kit; cDNA được tổng hợp theo quytrình Maxima® First Strand cDNA SynthesisKit; gen DAT được khuếch đại bằng kỹ thuậtPCR với cặp mồi đặc hiệu theo chu kỳ nhiệt:94o/4 phút, lặp lại 30 chu kỳ, mỗi chu kỳ:(94oC/1 phút, 58oC/1 phút và 72oC/1 phút 30giây); 72oC/7 phút và 4oC: ∞. Sản phẩm PCRđược kiểm tra bằng điện di trên gel agarose 1%;tinh sạch sản phẩm PCR theo GeneJET ...