Tai biến do ngưng dùng thuốc

Bất cứ thuốc nào, kể cả vitamin, khi sử dụng đều có thể gây tác dụng phụ bên cạnh tác dụng chính là điều trị hoặc phòng bệnh. Tuy nhiên, thực tế dùng thuốc lại có hiện tượng ngược đời: thay vì do dùng thuốc thì chính sự ngưng dùng, đặc biệt ngưng đột ngột lại gây ra tác dụng phụ, làm khốn khổ người bệnh! Uống cũng khổ, ngưng cũng khổ Tác dụng phụ của thuốc nói chung được định nghĩa là: “tác dụng không mong muốn, gây khó chịu, thậm chí độc hại; ...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tai biến do ngưng dùng thuốc Tai biến do ngưng dùng thuốcBất cứ thuốc nào, kể cả vitamin, khi sử dụng đều có thể gây tácdụng phụ bên cạnh tác dụng chính là điều trị hoặc phòng bệnh.Tuy nhiên, thực tế dùng thuốc lại có hiện tượng ngược đời: thay vìdo dùng thuốc thì chính sự ngưng dùng, đặc biệt ngưng đột ngột lạigây ra tác dụng phụ, làm khốn khổ người bệnh!Uống cũng khổ, ngưng cũng khổTác dụng phụ của thuốc nói chung được định nghĩa là: “tác dụng khôngmong muốn, gây khó chịu, thậm chí độc hại; xảy ra khi dùng một thứthuốc ở liều thông thường để chữa bệnh, phòng bệnh và chẩn đoánbệnh; hoặc để thay đổi một chức năng sinh lý ở người”. Tác dụng phụthường xuất hiện khi đang dùng thuốc, có thể ở lần dùng đầu tiên (nhưuống thuốc kháng histamin trị dị ứng thuộc thế hệ thứ nhất sẽ gây tácdụng phụ buồn ngủ); có thể do dùng lâu ngày (như dùng thuốcphenylbutazon lâu ngày có thể bị tác dụng phụ mất bạch cầu hạt).Đặc biệt có một tác dụng phụ không thuộc loại phổ biến có thể xảy ra,đó là tác dụng phụ do ngưng dùng thuốc. Tác dụng phụ này còn gọi là“tai biến do ngưng dùng thuốc” (nước ngoài viết tắt ADWE, xuất pháttừ Adverse Drug Withdrawal Events), được định nghĩa là biến cố xảyra với các triệu chứng rối loạn, do đang dùng một thứ thuốc nào đó màlại đột ngột ngưng không dùng nữa.Định nghĩa về tác dụng phụ do ngưng dùng thuốc như trên làm ta liêntưởng đến các thuốc gây nghiện, kể cả ma tuý, có thể kể: thuốc giảmđau có nguồn gốc thuốc phiện, gọi chung opioid (như morphin,pethidin, fentanyl), thuốc an thần gây ngủ nhóm benzodiazepin (nhưdiazepam), thuốc giảm cân kích thích là các dẫn chất amphetamin…Các thuốc này khi đã quen dùng thời gian dài sẽ làm thay đổi chuyểnhoá cơ bản của các tế bào thuộc hệ thần kinh trung ương và hệ thầnkinh thực vật. Những tế bào này lệ thuộc vào thuốc, nghĩa là chúnghoạt động một cách bất thường theo tác dụng của thuốc. Nếu đột ngộtngưng thuốc, chúng sẽ phản ứng bằng tác dụng phụ, gọi là “hội chứngcai thuốc”, bao gồm mất ngủ, vật vã, đau nhức, ói mửa, toát mồ hôi,nước mắt chảy ràn rụa, tiêu chảy liên tục...Thuốc nào có thể là thủ phạm?Các loại thuốc gây tác dụng phụ do ngưng dùng thuốc thường gặp làcác thuốc có tác dụng làm giảm triệu chứng bệnh. Nếu dùng liên tục,triệu chứng bệnh không xảy ra nhưng đột ngột ngưng, triệu chứng bệnhtrỗi dậy, thậm chí còn trầm trọng hơn. Thí dụ như thuốc clonidin trịbệnh tăng huyết áp, hoặc thuốc chẹn bêta như propranolol, nếu đột ngộtngưng dùng sẽ làm huyết áp tăng vọt, rất nguy hiểm. Đối với thuốcchống trầm cảm loại ba vòng (như nortryptilin, clomipramin), đột ngộtngưng dùng sẽ làm trạng thái tâm thần người bệnh xấu đi, thậm chí cóngười còn tìm cách tự tử. Các thuốc trị động kinh (như carbamazepin)cũng thế, đột ngột ngưng dùng, bệnh nhân ngay lập tức sẽ lên cơn độngkinh.Để khắc phục những tác dụng phụ đó, có một biện pháp là dùng thuốcgiảm liều từ từ trước khi ngưng hẳn, để giúp cơ thể thích ứng dần vàkhông được đột ngột ngưng. Điển hình của giảm liều từ từ có thể kể làchỉ định ngưng từ từ sau khi dùng thuốc glucocorticoid trong thời giandài (nhóm thuốc thường được gọi tắt corticoid, như prednisolon,dexamethason…), bởi dùng lâu glucocorticoid sẽ làm hoạt động tuyếnvỏ thượng thận ức chế. Khi đó, giảm liều từ từ giúp tuyến nội tiết nàythích nghi và trở lại hoạt động bình thường, nếu không bệnh nhân sẽkhốn khổ vì thiếu corticoid nội sinh do chính tuyến vỏ thượng thận tiếtra.Để tránh các tai biếnNhững điều trình bày trên đã cho thấy phần nào tác dụng phụ của thuốcrất đa dạng. Do đó, ngoài quan tâm tác dụng phụ xảy ra khi đang dùngthuốc (đặc biệt khi dùng thuốc kéo dài), người bệnh còn phải hết sứclưu tâm đến cả các rối loạn do ngưng dùng thuốc.Muốn vậy, người sử dụng thuốc cần lưu ý: phải tuân thủ chỉ định củathầy thuốc về liều lượng và thời gian dùng thuốc. Không tự ý kéo dàithời gian dùng thuốc hoặc đột ngột ngưng dùng thuốc khi không có ýkiến của bác sĩ điều trị. Khi bác sĩ chỉ định giảm liều từ từ, phải theođúng cách thức giảm liều đó, trước khi đi đến quyết định ngưng dùnghoàn toàn. Khi đang dùng và sau khi ngưng dùng, nếu xuất hiện nhữngrối loạn, những phản ứng bất thường trong cơ thể, cần đến bác sĩ táikhám ngay để có những xử trí y khoa kịp thời.Tỉnh táo trước thông tin cảnh báoKhi đang dùng một thuốc nào điều trị bệnh và đọc được thông tin cảnhbáo về thuốc đó thì không nên tự ý ngưng bỏ thuốc nửa chừng mà cầnchờ ý kiến quyết định của bác sĩ điều trị. Như cách đây vài năm, có tincơ quan quản lý thực phẩm và dược phẩm Mỹ (FDA) thông báo thuốctrị tâm thần phân liệt olanzapine (zyprexa) là loại thuốc gây tác dụngphụ nhiều nhất so với nhiều thuốc khác và đưa vào danh sách mườithuốc cần cảnh giác. Ở ta, một số bệnh nhân đang điều trị rất tốt vớithuốc này, trước thông tin như thế, đã vội không dùng nữa và bệnh táiphát rất trầm trọng. Hiện olanzapine vẫn được tiếp tục lưu hành màchẳng có việc gì.Gần đ ...